วงดนตรีสากล
ประเภทของวงดนตรีสากล
วงดนตรีสากลแบ่งได้เป็น 8 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้
1. วงซิมโฟนี ออร์เคสตร้า ( Symphony Orchestra)
2. วงโยธวาทิต (Military Band)
3. แตรวง (Brass Band)
4. วงแชมเบอร์มิวสิค (Chamber Music)
5. วงแจ๊ซซ์ (Jazz)
6. วงปอปปูลามิวสิค (Popular Music)
7. วงคอมโบ (Combo band)
8. วงชาร์โด (Shadow)
1. วงซิมโฟนี ออร์เคสตร้า ( Symphony Orchestra) วงประเภทนี้มีขนาดใหญ่ ประกอบด้วยเครื่องดนตรีครบทุกกลุ่ม ขนาดของวงมีขนาดเล็ก 40-60 คน ขนาดกลาง 60-80 คนและวงใหญ่ 80-110 คน หรือมากกว่านั้น ขนาดของวงจะใหญ่หรือเล็กขึ้นอยู่กับเครื่องสายเป็นหลัก และผู้เล่นต้องมีฝีมือดี รวมถึงวาทยากรก็ต้องมีความสามารถอย่างยอดเยี่ยม
ถ้าใช้เฉพาะเครื่องสายของวง Symphony Orchestra ก็เรียกว่า String Orchestra
2. วงโยธวาทิต (Military Band) ประกอบด้วยเครื่องเป่าครบทุกกลุ่ม คือ เครื่องลมไม้ เครื่องทองเหลืองและกลุ่มเครื่องกระทบ ได้แก่เครื่องดนตรีที่ให้จังหวะทั้งหลาย วงโยธวาทิตมีมาตั้งแต่สมัยโรมันใช้บรรเลงเพลงเดินแถวเพื่อปลุกใจทหาร ในสมัยสงครามครูเสด ได้ซบเซาไปพักหนึ่ง และเจริญอีกในสมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ต่อมาในสมัยของนโปเลียน ได้ปรับปรุงให้มีเครื่องดนตรีอีกหลายชนิด เช่น พวกขลุ่ยผิว พวกปี่และแตร และต่อมาก็เป็นต้นแบบของวงโยธวาทิต ในราวกลางศตวรรษที่ 19 เมื่ออดอล์ฟแซกซ์ นักประดิษฐ์ชาวเบลเยี่ยมได้ประดิษฐ์แซกโซโฟนและแตรต่างๆ ในตระกูลแซกฮอร์น จึงได้นำมาใช้กับวงโยธวาทิตด้วย วงโยธวาทิตจึงสมบูรณ์ขึ้นดังได้กล่าวมาแล้ว
3. แตรวง (Brass Band) คือ วงที่ประกอบด้วยเครื่องดนตรีประเภทเครื่องทองเหลืองและเครื่องกระทบ แตรวงเหมาะสำหรับใช้บรรเลงกลางแจ้ง การแห่ต่างๆ เช่น ในประเทศไทยใช้แห่นาค แห่เทียนพรรษา เป็นต้น แตรวงมาตรฐานของอังกฤษใช้เครื่องดนตรี 26 ชิ้น
4. วงแชมเบอร์มิวสิค (Chamber Music) หมายถึงวงดนตรีประเภท บรรเลงด้วยเครื่องดนตรีที่เหมาะสำหรับแสดงภายในห้องโถง หรือสถานที่ที่จุผู้ฟังได้เพียงจำนวนน้อย ในสมัยแรกเล่นกันในห้องโถงตามราชสำนักหรือคฤหาสถ์ของขุนนางในยุโรป และนักดนตรีเล่นกันเองในหมู่เพื่อนฝูง ต่อมาคนเริ่มสนใจมากขึ้นสถานที่คับแคบ จึงเลื่อนไปเล่นในห้องโถงใหญ่และใน Concert Hall ซึ่งจัดไว้เพื่อการแสดงดนตรีโดยเฉพาะ แชมเบอร์มิวสิค เน้นความสำคัญของนักดนตรีทุกคนเท่าๆ กัน โดยปกติจะมีนักดนตรี 2-9 คน และเรียกชื่อต่างๆกันตามจำนวนของผู้บรรเลงดังนี้
จำนวนผู้บรรเลง 2 คน เรียกว่า ดู (Duo)
จำนวนผู้บรรเลง 3 คน เรียกว่า ตริโอ (Trio)
จำนวนผู้บรรเลง 4 คน เรียกว่า ควอเตท (Quartet)
จำนวนผู้บรรเลง 5 คน เรียกว่า ควินเตท (Quintet)
จำนวนผู้บรรเลง 6 คน เรียกว่า เซกซ์เตท (Sextet)
จำนวนผู้บรรเลง 7 คน เรียกว่า เซปเตท (Septet)
จำนวนผู้บรรเลง 8 คน เรียกว่า ออกเตท (Octet)
จำนวนผู้บรรเลง 9 คน เรียกว่า โนเนท (Nonet)
การเรียกชื่อจะต้องบอกชนิดของเครื่องและจำนวนของผู้เล่นเสมอ เช่น วูดวินควินเตท ( Wood -Wind Quintet) ประกอบด้วยเครื่องดนตรีประเภทเครื่องลมไม้ 5 คน ได้แก่ ฟลุต ปี่โอโบ คลาริเนต บาสซูนและเฟรนซ์ฮอร์น
สตริงควอเตท (String Quartet) มีไวโอลิน 2 คัน วิโอลา 1 คันและเชลโล 1 คัน
แชมเบอร์มิวสิค ไม่จำกัดประเภทของเครื่องดนตรี แต่ตระกูลไวโอลินเหมาะที่สุด เพราะเสียงของเครื่องดนตรีตระกูลนี้กลมกลืนกัน และยังเล่นสไตล์ได้อย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะ String Quartet ได้รับความนิยมสูงสุดในแชมเบอร์มิวสิค โดยเริ่มเจริญแพร่หลายขึ้นในดินแดนแถบลุ่มแม่น้ำไรน์และได้รับการปรับปรุง อีกครั้งในสมัยของไฮเดินและก็เจริญมาเป็นลำดับ
ถ้าการบรรเลงของแชมเบอร์มิวสิคเกิน 9 คน แต่ไม่ถึง 20 คน เรียก อังซังเบลอ (ensemble) เช่น วินด์อังซังเบลอกับดับเบิ้ลเบส ของโมสาร์ท เป็น Serenade สำหรับเครื่องลม Bแฟลต
5. วงแจ๊ซซ์ (Jazz) ดนตรีแจ๊ซซ์ เกิดจากพวกทาสนิโกร ที่นิวออร์ลีนหลังจากนโปเลียนขายนิวออร์ลีนให้อเมริกา พวกอเมริกันขาว โอไฮโอ แถบฝั่งแม่น้ำมิสซิสซิปปี้ พวกอเมริกัน จากอเมริกาตะวันตก ก็อพยพเข้าเมืองนิวออร์ลีนจึงทำให้เมืองนี้ประกอบด้วยคนหลายเชื้อชาติรวมถึง ฝรั่งเศส สเปนและอังกฤษด้วย พวกนิโกรดังกล่าว พอว่างจากงานก็ชุมนุมกันร้องรำทำเพลง เครื่องดนตรีที่ใช้ทำขึ้นตามมีตามเกิด เอาไม้ไผ่มาเหลาเจาะเป็นเครื่องเป่า เอาหนังวัวมาขึงทำเป็นกลองตี พวกที่คิดแจซซ์ขึ้น สันนิษฐานว่าเป็นพวกกองโก(Gongoes) พวกนี้บูชางูใหญ่ เป็นพวกที่มีจิตใจเมตตากรุณาและสุภาพที่สุด โดยได้รากฐานจากเพลงสวดของพวกนิโกร(Nigro spiritual) ซึ่งแต่งขึ้นก่อนพวกทาสจะได้รับการปลดปล่อยเป็นอิสระ
ในพ.ศ. 2406 ประธานาธิบดีอับบราฮัมลินคอล์น ประกาศเลิกทาส พวกนิโกรได้รับอิสระภาพ เนื่องจากนิวออร์ลีนประกอบด้วยชนหลายชาติดังกล่าวมาแล้ว ทำให้ดนตรีบรรเลงกันระยะนั้น ส่วนใหญ่เป็นไปตามแบบแผนจากยุโรป ต่อมาในตอนหลัง เพลงได้แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ เพลงศาสนาและเพลงที่ไม่เกี่ยวกับศาสนา ประเภทหลังได้รับอิทธิพลจากทำนองจากยุโรป เช่น ฝรั่งเศส สเปน เป็นต้น
หลังจากสงครามกลางเมือง ซึ่งเกิดขึ้นเนื่องจากการประกาศเลิกทาสสิ้นสุดลง ใน พ.ศ. 2408 พวกนิโกร มีอิสระอย่างเต็มที่ เริ่มเล่นเครื่องเป่ามากขึ้นแรกๆ ใช้แตรจากแตรวงของทหารที่บู้บี้ทิ้งแล้ว มาหัดเป่ากัน ผิดบ้างถูกบ้าง วงดนตรีแจซซ์ที่ตั้งเป็นวงจริงๆ วงแรกคือ วงของบัดดี โบลเดน นักเป่าแตรคอร์เนต ซึ่งในระหว่าง พ.ศ. 2438-2439 เขามีชื่อเสียง จนได้รับฉายาว่าเป็นราชาในหมู่นักดนตรีแห่งนิวออร์ลีน วงดนตรีของเขาบรรเลงตามสถานที่เต้นรำ และสวนสาธารณะต่างๆ
ในต้นศตวรรษที่ 20 วงดนตรีนิโกรต่างๆ ก็เริ่มแพร่หลายในนิวออร์ลีน เวลาพวกนี้เดินบรรเลงไปตามท้องถนนต่างๆ หนุ่มสาว เด็กๆ ก็จะเดินตาม ต่อมาไม่นานนักดนตรีผิวขาวหนุ่มๆ ก็ตั้งวงดนตรีแบบนี้ขึ้นบ้างโดยเอาอย่างนักดนตรีนิโกร พวกแจซซ์จึงเป็นที่สนุกสนานสร้างความครึกครื้น เร้าอารมณ์ใน 20 ปีแรกของศตวรรษที่ 20 รุ่งโรจน์ในเมืองสตอรี่วิลส์ ซึ่งเป็นเมืองหนึ่งในเมืองนิวออร์ลีน ตามท้องถนน เต็มไปด้วยบาร์ สถานเต้นรำในเมืองนี้เองได้สร้างนักดนตรี แจซซ์รุ่นแรกขึ้นมา เช่น บัดดี โบลเดน โจโอลิเวอร์ คิด ออร์ลีย์ และวงของออร์ลีย์นี้เอง ที่หลุยส์ อาร์มสตรองมีโอกาสแสดงแววความเป็นนักดนตรีเอกของโลกขึ้นมา
เมื่อ พ.ศ. 2460 ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 1 รัฐบาลอเมริกันสั่งปิดเมืองสตอรี่วิลส์ ทำให้บรรดานักดนตรีแจซซ์ ต้องแยกย้ายกันไปหางานทำที่อื่น บางพวกก็ล่องเรือไปทางตอนบนของแม่น้ำมิสซิสซิปปี้ จนถึงเมืองเมมพิส เซนต์หลุยส์และชิคาโก บรรดาเรือโดยสารที่ขึ้นล่องตามแม่น้ำสายนี้บางลำก็มีวงดนตรีประจำ นักดนตรีพวกนี้ยิ่งนาน ก็ยิ่งเพิ่มความชำนาญให้กับตัวเองมากขึ้น หลุยส์ อาร์มสตรอง ก็ขึ้นล่องไปกับเรือลำหนึ่ง และเพิ่งมาเรียนอ่านโน้ตกับนักดนตรีคนหนึ่งในเรือชื่อ ซิดนีย์ เมื่ออาร์มสตรองมาถึงชิคาโก ก็สร้างความเกรียวกราวกันใหญ่ สองสิงห์คอร์เนต คือ เขากับโอลิเวอร์ เป่าเข้าขากันอย่างมหัศจรรย์ มีลูกล้อ ลูกขัด ดุดัน แหบโหย เร้าใจ โดยต่างคนต่างไม่มีการดูโน้ต เล่นไปตามความรู้สึกของตน ทำให้ชื่อเสียงของทั้งสองคนดังเหมือนพลุแตก หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ผ่านไป เปียโน เริ่มเข้ามามีบทบาทสำคัญ นักเปียโนตอนนั้น ได้แก่ สิงห์วิลลี่ สมิธ (Willie “The Lion” Smith) ดุคเอลลิงตัน
แจซซ์ในสมัยแรกๆ นักดนตรีต่าวคนต่างเล่น ใน พ.ศ. 2463 เริ่มมีการ โซโลในชิคาโก ตอนนั้นแจซซ์มี 8 ชิ้น ต่อมาเพลพเชอร์ เฮนเดอร์สันและดุค เอลลิงตัน ได้ลองใช้ผู้เล่น 14-15 คน เป็นแจซซ์แบบใหม่ขึ้นมา แบบนี้มีการเรียบเรียงเสียงประสานด้วย
ใน พ.ศ. 2477 เบนนี่ กู้ดแมน นักเป่าคลาริเนตจากชิคาโก ซึ่งมาเป็นนักดนตรีอิสระในนิวยอร์ค จนกระทั่งได้เป็นหัวหน้าวง ได้นำเพลงออกบรรเลงในรายการวิทยุมีหลายเพลงที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย หลังจากนั้นวงดนตรีของเขาก็ได้ออกตระเวนเล่นตามเมืองต่างๆ ในอเมริกาและเคยมาเล่นในเมืองไทย
แบบของแจซซ์ที่ควรรู้จัก
Blues Jazz เพลงบลูส์ เป็นเพลงเก่าแก่ของแจซซ์มาจากเพลงสวดอันโหยหวลของพวกนิโกร เพลงบลูส์มีอายุร่วม 100 ปี เกิดขึ้นที่นิวออร์ลีนแถบปากแม่น้ำมิสซิสซิปปี แต่สมัยแรกๆ ไม่ได้รับความสนใจเท่าที่ควร ต่อมา พ.ศ. 2467 ได้มีการอัดแผ่นเสียงจำหน่ายจึงแพร่หลายได้รวดเร็วขึ้น รวมทั้งดนตรีได้มีโอกาสไปแสดงตามที่ต่างๆ ในสมัยแรกๆ เพลงบลูส์ใช้กีตาร์เล่นนำ และคลอเสียงร้อง เล่นกันตามข้างถนน ตามย่านชุมชน คนผ่านไปมาก็ให้เงินบ้างไม่ให้บ้าง เนื้อร้อง ร้องไปคิดไป ไม่มีการเตรียมไว้ล่วงหน้ามาก่อน ดังนั้นร้องกี่ครั้งก็ไม่เหมือนกัน นึกจะจบก็จบเอาดื้อๆ คล้ายกับเพลงฉ่อยของประเทศไทย เพลงบลูส์ได้รับอิทธิพลจากศาสนามาก ดังนั้นเนื้อร้องก็มีเกี่ยวกับเรื่องศาสนาเข้ามาปนอยู่ด้วย ต่อมาเพลงบลูส์ได้เจริญขึ้นก็นำไปเล่นกับวงแจซซ์ก็กลายเป็นบลูส์ แจซซ์ เพลงประเภทนี้ส่วนมากจังหวะช้าๆ ครั้งแรกที่ไม่ค่อยนิยมเพลงบลูส์เนื่องจากโน้ตค่อนข้างยาก ต่อมาอาร์มาสตรองนำมาเล่นในปี พ.ศ. 2472 จึงเป็นแรงหนึ่งที่ทำให้รับความนิยม
New orlean and dixieland style ทั้ง 2 แบบเหมือนกันมากจนแทบจะแยกกันไม่ออก เริ่มขึ้นในปลายศตวรรษที่ 19 และมาแพร่หลายในปี พ.ศ. 2473 เพลงสไตล์นี้จะหนักในจังหวะ 2 และ 4 เครื่องดนตรีสมัยแรกมี ทรัมเปต 1 หรือ 2 ตัว ต่อมามีทรอมโบนและคลาริเนท เบนโจ กีตาร์ ทูบา กลอง เปียโน แซกโซโฟน ปัจจุบันใช้เบสแทนทูบา นิยมให้ทรัมเป็ตเป็นตัวนำก่อน แล้วจึงเล่นพร้อมกันทั้งวง และเล่นกันเฉพาะทำนอง เพราะยังไม่มีใครรู้จัก Adlib กันเท่าไหร่ กลองก็เล่นจังหวะธรรมดา
Modern Style โฉมหน้าของแจซซ์ได้เปลี่ยนไปมากเมื่อหลุยส์ อาร์มสตรองได้คิดวิธีเล่นใหม่ คือ มีทำนองหลักแล้วผลัดกันเล่นทีละคน แต่ละคน Adlib กันอย่างสนุกสนานและเล่นค่อนข้างเร็วมาก บางทีก็เล่นพร้อมๆ กัน ฟังดูเหมือนต่างคนต่างเล่น แต่อยู่ในกรอบอันเดียวกัน
Bop Style ผู้ที่คิดขึ้น คือ The lonious Monk กับ Dizzy gillespie โดยเอาแบบของยุโรปมาผสม มีการเปลี่ยนแปลงทำนองและจังหวะ ใช้คอร์ดเป็นหลัก เล่นเร็วมาก ผลัดกันเล่นทีละชิ้น
จังหวะชองแจซซ์ในยุคหลังก็ได้เกิดขึ้นใหม่ๆ
Swing แบบนี้กู๊ดแมน เป็นผู้ให้กำเนิดจังหวะนี้ เมื่อก่อนกู๊ดแมนเล่นคลาริเนทกับพวกผิวดำ ต่อมาได้แยกออกมาเล่นกับพวกผิวขาวด้วยกัน และเขาได้แต่งเพลงใหม่ขึ้น และได้ให้ชื่อเพลงใหม่นี้ว่า Swing
Rock n’ Roll ก็แตกแขนงจากแจซซ์ เมื่อราว พ.ศ. 2493 ได้รับความนิยมสูงสุดในหมู่วัยรุ่นและแพร่หลายอย่างรวดเร็วในอเมริกา ผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นราชาเพลงร๊อคก็คือ เอลวิส เพรสลี่ (เสียชีวิตเมื่อ ส.ค. 2520)
เพลงแจซซ์ที่เราคุ้นๆ หูก็คือเพลง When the saints to marching in เพลงนี้เป็นเพลงที่เก่าแก่มาก ไม่ทราบว่าใครเป็นผู้แต่งเป็นเพลงแจซซ์ที่มีชื่อเสียงมาก ในการแสดงดนตรีแจซซ์ทุกครั้งมักมีเพลงนี้เล่นด้วยเสมอ ตอนแรกเป็นเพลงสวด ต่อมาเล่นแบบมาร์ชและในที่สุดก็เล่นแบบ New orleans อาร์มสตรองเล่นเพลงนี้ได้ดีที่สุดเมื่อ พ.ศ. 2481
เครื่องดนตรีแจซซ์ที่นิยมเล่นกันมีดังนี้คือ
1. คลาริเนท
2. แซกโซโฟน(โซปราโน,อัลโต,เทเนอร์)
3. คอร์เน็ต
4. ทรัมเป็ต
5. ทรอมโบน
6. เบนโจ
7. เปียโน
8. กีตาร์
9. เบส
10. กลองชุด
ปัจจุบันแจซซ์ได้เล่นอย่างมีแบบแผน มีการเรียบเรียงเสียงประสานสำหรับวงดนตรี เครื่อง
ดนตรีที่ใช้เล่นมีการกำหนดแน่นอน ซึ่งใช้แบบของวงดนตรีปอปปูลามิวสิค
6. วงปอปปูลามิวสิค (Popular Music) หรือวงดนตรีลีลาศ ใช้บรรเลงตามงานรื่นเริงทั่วไป ประกอบด้วยเครื่องดนตรีกลุ่ม แซกโซโฟนกลุ่มเครื่องทองเหลืองและกลุ่มเครื่องประกอบจังหวะ
วงปอปปูลามิวสิค ส่วนใหญ่มี 3 ขนาด
ก. วงขนาดเล็ก(วง 4x4) มีเครื่องดนตรี 12 ชิ้น ดังนี้
กลุ่มแซก ประกอบด้วย อัลโตแซก 1 คัน
เทเนอร์แซก 2 คัน
บาริโทน แซก 1 คัน
กลุ่มทองเหลือง ได้แก่ ทรัมเป็ต 3 คัน
ทรอมโบน 1 คัน
กลุ่มจังหวะ ได้แก่ เปียโน 1 หลัง
กีตาร์คอร์ด 1 ตัว
เบส 1 ตัว
กลองชุด 1 ชุด
วง 4 x 4 หมายถึง ชุดแซก 4 ชุด ทองเหลือง 4 ตามลำดับ ส่วนเครื่องประกอบจังหวะ 4 ละไว้ในฐานที่เข้าใจ
ข. วงขนาดกลาง (5 x 5) มีเครื่องดนตรี 14 ชิ้น คือ เพิ่ม อัลโตแซกและทรอมโบน
ค. วงขนาดใหญ่ (5 x 7) มี 16 ชิ้น เพิ่ม ทรัมเป็ตและทรอมโบนอย่างละตัว
ในปัจจุบันใช้กีตาร์เบสแทนดับเบิ้ลเบสและบางทีก็ใช้ออร์แกนแทนเปียโน
7. วงคอมโบ (Combo band) เป็นวงที่เอาเครื่องดนตรีบางส่วนมาจาก Popular Music อีกทั้งลักษณะของเพลงและสไตล์การเล่นก็เหมือนกัน จำนวนเครื่องดนตรีส่วนมากอยู่ระหว่างประมาณ 3 –10 ชิ้น เครื่องดนตรีจะมีพวกริทึม(Rhythm) และพวกเครื่องเป่าทั้งลมไม้และเครื่องทองเหลือง เครื่องดนตรีที่ใช้เป็นหลักคือ กลองชุด เบส เปียโน หรือมีเครื่องเป่าผสมด้วยจะเป็นเครื่องลมไม้หรือทองเหลืองก็ได้ไม่จำกัดจำนวน แต่รวมแล้วต้องไม่เหมือนกับปอปปูลามิวสิค
วงคอมโบก็เป็น สมอลล์ แบนด์ (small Band) แบบหนึ่ง ดังนั้นวงนี้จึงเป็นวงที่มีขนาดไม่ใหญ่นักเหมาะสำหรับเล่นตามงานรื่นเริงทั่วๆ ไป นอกจากนั้นยังเหมาะสำหรับเพลงประเภทไลท์มิวสิค อีกด้วย
เพลงไทยสากลในปัจจุบันที่ใช้วงคอมโบเล่นตามห้องอาหารหรืองานต่างๆ ประกอบด้วยเครื่องดนตรี ดังต่อไปนี้
1. แซกโซโฟน
2. ทรัมเป็ต
3. ทรอมโบน
4. เปียโนหรือออร์แกน
5. กีตาร์คอร์ด
6. กีตาร์เบส
8. วงชาร์โด (Shadow) เป็นวงดนตรีขนาดเล็ก เริ่มก่อตั้งเมื่อประมาณ 20 ปีมานี่เอง ในอเมริกา วงดนตรีประเภทนี้ที่ได้รับความนิยมสูงสุดคือ คณะ The Beattle หรือสี่เต่าทอง
เครื่องดนตรีในสมัยแรก มี 4 ชิ้น คือ
1. กีตาร์เมโลดี้(หรือกีตาร์โซโล) 2. กีตาร์คอร์ด 3. กีตาร์เบส 4. กลองชุด
วงชาโดว์ ในระยะหลังได้นำออร์แกนและพวกเครื่องเป่า เช่น แซกโซโฟน ทรัมเป็ต ทรอมโบน เข้ามาผสม และบางทีอาจมี ไวโอลินผสมด้วย เพลงของพวกนี้ส่วนใหญ่จะเร่าร้อน ซึ่งได้รับความนิยมมากในหมู่วัยรุ่น โดยเฉพาะเพลงประเภท อันเดอร์กราว