Van 1747 tot 1795

Andere jaartallen. Als u er op klikt komt u in het Wikipedia artikel van dat jaar, met meer informatie.

In 1740 werd Maria Theresia keizerin van Oostenrijk, en dat leidde tot de Oostenrijkse successieoorlog.

In 1747 werd Nederland bedreigd.

1747

24-4 Inname van Sluis door Franse troepen.

30-4: Inname van Sas van Gent door Franse troepen.

2-5: Willem Karel Hendrik Friso wordt tot stadhouder Willem IV benoemd, nadat rellen zijn uitgebroken in Zeeland. De prins en de Staten-Generaal kunnen het echter niet eens worden over de positie van de stadhouder. De Staten gaan uit van de Unie van Utrecht, terwijl Willem Karel het gezag alleen de eed wil afleggen op de 'Instructie' van zijn voorganger Willem III.

10-5: Inname van Hulst door Franse troepen. Heel Staats-Vlaanderen in Franse handen.

2-7: Slag bij Lafelt(Riemst) tussen Frankrijk en de Oostenrijkse Nederlanden in de buurt van Maastricht. Franse overwinning dankzij de Ierse brigade, die een bres forceert in de geallieerde linies.

16-9: Franse troepen nemen de onneembaar geachte Staats-Brabantse vesting Bergen op Zoom in. De stad wordt zwaar geplunderd

nov: Verheffing van Willem IV van Oranje-Nassau tot erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

1748

18-10: Met de Tweede Vrede van Aken komt een eind aan de Oostenrijkse Successieoorlog, die in 1740 was begonnen.

Ontdekking van de ruïnes van Pompeï.

1749

In de Republiek worden alle zilveren en gouden munten voorzien van een kartelrand, die het probleem van het snoeien moet tegengaan. Op die manier willen de Staten-Generaal het vertrouwen in de gulden vergroten.

1750

20-5: Een groot deel van Enschede wordt door brand verwoest.

1751

22-10: Stadhouder Willem IV sterft plotseling. Zijn weduwe Anna van Hannover wordt prinses-gouvernante, dat wil zeggen regent voor haar zoontje Stadhouder Willem V.

De eilanden Goeree en Overflakkee worden door een dam verbonden.

1752

29-7: Leeuwarder Courant verschijnt voor het eerst als Leeuwarder Saturdagse Courant.

Een nieuwe kerktoren in Jouswier.

1753

Douwe Egberts ontstaat als Egbert Douwes in Joure een kruidenierswinkel begint.

In Oldeboorn wordt een kerk bij de toren gebouwd.

1754

Watersnoodramp Zwolle, Deventer en Arnhem na het doorbreken van de Rijn- en IJsseldijken.

De Waag van Dokkum wordt gebouwd.

1755

Een zware aardbeving in Lissabon (Portugal) verwoest twee derde deel van de stad en kost 50.000-100.000 doden. Omdat het epicentrum uit de kust ligt, ontstaat er een vloedgolf van 12,5 meter hoogte die ook de kusten van Fez en Meknes in Marokko teistert.

Graanmolen "de Kaai" wordt in Sloten gebouwd.

1756

Begin zevenjarige oorlog, ook in Noord-Amerika en India.

De republiek deed er niet aan mee.

1757

30-9: George Cruickshank en zijn zwager Charles Pye, firmanten van Pye & Cruickshank, Daniël Roelof Muilman, alsmede Dennis McCarthy, stichten tezamen een associatie tot oprichting en exploitatie van een fabriek van China or earthen ware in Weesp. Zo gaat Nederlands eerste porseleinfabriek van start.

1758

De Sneker waterpoort krijgt een nieuw wachthuis.

1759

Bouw van de Hervormde kerk te Akkrum, het stadhuis van Sloten, Eysingastate in Oenkerk wordt afgebroken, Sloten krijgt een waaggebouw.

1760

jan: Door enkele dijkdoorbraken komt een groot deel van het Nederlandse rivierenland blank te staan. In het Rijk van Nijmegen, het Land van Maas en Waal, de Krimpenerwaard en vele andere laaggelegen gebieden moeten boerengezinnen met hun vee vluchten naar hogergelegen streken, waar ze wekenlang in rieten hutjes bivakkeren.

11-2: In Den Haag wordt de voorzitter van de Raad van State Onno Zwier van Haren door twee van zijn dochters aangeklaagd wegens seksueel misbruik.

1761

Hoornsterzwaag krijgt een nieuwe kerk.

1762

De eerste steen voor de Fermanje in Heerenveen wordt gelegd.

1763

15-2: Met de Vrede van Hubertusburg komt een einde aan de Zevenjarige Oorlog.

23-2: De slaven op de Zeeuws-Hollandse suikerplantage Berbice (in het huidige Brits Guyana) komen in opstand onder leiding van Cuffy.

Muiterij op het VOC-schip Nijenburg.

Aug: Internationale beurscrash als gevolg van het faillissement van de gebroeders De Neufville (Amsterdam). Als gevolg van de crisis failleerden meer dan honderd bedrijven in Hamburg, Frankfort, Stockholm en Berlijn.

3-8 Jan Althuysen overlijdt.

1765

9-4 Marijke meu overlijdt

1766

29-1: Eerste concert van Mozart te Amsterdam.

8-3: Stadhouder Willem V van Oranje-Nassau bereikt de meerderjarigheid en legt de eed af in de Staten-Generaal. Op het aansluitende feest speelt de pianist Wolfgang Amadeus Mozart.

7-4: Tjebbe Hemsterhuis overlijdt.

3-5: De Akte van Consulentschap wordt in het geheim vastgelegd. De voormalige voogd van de prins van Oranje, de hertog van Brunswijk, zal krachtens deze overeenkomst achter de schermen het beleid van de jonge stadhouder blijven bepalen.

1767

4-10: Stadhouder Willem V der Nederlanden treedt in het huwelijk met Wilhelmina van Pruisen, een nicht van Frederik de Grote.

1768

4-7: Willem van Haren overlijdt.

1769

Veepest, ook in Friesland

14-1: De Staten van Holland en West-Friesland geven octrooi om, tot ontlasting van de Rotte, een afwateringskanaal te graven door de polder Rubroek naar de Nieuwe Maas. De Boezem moet een einde maken aan overstromingen in de straten van Rotterdam.

1770

19-4: De stad Amsterdam en de WIC nemen van de erven van familie Van Aerssen van Sommelsdijck het aandeel in de Sociëteit van Suriname over voor 700.000 gulden.

22-1: Het IJzerkoekenoproer in Coevorden.

De eerste fossielen van maashagedissen worden gevonden in de mergelgroeven bij Maastricht.

In Goëngarijp wordt een kerk gebouwd.

1771

5-8: Eerste fierljepwedstrijd te Baard.

12-2: Grote brand in het Admiraliteitsgebouw in Harlingen. Het archief gaat grotendeels verloren. Wat overgebleven was is later in den Haag verbrand.

1772

11-5: Bij een brand in de Amsterdamse Schouwburg van Van Campen komen negentien mensen om het leven.

De Republiek wordt getroffen door een reeks faillissementen in de bankwereld, o.a. van het huis Clifford. Dit is nog een gevolg van de Zevenjarige Oorlog en van slechte beleggingen in de Britse Oost-Indische Compagnie.

1773

20-8: Tijdens een zware storm verdrinken 30 vissers uit Wijk aan Zee en Egmond aan Zee en 13 opvarenden van een loodsboot (uit Texel).

1774

6-12: De Groninger boer Geert Reinders schrijft een brief aan stadhouder Willem V over zijn bevindingen met de vaccinatie van kalveren tegen veepest.

Eise Eisinga begint met de bouw van zijn planetarium.

Begin met het graven van de Helomavaart. (Tjonger - Linde).

Bouw van de kerk van Idaard.

1775

19-4: Begin van de Amerikaanse Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Zie speciale pagina.

14-11: Door een combinatie van vloed en storm lopen delen van Holland, Overijssel en Gelderland onder water. 65 doden, waarvan 28 te Elburg.

1776

1-4: Psalmenoproer. Zie speciale pagina.

Bouw van kerk in Metslawier

1778

Oprichting Teyler Museum

1779

24-7: Frans Naerebout redt met zes andere Vlissingers de bemanning van de in hevige storm op een zandbank gelopen Oost-Indiëvaarder de Woestduyn.

Kollum krijgt een eigen waaggebouw.

2-9: Onno Zwier van Haren overlijdt.

1780

10-9: De Britse marine entert bij Newfoundland het Amerikaanse schip de Mercury, en arresteert Henry Lawrence. Deze is met een diplomatieke en zakelijke opdracht op weg naar de Republiek der Verenigde Nederlanden. In zijn uit het water geviste papieren vinden de Britten het bewijs van Nederlandse wapenhulp aan de opstandelingen. Dit wordt de casus belli van de Vierde Engels Nederlandse Oorlog die in december uitbreekt.

Zie speciale pagina.

1781

Planetarium in Franeker voltooid.

1782

19-4: De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkent de VS als zelfstandige staatseenheid en wil diplomatieke betrekkingen aangaan. Nicolaas van Staphorst organiseert een eerste lening aan de VS van vijf miljoen gulden.

30-11: De vredesvoorwaarden, opgesteld door Benjamin Franklin en John Adams, worden door Engeland en de Verenigde Staten geaccepteerd.

1783

5-6: De Franse broers Joseph Michel en Jacques Étienne Montgolfier maken de eerste onbemande vaart met een heteluchtballon in Annonay.

8-6: De vulkaan Laki op IJsland barst uit. De eruptie zou acht maanden duren, met merkwaardig gekleurde luchten tot gevolg. De door de wind meegevoerde zwaveldampen zorgden in heel west-Europa voor mislukte oogsten en, tezamen met de erop volgende ongekend strenge winter, voor vele duizenden slachtoffers.

30-6: Willem V van Oranje-Nassau sluit met zijn zwager Karel Christiaan van Nassau-Weilburg en enkele kleinere Nassause vorsten de Nassause erfvereniging, een familieverdrag met als doel de Nassause landen binnen de familie te houden. Het Nederlandse stadhouderschap staat buiten dit verdrag, maar voor de erfopvolging in het Groothertogdom Luxemburg zal het in 1890 grote gevolgen hebben.

3-9: De Vrede van Versailles wordt getekend, het definitieve einde van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

21-11: De eerste bemande ballonvaart vindt plaats met een Montgolfiére genoemd naar de uitvinders, de gebroeders Montgolfier, met aan boord o.a. de Franse natuurkundige Jean-François Pilâtre de Rozier.

12-12: Professor Jacques Charles, en zijn assistent Noël Robert, maken de eerste vlucht in een met waterstof gevulde ballon (de Charliere). Op zijn tweede vlucht bereiken ze een hoogte van 2,700m boven Vivarais. Ze maken een vlucht van Parijs naar Nesles over 42km.

De toren van de Martinikerk in Doesburg, door de eeuwen heen al meerdere keren door blikseminslag afgebrand, krijgt als eerste bouwwerk in Nederland een bliksemafleider, ontwikkeld door Cornelis Rudolphus Theodorus Krayenhoff.

1784

14-1: De Vrede van Parijs beëindigt de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog.

8-10: Op de Schelde wordt de Keteloorlog uitgevochten tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Oostenrijk. Het enige schot dat in dit treffen wordt gelost treft een soepketel.

Amerikaans staatsman, geleerde en filosoof Benjamin Franklin oppert het idee dat de mensen 's zomers wat vroeger opstaan. Hij geeft daarmee de aanzet om een soort zomertijd in te voeren. Dat levert volgens hem een aanzienlijke besparing op aan kaarsen.

Stadhouder Willem V krijgt twee olifanten ten geschenke uit Ceylon. Hans en Parkie zijn niet de eerste olifanten in Nederland, Rembrandt tekende ook al een olifant.

1785

15-6: Bij het eerste vliegongeluk komen twee Franse ballonvaarders om het leven.

8-11: De patriotten zijn een samenwerking aangegaan met Frankrijk. Het Verdrag van Fontainebleau (1785) wordt uitbundig gevierd in de Garnalendoelen. Het resultaat: de Schelde blijft gesloten.

1786

Vrijhandelsverdrag tussen het Engelse Gemenebest en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

1787

2-8: Door opslag van buskruit vind een explosie plaats in de Onze-Lieve-Vrouwenkerk van Amersfoort. 17 doden.

1788

23-11: Begin van de strengste winter sinds in 1706 in Nederland met metingen werd begonnen.

Aug: Onder dreiging van een staatsbankroet roept Koning Lodewijk XVI van Frankrijk voor volgend jaar mei de Staten Generaal bijeen. De afgevaardigden van de Standen zijn bijna anderhalve eeuw niet samengekomen.

1789

20-6: De afgevaardigden leggen de Eed op de Kaatsbaan af

14-7: Met de bestorming van de Bastille begint de Franse Revolutie.

5-8: Afschaffing van de privileges en het feodale systeem door de Wetgevende Vergadering van Frankrijk.

14-8: In de Zuidelijke Nederlanden verklaren gematigde statisten met steun van de radicale vonckisten keizer Jozef II vervallen van de troon; daarmee begint de Brabantse Omwenteling.

26-8: Met de vlucht van de prins-bisschop begint in het prinsbisdom Luik de Luikse Revolutie De Verklaring van de rechten van de mens en de burger wordt afgekondigd door de Assemblée Nationale.

5/6-10: De Parijzenaars trekken in optocht naar Versailles. Lodewijk XVI wordt naar Parijs gevoerd.

27-10: Slag bij Turnhout.

20-11: In Frankrijk wordt al het kerkelijk bezit genationaliseerd.

1790

11-1: De Verenigde Nederlandse Staten ontstaan na de Brabantse Omwenteling.

20-10: De Stadhouder komt kijken naar het eerste Nederlandse stoomgemaal, dat in de Blijdorpse polder bij Rotterdam is gebouwd door het Bataafs genootschap voor proefondervindelijke wijsbegeerte.

1791

21-6: Op de vlucht voor de revolutionairen worden koning Lodewijk XVI van Frankrijk en zijn gezin gearresteerd in Varennes-en-Argonne.

5-12: Mozart overleden.

1792

25-4: In revolutionair Frankrijk is Nicolas Jacques Pelletier het eerste slachtoffer van de guillotine.

17-5: De New York Stock Exchange, Effectenbeurs van New York op Wall Street wordt gesticht door het tekenen van een overeenkomst door 24 beurshandelaren, waardoor New York City het financiële centrum van de Verenigde Staten van Amerika wordt.

30-7: Revolutionaire troepen uit Marseille marcheren Parijs binnen. Ze zingen het marslied van het Rijnleger, dat sindsdien de Marseillaise wordt genoemd.

10-8: Bestorming van de Tuileriën: een grote groep Parijzenaars valt het koninklijk paleis, de Tuilerieën, aan. Onder de Zwitserse garde vallen vele doden.

2-9: Begin van de bloedigste dagen in de Franse Revolutie. In paniek door de Oostenrijkse invasie wordt een bloedbad aangericht onder de politieke gevangenen van het regime. Deze wandaden staan bekend als de septembermoorden.

20-9: De Assemblée Nationale in Parijs keurt een wet op de burgerlijke stand goed. Ook wordt echtscheiding gelegaliseerd.

20-9: Nederlaag van een Pruisisch invasieleger in de Slag bij Valmy in de Champagne.

22-9: Koning Lodewijk XVI van Frankrijk wordt afgezet op beschuldiging van samenspanning met de buitenlandse legers. Uitroeping van de Franse Republiek. Begin van de Republikeinse jaartelling.

27-10: Generaal Dumouriez valt de Zuidelijke Nederlanden binnen.

6-11: De Franse generaal Charles-François Dumouriez verslaat in de slag bij Jemappes de Oostenrijkse en Belgische troepen.

dec: Franse troepen bezetten Roermond. De bisschop vlucht naar Venlo.

1793:

21-1: Lodewijk XVI van Frankrijk wordt -na veroordeeld te zijn voor verraad- terechtgesteld met de guillotine.

21-2: Boni (guerrillaleider) na verraad gedood in Suriname.

Frankrijk annexeert België.

6-4: De Franse Nationale Conventie draagt de uitvoerende macht over aan het Comité de salut public.

2-6: De jakobijnen grijpen de macht in Frankrijk en zetten de girondijnen af.

13-7: De Franse jacobijn Jean-Paul Marat wordt in bad vermoord door de Girondijn Charlotte Corday d'Armont. Ze verklaart later tegen de rechter dat ze één man heeft gedood om het leven van 100.000 mensen te redden. Ze sterft onder de guillotine.

5-9: Begin van het Schrikbewind.

16-10: Marie-Antoinette, de Franse koningin, wordt, net als haar man op 21 januari, terechtgesteld met de guillotine.

1794

30-3: Arrestatie van Georges Danton.

28-7: Executie van Robespierre en Saint-Just.

21-9: Pichegru legt een beleg aan voor 's-Hertogenbosch dat zich op 9 oktober overgeeft.

De Fransen veroveren Zuid-Nederland.