Tijdperk van stadhouder Willem III
Vensters van dit tijdperk:
Tot 1701 was de kalender in de Republiek niet in alle provincies gelijk. Zie Kalender
Hollandse oorlog (1672-1678)
Met rampjaar (1672)
Overstromingen in Friesland (1675)
Negenjarige Oorlog (1688-1697)
Spaanse Successieoorlog (1701-1713)
Met dood Willem III (1702)
Stadhouders van Friesland in dit tijdperk:
Hendrik Casimir II (1664-1696)
Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau (1696-1707) Regentes
Pausen:
Clemens X (1670-1676)
Innocentius XI (1676-1689)
Alexander VIII (1689-1691)
Innocentius XII (1691-1700)
Clemens XI (1700-1721)
Personen van dit systeem die leefden in dit tijdperk:
(? voor de naam: geboortejaar is een schatting)
? Hendriks, Jan (1623-1680)
Feddes, Oebele(1625-)
? Meints, Pleuny(1625-1665)
Broersma, Reyner Jelles(1625-)
Hillebrands, Reynsk(1625-1670)
Uylckes, Atze(1625-)
Engeles, Lolcke(1630-1675)
? Minnerts, Syts(1630-)
? Seerps, Hid(1632-1675)
Heeres, Sjoerd(1636-)
? Pieters, Trijn(1636-)
? Holtrop, Stijntje Bernardus(1639-1723)
? Joukes, Jildou(1640-)
? Lamberts, Popke(1640-1665)
Wiarda, Aede(1640-1715)
? Jansz, Douwe(1640-)
van Ophuyzen, Pier(1640-1699)
? Jans, Haye(1640-1680)
? Alewijns, Pytter(1640-)
? Haytes, Ysk(1640-1707)
Rouckema, Tjet Gerrits(1640-)
Yckes, Antje(1640-1711)
? Sijmons, Symentje(1642-1676)
? Freerks, Grietje(1642-)
1645
? Taedes, Anne(1645-1735)
? Wates, Uilck(1645-1724)
1650
Osinga, Sjoukje Sydzes(1650-)
? Roelofs, Claessjen(1650-)
? Hendrix, Harmen(1650-)
? Paltes, Yns(1650-)
? Pyters, Lieuwk(1650-)
Nauta, Jurjen Reyners(1650-1716)
Douwesz, Joucke(1650-)
? Tromp, Michiel Ages(1650-1693)
? Hollander, Cornelis Jans(1650-)
Ulbes, Beeuw(1653-1693)
Pieters, Douwe (1654-1707)
? Reins, Hantje(1655-)
? Gerryts, Antie(1655-)
? van Zijlstra, Hein Tjeerds (1655-1739)
Melles, Ype(1656-)
Clases, Louwerens(1657-)
Abbema, Wybe Annes(1658-1693)
? Pytters, Saake(1658-1717)
Lolckes, Ybel(1658-1711)
? Jan, Reijnt(1660-)
Pybes, Tyets(1660-)
? Jan, Eltijn(1660-)
Sjoerds, Tiets(1660-1722)
?Popkes, Freerk(1660-1706)
? Jannis, Alle(1663-1713)
? Jannis, Jantje(1665-)
Hayes, Jan(1665-1742)
? Pieters, Dirkje(1665-1734)
Bottes, Antje (1669-1716)
? Douwes, Brecht(1670-)
? Dijkstra, Reyner Doytsen(1670-)
? Sytses, Wytse(1670-)
Vervolg
Sjaerda, Auke Obbes(1670-)
? Jans, Taecke (1670-)
Osinga, Sytze Joukes(1671-1749)
Gerrits, Herre(1671-)
Nauta, Jelle Jurjens(1672-1750)
Wijerda, Teetske Aedens(1672-)
? Alles, Frouck(1673-1715)
Tromp, Hylcke Migchiels(1675-1758)
Atzes, Jeltie(1675-)
van Ophuyzen, Trijntje Piers(1675-1741)
? Murks, Jolle(1675-1748)
Annes, Watte(1675-)
? Lolkesdr, Janke (1675-)
Harms, Roelof(1678-)
? Hayes, Geertje(1680-)
Van Hettinga, Wytske Tietes(1680-1720)
? Egberts, Meint(1680-)
? Harings, Haring(1680-1752)
< Holtrop, Bernardus Jans(1680-1735)
Hollander, Jelle Cornelis’(1680-1731)
Nauta, Haantzen Jurjens(1681-)
Stegenga, Popke Freerks(1682-1746)
Palsma, Reinou Dirks(1682-1750)
Sjaerda, Douwe Jans(1684-1753)
? Meijes, Franke(1685-1761)
? Gerrits, Grietje(1685-1741)
? Knol, Jan Reijnts(1685-1767)
? Sybrens, Nan(1687-1763)
Louwrens, Claes(1688-1740)
Bockes, Freerck(1688-1731)
? Yesches, Gertie(1689-)
? Ypes, Yes(1690-1737)
? Oom, Jan Wolters(1690-)
Taeckes, Jan (1690-)
? Douwes, Ybel(1690-)
? Annes, Taede(1690-)
Piers, Ytje(1690-)
Jans, Haye(1690-1778)
? Dirks, Geertje(1690-)
Peters, Grietjen(1690-1727)
Volkers, Feigien(1690-)
Abbema, Antje Wybes(1692-1762)
Abbema, Uylck Wybes(1692-)
? Wybes, Minne (1695-1750)
? Frankes, Martjen(1695-1769)
? Jans, Martien(1695-)
Douwes, Pieter(1696-1743)
? Reinders, Douwe(1698-)
? Tjalles, Hans (1700-1748)
? Meintes, Douwe(1700-)
? Jolles, Aafke (1700-1765)
? Klazes, Johannes(1700-1765)
? Hoekstra, Aafke Jolles(1700-1763)
? Jans, Geertie(1700-)
? Idzerda, Jelle(1700-)
? Heeres, Durk(1700-)
? Gerbens, Corneliske(1700-)
? van Lon, Benjamin Johannes(1700-)
? Harmens, Aaltje(1701-)
? Rientzes, Hendrikjen(1701-)
Ellerts, Hans(1702-)
1672: Begin Hollandse oorlog. Rampjaar. Zie het betreffende venster.
Jan van der Heyden en zijn broer Nicolaas verbeteren de brandspuit door er een 'zuigpomp' en lederen brandslangen aan toe te voegen.
1673
Bij Gorredijk wordt een schans gebouwd.
1974:
10-7: De Staten-Generaal benoemen de pensionaris van Den Briel Cornelis de Jonge van Ellemeet tot ontvanger-generaal, een van de hoogste ambten van de Republiek.
1-8: Een zeer zware storm raast over Nederland en België, met als gevolg tal van ingestorte gebouwen en vele slachtoffers; in de stad Utrecht stort het schip van de Domkerk in door een tornado.
10-8: Het schip 'Het vliegende paard' van commandant Jurriaen Aernoutsz valt het Franse Fort Pentagouet in de Penobscotbaai aan. Het fort geeft zich na twee uren strijd over. Zo begint de verovering van Acadië en de stichting van Nederlands Acadië.
De Staten Generaal verklaren het stadhouderschap erfelijk voor de nakomelingen van Willem III.
1675:
2-8: Eindhoven zet een boete van 3 gulden op het geven van een aalmoes. bedelen wordt bestraft met gevangenisstraf en bij herhaling op de kaak.
2-8: Inwijding van de Portugees-Israëlietische Synagoge in Amsterdam.
De Staten van Friesland benoemen Hendrik Casimir II bij het bereiken van de 18-jarige leeftijd tot stadhouder. Zij verklaren het stadhouderschap erfelijk in de mannelijke lijn van het Huis Nassau-Dietz.
In Bredevoort wordt Marry Hoernemans onderworpen aan de waterproef en onschuldig bevonden aan hekserij. Dit is één van de laatste heksenprocessen in Nederland.
1677
21-2: Baruch de Spinoza overlijdt.
1678
Mei: Turfoproer in de Zaanstreek.
Menno van Coehoorn trouwt met Magdalena van Scheltinga.
1680:
24-7: De kruittorenramp van Heusden in het Noord-Brabantse Heusden. De bliksem trof de kruittoren van het kasteel met daarin 70.000 pond buskruit en 1000 granaten. Bij de daarop volgende ontploffing viel een onbekend aantal doden en gewonden.
1681
Sept.: Franse troepen bezetten Straatsburg, een groot deel van het Hertogdom Luxemburg en het graafschap Chiny.
1682
26-1: Het Delta-gebied van Zuidwest Nederland en Vlaanderen wordt getroffen door een stormvloed.
Dokkum failliet. Vaart en tolhuizen worden aan de schuldeisers overgedragen.
1683:
juni: Een enorm Ottomaans leger van 140.000 man belegert Wenen.
12-9: Het beleg van Wenen wordt gebroken bij aankomst van een strijdmacht van 70.000 Poolse, Oostenrijkse en Duitse troepen onder leiding van de Poolse koning Jan Sobieski.
15-11: De storm van 15 november 1683 kost naar schatting aan 1.200 Nederlandse zeelieden het leven.
nov.: Franse inname van de steden Kortrijk en Diksmuide.
Op Mauritius wordt voor het laatst een dodo gezien.
1684
Jan: Strenge winter in West-Europa.
1685
18-10: Lodewijk XIV van Frankrijk herroept het Edict van Nantes en verklaart het Protestantisme onwettig. De Republiek, Engeland en Schotland worden overspoeld met Hugenoten die Frankrijk ontvluchten.
1686
12-11: Sint-Maartensvloed in Groningen
1687
26-9: Het middenstuk van het Parthenon in Athene wordt verwoest tijdens een aanval van de Venetianen o.l.v. Francesco Morosini.
Newton publiceert zijn Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, met onder andere de Theorie van de Zwaartekracht.
1688
10-6: De geboorte van Jacobus, Prince of Wales, veroorzaakt het begin van een geheim verbond van Engelse adel met politieke invloed. Geschiedschrijvers hebben die groep de immortal 7 genoemd. Eerder had Willem III Lord Portland naar Berlijn gestuurd om Brandenburgse troepen te werven.
13-8: Begin van een beurskrach in de Republiek. De aandelenkoersen tuimelen naar beneden tot ze op 5 september een dieptepunt bereiken. Veel gedupeerden geven joodse beurshandelaren de schuld, zodat een golf van antisemitisme ontstaat.
Begin Negenjarige oorlog. Voor details zie het eigen venster.
1690
April: Het grote oorlogsschip Princes Maria wordt als eerste met behulp van scheepskamelen over Pampus gehaald.
3-11: Door een zware ontploffing in het kruidhuis wordt het voormalige Sint-Vincentiusklooster, in gebruik bij het garnizoen van Den Haag, totaal verwoest. Alleen de Kloosterkerk wordt behouden.
1691
De predikant van Amsterdam, Balthasar Bekker, schrijft het boek "De betoverde wereld", waarin hij zich afzet tegen het wijdverbreide geloof in heksen en duivels. Hij werd daarop uit het ambt gezet. In de Republiek ontstaat een heftig dispuut tussen mede- en tegenstanders over het boek. Uiteindelijk leidt het boek tot uitbanning van de heksenvervolging.
1692
18-9: Aardbeving bij Verviers, voelbaar tot in Amsterdam.
De Amsterdamse predikant Balthasar Bekker wordt uit het ambt ontzet vanwege zijn ontkenning van heksen en zelfs van de Duivel.
1693:
De kerk van Boornzwaag wordt afgebroken.
1694
In Nederland komt de generaliteitsgulden in omloop.
1696:
31-1 / 1-2: het aansprekersoproer in Amsterdam.
1697
8-8: De Grote Ambassade van Peter de Grote arriveert in Zaandam. De tsaar gaat een stage volgen in de scheepsbouw.
1698
2-7: Thomas Savery krijgt patent op de eerste stoommachine.
Donough MacCarty graaf fan Clancarthy komt als balling uit Engeland in Oudwoude terecht. Hij werd er de "Malle graaf"genoemd.
Makkum krijgt een waaggebouw.
1700
Gelderland, Utrecht en Overijssel gaan over op de Gregoriaanse kalender.
1701
12-1: Friesland en Groningen gaan over op de Gregoriaanse kalender.
Begin Spaanse successieoorlog. Zie het eigen venster.
1702
20-2: Koning-stadhouder Willem III maakt tijdens een rit met zijn paard in de tuinen van Hampton Court een val en breekt zijn sleutelbeen.
19-3: Willem III overlijdt kinderloos. Er ontstaat in zijn erflanden een opvolgingsprobleem omdat Pruisen een deel van de erfenis opeist.
23-4: In Engeland wordt Willems schoonzuster Anna gekroond tot koningin.