Thư viện (Unit)

1. Sơ lược

Thư viện (unit) trong Delphi là một tập hợp các biến, hằng, câu lệnh, lớp, ... được xây dựng sẵn hoặc có thể do người sử dụng tự viết, mục đích là để chia nhỏ chương trình lớn thành các phần nhỏ hơn, có thể sử dụng lại trong nhiều chương trình khác.

Trong mọi chương trình, dù đơn giản hay phức tạp, đều có dòng khai báo sử dụng thư viện

uses

    Crt, System.SysUtils, Winapi.Windows;

Như trên có ba thư viện được thêm vào chương trình nhờ từ khóa uses là Crt, System.SysUtils và Winapi.Windows.

Mã nguồn unit được lưu trong file .pas. Sau khi biên dịch unit sẽ tạo ra một file .dcu. Nếu một unit không được tìm thấy, bạn cần bỏ file .dcu trên vào thư mục hiện tại, hoặc là file .pas nếu bạn là chủ sở hữu unit đó.

2. Sơ lược về unit

Delphi cung cấp rất nhiều thư viện có sẵn được xây dựng trong các unit, có thể dễ dàng thêm vào chương trình. Khi cần sử dụng một lệnh nào đó, bạn cần biết nó được chứa trong unit nào và thêm unit đó vào để chương trình có thể tìm và sử dụng.

Tên unit được chia làm 2 loại: tên unit dài và tên unit ngắn. Ví dụ như unit System.SysUtils, ta có thể viết gọn thành SysUtils, nhưng mình vẫn khuyên sử dụng tên dài với dấu chấm hơn vì nó rõ ràng và dễ phân biệt.

Một số unit cơ bản và quan trọng:

• Winapi.Windows: Chứa các hàm, thư viện, hằng số để làm việc với Windows API
• System.SysUtils: Chứa các hàm hệ thống tiện dụng, nên luôn luôn được thêm vào.
• System.IOUtils: Làm việc với file nhanh chóng và gọn gàng
• System.Classes: Chứa các class thông dụng như TStringList.
• System.StrUtils: Các hàm làm việc xử lí chuỗi string

Các unit cơ bản trên có thể sử dụng cho bất kì loại chương trình nào, Delphi gộp nó lại vào RTL (Runtime Library). Ngoài ra còn có bộ framework VCL (Visual Component Library) để tạo chương trình đồ họa với Windows, hoặc FMX (FireMonkey) để đồ họa trên các nền tảng khác như Android, iOS, ...

Các unit thuộc framework VCL hay FMX có tiền tố VCL và FMX ở đầu. Ví dụ như

uses

    VCL.Graphics, VCL.Forms;

Lưu ý, một chương trình không thể có chung VCL và FMX, chỉ một trong hai.

uses

    FMX.Graphics, FMX.Forms;

3. Tạo một unit

Một unit cơ bản gồm ba phần:

• Tên unit: Khai báo bằng từ khóa unit. Ví dụ unit NewUnit; Lưu ý chỉ khai báo một unit thôi nhé.
• Phần interface: Khai báo các hàm, thủ tục, lớp mà sẽ hiển thị ra ngoài cho người dùng biết.
• Phần implementation: Triển khai các hàm, thủ tục, phương thức đã được khai báo trong interface. Người khác sẽ không biết những gì bên trong implementation làm nếu không có file .pas mã nguồn.

Tiếp theo, chúng ta sẽ tạo một unit cơ bản, gồm một thủ tục vẽ hình chữ nhật và một hàm kiểm tra số chẵn hay lẻ.

unit NewUnit;

interface

uses 

    System.SysUtils;

procedure VeHCN(Dai, Rong: Integer);

function SoChan(So: Integer): boolean;

implementation

procedure VeHCN(Dai, Rong: Integer);

var

    i, j: Integer;

begin

    for i := 1 to Rong do

        begin

            for j := 1 to Dai do

                Write('*');

            WriteLn;

        end;

end;

function SoChan(So: Integer): boolean;

begin

    if So mod 2 = 0 then

        Result := true

    else

        Result := false;

end;

end.

Ở đây có vài điều cần lưu ý:

• Bắt buộc kết thúc unit bằng từ khóa end có dấu chấm.
• Có hai vị trí đặt uses trong unit này: trong phần interface và trong phần implementation. Khuyến khích sử dụng các unit chứa kiểu, hằng số, ... trong interface và những unit có lệnh xử lí trong implementation.

4. Phần mở rộng cho unit

Unit không chỉ có 3 phần (tên unit, interface và implementation) như trên, cấu trúc đầy đủ của một unit có dạng

unit Tên_unit;

interface   

    ...

implementation

    ...

initialization

    ...

finalization

    ...

end.

Như trên, unit đầy đủ có thêm hai phần initialization và finalization. Nhưng hai phần này ít được sử dụng trong thực tế.

1. Initialization

Phần này dùng để thực hiện các câu lệnh khi unit được nạp, chương trình bắt đầu chạy.

Thường dùng để khởi tạo các biến và class dùng chung trong toàn bộ unit.

2. Finalization

Khi unit được dừng, chương trình dừng. Các lệnh trong phần này có tác dụng giải phóng các class đã sử dụng xong.