ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี

ชุมชนตำบลบางเตยเป็นพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำ พื้นดินอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูกพืชทุกชนิด โดยเฉพาะผัก ผลไม้จะมีรสชาติดี ผลดก รูปทรงดี สีสันสวยงามดึงดูดชวนให้ชิมลิ้มรส ผู้คนที่อาศัยอยู่ในชุมชนก็ดำรงชีวิตด้วยการทำเกษตร ทำนา ทำสวนผัก ผลไม้ โดยเฉพาะสวนส้มโอเพราะเป็นผลไม้ที่ผูกพันกับวิถีชีวิตของคนไทยเชื้อสายจีนเช่นคนนครปฐมมาตลอด ส้มโอเป็นผลไม้มงคลเมื่อถึงเทศกาลตรุษ สารท จะขาดไม่ได้เลย ส้มโอสื่อถึงความสมบูรณ์ สำหรับชาวจีนแล้ว ส้มโอถือว่าเป็นของไหว้ที่สำคัญ เพราะเชื่อว่าหลังจากไหว้เสร็จ ถ้าเอามีดผ่าผลส้มโอออกมาแล้ว แห้งไม่มีน้ำ จะหมายถึงความเป็นศิริมงคล ความโชคดี

นอกจากนี้ ยังเป็นการระลึกถึงบุญคุณของบรรพบุรุษผู้เสียสละเลือดเนื้อของชาวจีนที่เสียชีวิตในการกอบกู้เอกราชของชาติอีกด้วย นอกเหนือจากผลไม้ที่นำมาซึ่งความเชื่ออันเป็นมงคลสืบต่อกันมายาวนาน ส้มโอยังจัดเป็นผลไม้ที่มีประโยชน์หลากหลายและมีสรรพคุณทางยาในการรักษาโรคต่าง ๆ เพราะส้มโออุดมไปด้วยวิตามินซี ซึ่งเป็นสารต่อต้านอนุมูลอิสระในปริมาณมาก และยังมีวิตามินและแร่ธาตุอื่น ๆ ที่จำเป็นต่อร่างกายอีกหลายชนิด เชื่อว่า การรับประทานส้มโอจะช่วยทำให้ตาสดใสและเป็นประกาย  

จากชื่อเสียงของส้มโอที่ปลูกในชุมชนบางเตย ของจังหวัดนครปฐม จะมีขนาดผลที่ใหญ่ เปลือกบาง สีเปลือกสวยลูกเกลี้ยงไม่มีตำหนิ รสชาติที่หวานชื่นใจ กลีบส้มโอที่มีขนาดใหญ่แน่น แกะง่าย ไม่เปรี้ยว เป็นที่บอกต่อปากต่อปากจนโด่งดังถึงความอร่อยจนต้องกลับมาหาซื้อกินอีก จนส้มโอเป็นหนึ่งในคำขวัญประจำจังหวัดนครปฐมจนถึงทุกวันนี้ ส้มโอที่มาจากนครปฐมไม่ว่าชุมชนไหนก็เป็นเสมือน แบรนด์ ยี่ห้อ การันตรีถึงคุณภาพและความอร่อยทำให้ขายดิบขายดีจากที่ปลูกเพื่อค้าขายเลี้ยงชีพในท้องถิ่นก็เจริญเติบโตขยายพื้นที่ปลูกมากขึ้น เพื่อให้เพียงพอต่อความต้องการของลูกค้าที่มีทั้งในและต่างประเทศ ส้มโอจึงเป็นผลไม้เศรษฐกิจอันดับต้น ๆ ที่สร้างรายได้ให้ท้องถิ่น

ในบางฤดูกาลส้มโอออกผลน้อยถึงขนาดที่ว่าคนในท้องถิ่นที่ปลูกส้มโอยังหากินส้มโอจากสวนไม่ได้เลย เพราะถูกสั่งจองออเดอร์ยกสวนเพื่อส่งออกไปยังต่างประเทศ ส้มโอเป็นวัตถุดิบที่สามารถเป็นได้ทั้งอาหารคาวหรือหวานก็ได้ ชุมชนตำบลบางเตยมีอาหารท้องถิ่นที่น่าสนใจ นั่นคือ “ยำส้มโอ”เป็นอาหารพื้นเมืองของคนบางเตย แต่ปัจจุบันหากินยากขึ้นเพราะต้องใช้ส้มโอหลายพันธุ์ มีขึ้นตอนทำที่พิถีพิถันพอควร แต่ฟังแค่ชื่อก็เหมือนจะไม่มีอะไรพิเศษก็เป็นชื่ออาหารที่ธรรมดา ๆ แต่ในความธรรมดาก็มีความพิเศษที่ถ้าไม่บรรยายก็ไม่มีทางรู้ได้เลยว่า “ยำส้มโอ” ของชุมชนตำบลบางเตยมีความพิเศษอย่างไร      มาเรียนรู้กันดีกว่า   

ยำส้มโอของชุมชนตำบลบางเตย ใช้ส้มโอพันธุ์ทองดีที่มีรสหวานโดดเด่นรสเดียว มีน้ำเยอะ กลีบเล็กสีชมพูอ่อน กับส้มโอพันธุ์ขาวพวงมีรสชาติเปรี้ยวมาตัดความหวานของทองดีเพิ่มรสชาติให้ละมุนลิ้น แต่ปัจจุบันส้มโอพันธุ์ขาวพวงหายากมากจนใกล้สูญพันธุ์แทบจะหากินไม่ได้แล้ว เพราะความที่ส้มโอพันธุ์นี้มีรสชาติเปรี้ยวกลีบเล็กร่วน จึงไม่นิยมปลูก เลยจำเป็นต้องหันมาใช้ส้มโอขาวน้ำผึ้งแทนเพราะกลีบเนื้อใหญ่แน่น กรอบ มีรสหวานอมเปรี้ยวแทน  ส่วนผสมอื่นก็มี กุ้งแห้ง ถั่วลิสงคั่ว มะพร้าวคั่ว หอมเจียว มาช่วยเพิ่มรสหอมมัน ปรุงรสง่ายเพราะอาศัยรสเปรี้ยวจากส้มโอเป็นหลัก โดยอาจไม่จำเป็นต้องใช้น้ำมะนาวช่วยเลย 

วิธีการปรุง ใช้เนื้อส้มโอสองชนิดบิชิ้นพอคำ โรยกุ้งแห้งโขลก ถั่วลิสงคั่วโขลกหยาบ มะพร้าวคั่ว หอมแดงเจียว หอมแดงซอยและกระเทียมซอยบาง ผักชีจีนเด็ดใบ ผักชีลาวสับหยาบ พริกขี้หนูแดงซอย เติมน้ำปลา หรือเติมน้ำมะนาวและน้ำตาล ปริมาณตามชอบแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน จะได้รสชาติของยำที่จัดจ้าน สีสันสวยงามน่ารับประทาน แต่ถ้าฟังแล้วมีขั้นตอนยุ่งยากเกินไปก็แวะมาชิม ยำส้มโอ อาหารพื้นบ้านท้องถิ่นของชุมชนบางเตย  ที่ร้าน “บ้านสวนช้างน้อย” บ้านคลองบางหลวง ตั้งอยู่ เลขที่ 34 หมู่ที่ 3 ตำบลบางเตย อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม รับประกันเรื่องรสชาติ บรรยากาศสบาย ๆ ท่ามกลางธรรมชาติ ร่องสวนส้มโอ น้ำใสไหลเย็นเห็นตัวปลา  

ข้อมูลโดย ร้านอาหารบ้านสวยช้างน้อย

ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นางสาวทัตติยา  น้อยพิทักษ์

ผู้ถ่ายภาพ/ภาพประกอบ โดย นางสาวทัตติยา น้อยพิทักษ์

แหล่งข้อมูล/ผู้ให้ข้อมูลโดย นางสาวทัตติยา น้อยพิทักษ์

ร้านอาหารบ้านสวยช้างน้อย