Cung Oán Ngâm Khúc

1. Trải vách quế gió vàng hiu hắt

Mảnh vũ y lạnh ngắt như đồng

Oán chi những khách tiêu phòng

Mà xui phận bạc nằm trong má đào!

5. Duyên đã may cớ sao lại rủi?

Nghĩ nguồn cơn dở dói sao đang

Vì đâu nên nỗi dở dang

Nghĩ mình, mình lại thêm thương nỗi mình!

Trộm nhớ thuở gây hình tạo hoá

10. Vẻ phù dung một đoá khoe tươi

Nhuỵ hoa chưa mỉm miệng cười

Gấm nàng Ban đã lạt mùi thu dung

Áng đào kiểm đâm bông não chúng

Khoé thu ba dợn sóng khuynh thành

15. Bóng gương lấp ló trong mành

Cỏ cây cũng muốn nổi tình mây mưa!

Chìm đáy nước cá lờ đờ lặn

Lửng lưng trời nhạn ngẩn ngơ sa!

Hương trời đắm nguyệt say hoa

20. Tây Thi mất vía, Hằng Nga giật mình.

Câu cẩm tú đàn anh họ Lý

Nét đan thanh bậc chị chàng Vương.

Cờ tiên rượu thánh ai đang

Lưu Linh, Đế Thích là làng tri âm.

25. Cầm điếm nguyệt, phỏng tầm Tư Mã

Địch lầu thu, đọ gã Tiêu lang.

Dẫu mà tay múa miệng xang

Thiên tiên cũng xếp nghê thường trong trăng.

Tài sắc đã vang lừng trong nước

30. Bướm ong càng xao xác ngoài hiên.

Tai nghe nhưng mắt chưa nhìn

Bệnh Tề Tuyên đã nổi lên đùng đùng.

Hoa xuân nọ còn phong nộn nhị

Nguyệt thu kia chưa hé hàn quang

35. Hồng lâu còn khoá then sương

Thâm khuê còn giấm mùi hương khuynh thành.

Làng cung kiếm rắp ranh bắn sẻ

Khách công hầu gấm ghé mong sao.

Vườn xuân bướm hãy còn rào

40. Thấy hoa mà chẳng lối vào tìm hương.

Gan chẳng đá khôn đường há chuyển

Mặt phàm kia dễ đến Thiên Thai?

Hương trời sá động trần ai

Dẫu vàng nghìn lạng dễ cười một khi.

45. Ngẫm nhân sự cớ gì ra thế?

Sợi xích thằng đâu để vướng chân.

Vắt tay nằm nghĩ cơ trần

Nước dương muốn rẩy nguội dần lửa duyên.

Kìa thế cục như in giấc mộng

50. Máy huyền vi mở đóng khôn lường!

Vẻ chi ăn uống sự thường

Cũng còn tiền định khá thương lọ là.

Đòi những kẻ thiên ma bách chiết

Hình thì còn bụng chết đòi nau!

55. Thảo nào khi mới chôn nhau,

Đã mang tiếng khóc bưng đầu mà ra!

Khóc vì nỗi thiết tha sự thế

Ai bày trò bãi bể nương dâu?

Trắng răng đến thuở bạc đầu

60. Tử, sinh, kinh, cụ làm nau mấy lần?

Cuộc thành bại hầu cằn mái tóc

Lớp cùng thông như đúc buồng gan.

Bệnh trần đòi đoạn tâm can

Lửa cơ đốt ruột, dao hàn cắt da!

65. Gót danh lợi bùn pha sắc xám

Mặt phong trần nắng rám mùi dâu.

Nghĩ thân phù thế mà đau

Bọt trong bể khổ, bèo đầu bến mê.

Mùi tục vị lưỡi tê tân khổ

70. Đường thế đồ gót rỗ khi khu.

Sóng cồn cửa bể nhấp nhô

Chiếc thuyền bào ảnh lô xô mặt ghềnh.

Trẻ tạo hoá đành hanh quá ngán

Chết đuối người trên cạn mà chơi!

75. Lò cừ nung nấu sự đời

Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương.

Đền vũ tạ nhện giăng cửa mốc

Thú ca lâu dế khóc canh dài

Đất bằng bỗng rấp chông gai

80. Ai đem nhân ảnh nhuốm màu tà dương?

Mồi phú quý nhử làng xa mã

Bả vinh hoa lừa gã công khanh

Giấc Nam Kha khéo bất tình

Bừng con mắt dậy thấy mình tay không!

85. Sân đào lý mây lồng man mác

Nền đỉnh chung nguyệt gác mơ màng.

Cánh buồm bể hoạn mênh mang,

Cái phong ba khéo cợt phường lợi danh.

Quyền hoạ phúc trời tranh mất cả

90. Chút tiện nghi chẳng trả phần ai!

Cái quay búng sẵn lên trời

Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm.

Hình mộc thạch vàng kim ố cổ

Sắc cầm ngư ủ vũ ê phong.

95. Tiêu điều nhân sự đã xong

Sơn hà cũng ảo, côn trùng cũng hư.

Cầu thệ thuỷ ngồi trơ cổ độ

Quán thu phong đứng rũ tà huy.

Phong trần đến cả sơn khê

100. Tang thương đến cả hoa kia cỏ này.

Tuồng ảo hoá đã bày ra đấy

Kiếp phù sinh trông thấy mà đau!

Trăm năm còn có gì đâu

Chẳng qua một nấm cổ khâu xanh rì.

105. Mùi tục luỵ dường kia cay đắng

Vui chi mà đeo đẳng trần duyên?

Cái gương nhân sự chiền chiền

Liệu thân này với cơ thiền phải nao.

Thà mượn thú tiêu dao cửa Phật

110. Mối thất tình quyết dứt cho xong.

Đa mang chi nữa đèo bòng?

Vui gì thế sự mà mong nhân tình!

Lấy gió mát trăng thanh kết nghĩa

Mượn hoa đàm đuốc tuệ làm duyên.

115. Thoắt trần một gót thiên nhiên

Cái thân ngoại vật là tiên trong đời.

Ý cũng rắp ra ngoài đào chú

Quyết lộn vòng phu phụ cho cam!

Ai ngờ trời chẳng cho làm

120. Quyết đem dây thắm mà giam bông đào!

Hẳn túc trái làm sao đây tá?

Hay tiền nhân hậu quả xưa kia?

Hay thiên cũng có điều gì?

Xuống trần mà trả nợ đi cho rồi.

125. Kìa điểu thú là loài vạn vật

Dẫu vô tri cũng bắt đèo bòng

Có âm dương, có vợ chồng

Dẫu từ thiên địa cũng vòng phu thê.

Đường tác hợp trời kia run rủi

130. Trốn làm sao cho khỏi nhân tình.

Thôi thôi ngảnh mặt làm thinh

Thử xem con tạo gieo mình nơi nao?

Tay nguyệt lão khờ sao có một

Bỗng tơ tình vương gót cung phi.

135. Cái đêm hôm ấy đêm gì

Bóng dương lồng bóng đồ my trập trùng?

Chồi thược dược mơ mòng thuỵ vũ

Đoá hải đường thức ngủ xuân tiêu

Cành xuân hoa chúm chím chào

140. Gió đông thôi đã cợt đào ghẹo mai.

Xiêm nghê nọ tả tơi trước gió

Áo vũ kia lấp ló trong trăng

Sênh ca mấy khúc vang lừng

Cái thân Tây Tử lên chừng điện Tô.

145. Đệm hồng thuý thơm tho mùi xạ

Bóng bội hoàn lấp ló trăng thanh.

Mây mưa mấy giọt chung tình

Đình trầm hương khoá một cành mẫu đơn.

Tiếng thánh thót cung đàn thuý dịch

150. Giọng nỉ non ngón địch đan trì

Càng đàn, càng địch, càng mê

Càng gay gắt điệu, càng tê tái lòng!

Mày ngài lẫn mặt rồng lồ lộ

Sắp song song đôi lứa nhân duyên.

155. Hoa thơm muôn đội trời trên

Cam công mang tiếng thuyền quyên với đời.

Trên chín bệ mặt trời gang tấc

Chữ xuân riêng sớm chực trưa chầu

Phải duyên hương lửa cùng nhau

160. Xe dê lọ rắc lá dâu mới vào.

Khi ấp mận ôm đào gác nguyệt

Lúc cười sương cợt tuyết đền phong

Đoá lê ngon mắt cửu trùng

Tuy mày điểm nhạt nhưng lòng cũng xiêu.

165. Vẻ vưu vật trăm chiều chải chuốt

Lòng quân vương chi chút trên tay

Má hồng không thuốc mà say

Nước kia muốn đổ, thành này muốn long!

Vườn Tây Uyển khúc trùng “Thanh dạ”

170. Gác Lâm Xuân điệu ngã “Đình hoa”.

Thừa ân một giấc canh tà

Tờ mờ nét ngọc, lập loà vẻ son

Trên trướng gấm chí tôn vòi vọi

Những khi nào gần gũi quân vương.

175. Dẫu mà tay có nghìn vàng

Đố ai mua được một tràng mộng xuân.

Thôi cười nọ lại nhăn mày liễu

Ghẹo hoa kia lại diễu gót sen

Thân này uốn éo vì duyên

180. Cũng cam một tiếng thuyền quyên với đời.

Lan mấy đoá lạc loài sơn dã

Uổng mùi hương vương giả lắm thay!

Gẫm như cân trất duyên này

Cam công đặt cái khăn này tắc ơ

185. Tranh tỷ dực nhìn ưa chim nọ

Đồ liên chi lần trỏ hoa kia

Chữ đồng lấy đấy làm ghi

Mượn điều thất tịch mà thề bách niên.

Hạt mưa đã lọt miền đài các

190. Những mừng thầm cá nước duyên may.

Càng lâu, càng lắm điều hay

Cho cam công kẻ nhúng tay thùng chàm.

Ai ngờ bỗng mỗi năm một nhạt

Nguồn ân kia chẳng tát mà vơi!

195. Suy di đâu biết cơ trời

Bỗng không mà hoá ra người vị vong.

Đuốc vương giả chí công là thế

Chẳng soi cho đến khoé âm nhai!

Muôn hồng nghìn tía đua tươi

200. Chúa xuân nhìn hái một hai bông gần.

Vốn đã biết cái thân câu chõ

Cá no mồi cũng khó nhử lên

Ngán thay cái én ba nghìn

Một cây cù mộc biết chen cành nào?

205. Song đã cậy má đào chon chót

Hẳn duyên tươi phận tốt hơn người.

Nào hay con tạo trêu ngươi

Hang sâu chút hé mặt trời lại râm.

Trong cung quế âm thầm chiếc bóng

210. Đêm năm canh trông ngóng lần lần.

Khoảnh làm chi bấy chúa xuân

Chơi hoa cho rữa nhuỵ dần lại thôi

Lầu đãi nguyệt đứng ngồi dạ vũ

Gác thừa lương giấc ngủ thu phong

215. Phòng tiêu lạnh ngắt như đồng

Gương loan bẻ nửa, dải đồng xẻ đôi

Chiều ủ dột giấc mai khuya sớm

Vẻ bâng khuâng hồn bướm vẩn vơ

Thâm khuê vắng ngắt như tờ

220. Cửa châu gió lọt, rèm ngà sương gieo

Ngấn phượng liễn chòm rêu lỗ chỗ

Dấu dương xa đám cỏ quanh co

Lầu Tần chiều nhạt vẻ thu

Gối loan tuyết đóng, chăn cù giá đông

225. Ngày sáu khắc tin mong nhạn vắng

Đêm năm canh tiếng lắng chuông rền

Lạnh lùng thay giấc cô miên

Mùi hương tịch mịch, bóng đèn âm u.

Tranh biếng ngắm trong đồ tố nữ

230. Mặt buồn trông trên cửa nghiêm lâu.

Một mình đứng tủi, ngồi sầu

Đã than với nguyệt, lại rầu với hoa!

Buồn một nỗi hồn đà khắc khoải

Ngán trăm chiều bước lại ngẩn ngơ.

235. Hoa này bướm nỡ thờ ơ

Để gầy bông thắm, để xơ nhuỵ vàng.

Đêm năm canh lần nương vách quế

Cái buồn này ai để giết nhau

Giết nhau chẳng cái Lưu Cầu

240. Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa!

Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ

Xe thế này có dở dang không?

Đang tay muốn dứt tơ hồng,

Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra!

245. Nào lối dạo vườn hoa năm ngoái

Đoá hồng đào hái buổi còn xanh

Trên gác phượng, dưới lầu oanh

Gối du tiên hãy rành rành song song.

Bây giờ đã ra lòng rẻ rúng

250. Để thân này cỏ úng tơ mành.

Đông quân sao khéo bất tình

Cành hoa tàn nguyệt, bực mình hoài xuân.

Nào lúc tựa lầu Tần hôm nọ

Cành liễu mành bẻ thuở đương tơ.

255. Khi trướng ngọc, lúc rèm ngà

Mảnh xuân y hãy sờ sờ dấu phong.

Bây giờ đã ra lòng ruồng rẫy

Để thân này nước chảy hoa trôi.

Hoá công sao khéo trêu ngươi?

260. Bóng đèn tà nguyệt tẻ mùi ký sinh.

Cảnh hoa lạc nguyệt minh hôm ấy

Lửa hoàng hôn như cháy tấm son.

Hoàng hôn thôi lại hôn hoàng

Nguyệt hoa thôi lại thêm buồn nguyệt hoa!

265. Buồn vì nỗi nguyệt tà ai trọng

Buồn vì điều hoa rụng ai nhìn!

Tình buồn cảnh lại vô duyên

Tình trong cảnh ấy, cảnh bên tình này.

Khi trận gió lung lay cành bích

270. Nghe rì rầm tiếng mách ngoài xa.

Mơ hồ nghĩ tiếng xe ra,

Đốt phong hương hả mà hơ áo tàn.

Ai ngờ tiếng dế than ri rỉ

Giọng bi thu gọi kẻ cô phòng

275. Vắng tanh nào thấy vân mòng

Hơi thê lương lạnh ngắt song phi huỳnh

Khi bóng nguyệt chênh vênh trước ốc

Nghe vang lừng tiếng giục bên tai:

Dè chừng nghĩ tiếng tiểu đòi

280. Nghiêng bình phấn mốc mà nhồi má nheo.

Ai ngờ tiếng quyên kêu ra rả

Điệu “Thương xuân” khóc ả sương khuê.

Lạnh lùng nào thấy ỏ ê

Khí bi thương sực nức hè lạc hoa.

285. Tiếng thuý điện cười già ra gắt,

Mùi quyền môn thắm rất nên phai.

Nghĩ nên tiếng cửa quyền ôi,

Thì thong thả vậy, cũng thôi một đời.

Vì sớm biết lòng trời đeo đẳng,

290. Dẫu thuê tiền cũng chẳng mang tình.

Nghĩ mình lại ngán cho mình

Cái hoa đã trót gieo cành biết sao!

Miếng cao lương phong lưu nhưng lợm

Mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon.

295. Cùng nhau một giấc hoành môn

Lau nhau ríu rít cò con cũng tình.

Ví sớm biết phận mình ra thế

Dải kết điều oẻ oẹ làm chi.

Thà rằng cục mịch nhà quê,

300. Dẫu lòng nũng nịu nguyệt kia hoa này.

Chiều tịch mịch đã gầy bóng thỏ,

Vẻ tiêu tao lại võ hoa đèn.

Muốn đem ca tiếu giải phiền

Cười nên tiếng khóc, hát nên giọng sầu.

305. Ngọn tâm hoả đốt dàu nét liễu

Giọt hồng băng thấm ráo làn son.

Lại buồn đến cảnh con con

Trà chuyên nước nhất, hương dồn khói đôi

Trong gang tấc mặt trời xa bấy

310. Phận hẩm hiu nhường ấy vì đâu?

Sinh ly đòi rất thời Ngâu,

Một năm còn thấy mặt nhau một lần.

Huống chi cũng lạm phần son phấn

Luống năm năm chực phận buồng không.

315. Khéo vô duyên với cửu trùng

Son nào nhuộm được má hồng cho tươi?

Vườn thượng uyển hoa cười với nắng

Lối đi về ai chẳng chiều ong

Doành Nhâm một dải nông nông

320. Bóng dương bên ấy, đứng trông bên này.

Tình rầu rĩ làm ngây nhĩ mục

Chốn phòng không như giục mây mưa

Giấc chiêm bao những đêm xưa

Giọt mưa cửu hạn còn mơ đến rày.

325. Trên chín bệ có hay chăng nhẽ?

Khách quần thoa mà để lạnh lùng!

Thù nhau ru hỡi đông phong?

Góc vườn dãi nắng cầm bông hoa đào.

Tay tạo hoá cớ sao mà độc

330. Buộc người vào kim ốc mà chơi.

Chống tay ngồi nghĩ sự đời

Muốn kêu một tiếng cho dài kẻo căm!

Nơi lạnh lẽo, nơi xem gần gặn

Há phai son lạt phấn ru mà!

335. Trêu ngươi chi bấy trăng già?

Trao con chỉ thắm mà ra tơ mành!

Lòng ngán ngẩm buồn tênh mọi nỗi

Khúc sầu tràng bối rối dường tơ.

Ngọn đèn phòng động đêm xưa

340. Đài hoa tịnh đế trơ trơ chưa tàn.

Mà lượng thánh đa đoan kíp bấy

Bỗng ra lòng ruồng rẫy vì đâu?

Bõ già tỏ nỗi xưa sau

Chẳng đem nỗi ấy mà tâu ngự cùng?

345. Đêm phong vũ lạnh lùng có một

Giọt ba tiêu thánh thót cầm canh.

Bên tường thấp thoáng bóng huỳnh

Vách sương nghi ngút, đèn xanh lờ mờ.

Mắt chưa nhắp, đồng hồ đã cạn

350. Cảnh tiêu điều ngao ngán dường bao.

Buồn này mới gọi buồn sao?

Một đêm nhớ cảnh biết bao nhiêu tình.

Bóng câu thoáng bên mành mấy nỗi,

Những hương sầu phấn tủi bao xong!

355. Phòng khi động đến cửu trùng,

Giữ sao cho được má hồng như xưa.

Nguyễn Gia Thiều