Kẻ sĩ
Nguyễn Công Trứ
Tước hữu ngũ sĩ cư kỳ liệt,
Dân hữu tứ sĩ vi chi tiên. (1)
Có giang sơn thì sĩ đã có tên,
Từ Chu, Hán, vốn sĩ này là quý.
Miền hương đảng đã khen rằng hiếu nghị,
Đạo lập thân phải giữ lấy cương thường.
Khí hạo nhiên chí đại chí cương,
So chính khí đã đầy trong trời đất.
Lúc vị ngộ, hối tàng nơi bồng tất,
Hiêu hiêu nhiên điếu Vị, canh Sằn.
Xe bồ luân dù chưa gặp Thang, Văn,
Phù thế giáo một vài câu thanh nghị (2).
Cầm chính đạo để tịch tà cự bí, (3)
Hồi cuồng lan nhi chướng bách xuyên. (4)
Rồng mây khi gặp hội ưa duyên,
Mang quách cả sở tồn làm sở dụng.
Trong lang miếu ra tài lương đống,
Ngoài biên thuỳ rạch mũi Can Tương.
Làm sao cho bách thế lưu phương,
Trước là sĩ, sau là khanh tướng.
Kinh luân khởi tâm thượng, binh giáp tàng hung trung,
Vũ trụ chi gian giai phận sự, nam nhi đáo thử thị hào hùng. (5)
Nước nhà yên mà sĩ được thung dung,
Bấy giờ sĩ mới tìm ông Hoàng Thạch.
Năm ba chú tiểu đồng lếch thếch,
Tiêu dao nơi hàn cốc thanh sơn.
Nào thơ, nào rượu, nào địch, nào đờn,
Đồ thích chí chất đầy trong một túi.
Mặc ai hỏi, mặc ai không hỏi tới,
Gẫm việc đời mà ngắm kẻ trọc thanh.
Này này sĩ mới hoàn danh.
(1) Tước có năm bậc (thượng đại phu khanh, hạ đại phu, thượng sĩ, trung sĩ, hạ sĩ), sĩ cũng dự vào; Dân có bốn loại (sĩ, nông, công, thương), sĩ đứng đầu.
(2) câu thanh nghị: lời bàn bạc khen kẻ hay, chê kẻ dở
(3) tịch tà cự bí: trừ những điều gian tà, ngăn những điều bất chính
(4) hồi cuồng lan nhi chướng bách xuyên: ngăn sóng dữ mà giữ các dòng sông
(5) trong khoảng trời đất đều là phận sự của mình; nam nhi đến thế mới hào hùng