"Con tằm đến thác hãy còn vương tơ".  Nghe như là ca dao, nhưng thiệt ra là một câu thơ trong truyện Kiều. Nhưng cũng không phải Nguyễn Du sáng tác, mà là một câu thơ dịch từ một áng thơ xưa. "Lệ sa bạch lạp, ngàn đêm trắng / Thơ vút sầu say, rượu nhập cuồng". Câu thơ nổi tiếng của Vũ Hoàng Chương, mượn hình ảnh "lệ nến" từ một áng thơ xua.  Và áng thơ kiệt tác "Trưng Nữ Vương"  của nữ sĩ Ngân Giang cũng thế, mượn ý thơ xưa trong câu  "lệ nến năm canh rỏ ngậm ngùi".

Cụm từ "tri âm" là mượn từ điển tích Bá Nha và Tử Kỳ. Cụm từ "thanh mai, trúc mã' để tả mối tình quen biết của hai cô, cậu từ thuở còn nhỏ khoảng 5, 6 tuổi hay chơi chung với nhau, là từ thơ của Lý Bạch.   Hình ảnh "lệ của cây nến' và "con tằm đến chết, hãy còn vương tơ" là từ một bài thơ "Vô Đề" trong những bài thơ vô đề của nhà thơ Lý Thương Ẩn, thời nhà Đường, Trung quốc. 

Áng thơ  "Vô Đề (Tương Kiến Thì Nan...)" là một kiệt tác được hàng triệu người biết đến  vì bài thơ này  được phổ biến trong  nhiều truyện tiểu thuyết của Trung Hoa và trên mạng trong những lá thư tình.  Nhà thơ Lý Thương Ẩn, sau Lý Bạch và Đỗ Phủ, được giới văn chương Tây phương yêu thích nhất vi ông là nhà thơ của phái tình yêu lãng mạn. Những áng thơ vô đề của ông ghi lại những cuộc tình đầy bí ẩn. Ngôn từ đẹp lung linh, huyền ảo, lời thơ chan chứa thâm tình, cảm khái, pha chút bi thương... 

Sau đây là bài thơ nguyên tác của LTA cùng với bản dịch thơ của Vương Thanh. 

Vô Đề (Tương Kiến Thì Nan...)

Tương kiến thì nan, biệt diệc nan

Đông phong vô lực bách hoa tàn

Xuân tàm đáo tử, ti phương tận 

Lạp chúc thành hôi, lệ thủy can 

Hiểu kính, đãn sầu vân mấn cải

Dạ ngâm, ưng giác nguyệt quang hàn 

Bồng Lai thử khứ vô đa lộ

Thanh điểu ân cần vị thám khan 

Dịch nghĩa :

Gặp nhau khó, xa nhau cũng khó

Gió xuân (hướng đông) không đủ sức,  để trăm hoa úa tàn

Con tằm xuân đến chết, tơ mới hết

Ngọn nến thành tro, dòng lệ mới cạn

Sáng sớm soi gương buồn tóc mây thay đổi

Đêm ngâm thơ, mới hay ánh trăng là lạnh lẽo

Đường đến bồng lai cũng không nhiêu nẻo, lối 

Chim xanh hãy vì ta mà ân cần thăm dò

Bản dịch thơ của Vương Thanh: 

Khó được gặp nhau, cũng khó xa

Gió Đông chi để úa ngàn hoa

Con tằm đến chết, tơ chưa dứt

Ngọn nến thành tro, lệ hết nhòa

Sáng ngắm gương buồn vầng tóc bạc

Đêm ngâm thơ lạnh bóng trăng tà

Bồng Lai đường đến đâu bao nẻo

Nhờ cánh chim xanh hỏi giúp ta

Nghe ca khúc trên youtube tiếng hoa của danh ca Đồng Lệ cùng với lời dịch tiếng Việt của VT. 

https://www.youtube.com/watch?v=pCPA3lw9nmg

Vương Thanh  

09.11.2023

Prose/Văn       Vương Thanh