Samenhang onderzoeken
Het derde en laatste type onderzoeksvraag hoort bij het onderzoeken van samenhang tussen twee variabelen, oftewel:
Is er een statistisch verband tussen het één en het ander? Voorbeelden daarvan zijn:
“Is er een verband tussen het eten van superfood en levensverwachting?”
“Speelt de leeftijd van een docent een rol bij de kwaliteit van de lessen?”
We maken onderscheid bij het onderzoeken van samenhang tussen twee kwalitatieve variabelen (categorieën) en tussen twee kwantitatieve variabelen (getallen).
Samenhang onderzoeken - kwalitatieve variabelen
Een verband tussen twee kwalitatieve variabelen onderzoek je met behulp van een kruistabel. Daarvoor bekijken we meteen een voorbeeld: we onderzoeken de samenhang tussen de variabelen geslacht en opleidingsniveau. We onderzoeken eerst de kruistabel met rij-percentages.
In de kruistabel hiernaast tellen de percentages op de rijen steeds op tot 100%. Daardoor zou je uit deze tabel bijvoorbeeld kunnen aflezen dat van de participanten die hbo of universiteit hebben gedaan, 51,14% man is en 48,86% vrouw is.
Omdat we willen onderzoeken of er een verband is tussen geslacht en opleidingsniveau, bekijken we of er bij de lagere opleidingsniveaus iets anders aan de hand is dan bij de hogere opleidingsniveaus. Dat is nu het geval: bij de lagere opleidingsniveaus is het aandeel vrouwen hoger en bij de hogere opleidingsniveaus (havo) keert dat om, dan is het aandeel mannen hoger. Anders gezegd: bij de hogere opleidingsniveaus zijn de mannen in de meerderheid en bij de lagere opleidingsniveaus zijn de vrouwen in de meerderheid. Het lijkt er dus op dat mannen hoger opgeleid zijn dan vrouwen. Echter scheelt het weinig, je ziet dat zeker bij de hogere opleidingsniveaus de percentages heel dicht op elkaar liggen.
Hiernaast staat de kruistabel met kolom-percentages. Dat betekent dat de percentages in de kolommen optellen tot 100%. Daardoor zou je uit deze tabel bijvoorbeeld kunnen aflezen dat 29,82% van de mannen hbo of universiteit heeft gedaan.
Ook bij deze tabel kun je de samenhang tussen de variabelen geslacht en opleidingsniveau onderzoeken. De verdeling van de percentages bij de mannen ziet er iets anders uit dan de verdeling van de percentages bij vrouwen. Bij mannen zijn de percentages bij de lagere opleidingsniveaus wat lager dan die van vrouwen, terwijl de percentages bij de hogere opleidingsniveaus juist hoger zijn dan die van vrouwen. Het lijkt er daarom op dat mannen hoger opgeleid zijn dan vrouwen.
We hebben nu aan de hand van deze tabellen geredeneerd over een eventueel verband tussen geslacht en opleidingsniveau. We hebben geen formules gebruikt waaruit je kunt concluderen hoe groot die mate van samenhang nu eigenlijk is, die komen in je vervolgopleiding pas voorbij.