Soạn bài Ôn tập phần văn học ngữ văn 12 tập 1

Nhằm giúp bạn học nắm bắt được kiến thức và đạt được các năng lực, phẩm chất cần thiết, bài viết dưới đây VUIHOC sẽ tổng hợp ôn tập phần văn học Ngữ Văn 12 tập 1 đầy đủ, chi tiết để các bạn có thể học tốt môn Ngữ văn 12 và ôn thi THPT Quốc gia hiệu quả nhất.

1. Hướng dẫn Soạn bài Ôn tập phần văn học ngữ văn 12 tập 1 câu 1-5

Câu 1: Trang 214, sgk Ngữ văn 12/1

Văn học Việt Nam từ năm 1945 đến hết thế kỷ XX phát triển qua 4 cột mốc chính:

• Chặng đường từ 1945 đến 1954

• Chặng đường từ 1955 đến 1964

• Chặng đường từ 1965 đến 1975

• Chặng đường từ năm 1975 đến cuối thế kỉ XX

a. Giai đoạn 1945-1954

- Giai đoạn 1945-1946: Văn học tập trung tô đậm nét vui tươi, hồ hởi của nhân dân cả nước khi Tổ quốc vừa giành được độc lập.

- Từ cuối năm 1946: Văn học phản ánh chân thực cuộc kháng chiến chống Pháp.

- Các tác phẩm tiêu biểu :

• Truyện và kí - thể loại mở đầu cho văn xuôi kháng chiến phải kể đến các tác phẩm như “Một lần tới thủ đô” (Trần Đăng); “Đôi mắt” (Nam Cao); “Nhật ký ở rừng” ( Nam Cao)..

• Thơ ca: đề tài chủ yếu lấy cảm hứng từ tình yêu quê hương, đất nước, ngợi ca dân tộc, nhân dân trong cuộc kháng chiến với một lòng căm thù giặc, điển hình như các tác phẩm: “Bên kia sông Đuống” (Hoàng Cầm); “Việt Bắc” (Tố Hữu); “Rằm tháng giêng” (Hồ Chí Minh)…

• Kịch:  “Chị Hòa” (Học Phi), “Bắc sơn” (Nguyễn Huy Tưởng).. là một số vở kịch gây ấn tượng, phản ánh hiện thực kháng chiến.

• Ngoài ra còn có một số thể loại phê bình, nghiên cứu, lí luận văn học cũng phát triển.

b. Giai đoạn 1955-1964

• Văn xuôi gồm tiểu thuyết, truyện ngắn, ký,.. mở rộng ra nhiều đề tài gắn liền với hiện thực đời sống: “Sống mãi với thủ đô” (Nguyễn Huy Tưởng); “Sông Đà” (Nguyễn Tuân)..

• Thơ ca phát triển mạnh mẽ: “Gió lộng” (Tố Hữu); “Ánh sáng và phù sa” (Chế Lan Viên) với nguồn cảm hứng chủ đảo chính là sự tái sinh của đất nước sau thời kháng chiến chống Pháp.

• Kịch: “Đảng viên” (Học Phi)…

c. Giai đoạn 1965-1975

• Truyện, kí: phản ánh cuộc chiến đấu anh dũng của nhân dân miền Nam, đề cao tinh thần yêu nước qua các tác phẩm tiêu biểu “Người mẹ cầm súng” (Nguyễn Thi)…

• Thơ ca : Có sự góp mặt của các nhà thơ trẻ trong thời kỳ chống Mỹ đã làm cho thơ ca đậm chất suy tư có thể thấy qua tác phẩm “Đầu súng trăng treo” (Chính Hữu)…

d. Giai đoạn từ năm 1975 đến hết thế kỉ XX.

• Thơ ca: những tập thơ tiêu biểu ở giai đoạn này“Tự hát” (Xuân Quỳnh); “Thư mùa đông” (Hữu Thỉnh)…

• Văn xuôi có nhiều khởi sắc: “Mùa lá rụng trong vườn” (Ma Văn Kháng); “Thời xa vắng” (Lê Lựu)…

• Từ năm 1986 văn học đổi mới hơn nhiều và thiết thực, gần gũi với các vấn đề của hiện thực cuộc sống: “Chiếc thuyền ngoài xa” (Nguyễn Minh Châu); “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

• Kịch nói phát triển:: “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” (Lưu Quang Vũ)

Câu 2: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

a. Văn học theo xu hướng cách mạng hóa, gắn bó chung với vận mệnh của đất nước 

Văn học là vũ khí phục vụ sự nghiệp cách mạng, chủ đề bao trùm là các đề tài về đất nước như cuộc đấu tranh, kháng chiến, cổ vũ tinh thần chiến đấu.

b. Hướng về đại chúng 

• Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh chủ yếu vừa là nguồn cung cấp, bổ sung lực lượng cho sáng tác văn học.

• Xoay quanh hình tượng trung tâm là hình tượng người chiến sĩ, người lao động, hình tượng quần chúng tâm thế mới của người làm chủ công cuộc xây dựng cuộc sống mới. Các diễn đạt, biểu hiện gần gũi, quen thuộc với đại chúng, ngôn ngữ trong sáng.

c. Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn

- Khuynh hướng sử thi:

• Phản ánh các sự kiện, những vấn đề có ý nghĩa sống còn với đất nước, tập trung thể hiện chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng.

• Nhân vật chủ yếu là hình tượng tiêu biểu cho lí tưởng dân tộc, kết tinh phẩm chất cao quý của cộng đồng, gắn bó với vận mệnh của đất nước.

• Tác phẩm tiêu biểu: ‘Đất nước đứng lên”, “Rừng xà nu” (Nguyên Ngọc), “Người mẹ cầm súng” (Nguyễn Thi),...

- Cảm hứng lãng mạn:

• Niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước, ngợi ca ý chí của chiến sĩ cách mạng.

• Trước những khó khăn, lòng người vẫn tràn đầy mơ ước và hướng tới tương lai

=> Cảm hứng lãng mạn gắn liền với khuynh hướng sử thi thấm nhuần tinh thần lạc quan và đáp ứng được yêu cầu phản ứng của quá trình vận động và phát triển cách mạng

Câu 3: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Quan điểm của Hồ Chí Minh về sáng tác văn học nghệ thuật

• Văn học là vũ khí chiến đấu phục vụ cho sự nghiệp cách mạng của nước nhà

• Lưu ý tính dân tộc và tính chân thực trong các tác phẩm sáng tác (trong sáng, giản dị không cầu kì, hoa mỹ).

• Bắt nguồn từ đối tượng tiếp nhận, sáng tác để lựa chọn nội dung và hình thức (viết cho ai, viết như thế nào và để làm gì?)

• Mối quan hệ có tính chất nhất quán giữa quan điểm sáng tác với sự nghiệp văn học của chủ tịch Hồ Chí Minh

- Ý nghĩa: Quan điểm trên đã chi phối tới đặc điểm sự nghiệp văn học của Bác với tư tưởng sắc bén, có chiều sâu, có hình thức biểu hiện sinh động, phong phú.

Câu 4: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Mục đích:

• Xóa bỏ chế độ thực dân phong kiến, khẳng định vị thế bình đẳng, nền độc lập của dân tộc trên thế giới.

• Cương quyết bác bỏ các luận điệu xảo trá và âm mưu xâm lược trở lại của các thế lực  thù địch.

• Đứng lên kêu gọi sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, quyết tâm bảo vệ nền độc lập dân tộc.

- Đối tượng:

• Đại đa sô đồng bào Việt Nam.

• Người dân trên toàn thế giới.

• Những  thế lực, đế quốc đang lăm le tái xâm lược nước ta, đặc biệt là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ

- Tuyên ngôn Độc lập được coi là một áng văn chính luận mẫu mực, áng văn chan chứa tình cảm lớn.

+ Áng văn chính luận mẫu mực:

• Hệ thống lập luận chặt chẽ, khoa học của văn bản thể hiện tư duy nhạy bén đầy trí tuệ vừa mang đầy sức thuyết phục khi tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của dân tộc ta.

• Mẫu mực ở cách chọn trình bày dẫn chứng. Dẫn chứng được xâu chuỗi, trình bày lôgic khiến người nghe, người đọc hiểu, dễ theo dõi. 

• Ngôn ngữ hàm súc, dễ hiểu

+ Áng văn chan chứa tình cảm lớn:

• Thể hiện tình cảm thiết tha khi tác giả lên án kẻ thù, sự căm giận những tội ác man rợ của bọn chúng.

• Cũng là niềm tự hào khi ngẩng cao đầu tuyên bố với thế giới về nền độc lập toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Để làm tốt bài thi tốt nghiệp THPT các em học sinh cần có kế hoạch ôn tập ngay từ sớm. 

Câu 5: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Tố Hữu được coi là nhà thơ trữ tình – chính trị vì thơ Tố Hữu luôn giàu chất trữ tình chính trị:

• Thơ ông phần lớn phục vụ cho đời sống chính trị của nước nhà. Cùng với đó thơ ông còn hướng tới niềm vui chung của cả con người cách mạng và cả dân tộc.

• Nội dung chính trị nhưng lại được cất lên bằng tiếng nói trữ tình mang cảm xúc, tình cảm của cái tôi bừng tỉnh, được sáng soi bởi lí tưởng của Đảng.

- Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong thơ của Tố Hữu

• Khuynh hướng sử thi:

•  Cảm hứng chủ đạo là cảm hứng lịch sử, dân tộc chứ không phải cảm hứng đời tư thế sự.

• Tập trung khắc họa bối cảnh, biến cố tác động to lớn tới vận mệnh quốc gia,, dân tộc, vấn đề nổi bật trong thơ Tố Hữu là vận mệnh dân tộc.

• Hình tượng con người của sự nghiệp chung, vẻ đẹp của cả dân tộc được đặt làm trung tâm

- Cảm hứng lãng mạn:

• Khắc họa vẻ đẹp con người ở thời đại mới.

• Niềm tin vững chắc về tương lai tươi sáng của đấng nước

• Tập trung, chú trọng tác động tình cảm qua nhạc điệu, tâm tình thủ thỉ tâm tình.

2. Hướng dẫn Soạn bài Ôn tập phần văn học ngữ văn 12 tập 1 câu 6-10

Câu 6: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

Biểu hiện tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu: Tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu) được biểu hiện ở 2 phương diện nội dung và nghệ thuật:

- Về nội dung:

• Bức tranh thể hiện chân thực nét đậm đà bản sắc dân tộc nơi thiên nhiên và con người Việt Bắc với tình cảm thiết tha với cội nguồn, quá khứ không bao giờ quên  của tác giả.

• Tác phẩm còn nhắc tới truyền thống ân nghĩa thủy chung, đoàn kết đồng lòng chung sức kháng chiến.

- Về nghệ thuật:

• Tác giả sử dụng nhuần nhuyễn thể thơ lục bát kết hợp với các câu thơ lúc hùng tráng, lúc tha thiết, sâu lắng, nhẹ nhàng.

• Hình ảnh: mang đậm chất núi rừng, dân tộc, quê hương, còn mang tính giai cấp được sử dụng một cách tinh tế, sáng tạo.

• Ngôn ngữ: Cặp đại từ xưng hô “ta”- “mình” và cấu trúc lời hỏi, lời đáp đối ứng được sử dụng xuyên suốt tác phẩm gần với hình thức ca dao về tình cảm lứa đôi.

• Giọng thơ nhịp nhàng, tha thiết, sâu lắng nhưng không đơn điệu (lúc hùng tráng, lúc trang nghiêm).

• Chất liệu văn học được sử dụng một cách phong phú, đa dạng, nhất là ca dao trữ tình.

Câu 7: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

a. Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc(Phạm Văn Đồng)

• Vấn đề đặt ra: Giá trị của thơ văn đồ chiểu đối với nền văn học nước nhà.

• Luận điểm chính của bài viết:

• Cuộc đời của tác giả Nguyễn Đình Chiểu.

• Những giá trị thơ văn, tác phẩm Nguyễn Đình Chiểu sáng tác.

• Cách triển khai luận điểm và dẫn chứng

• Các nhận định của tác giả được đưa ra cùng với cách lập luận, những lí lẽ và dẫn chứng để chứng minh nhận định của mình (triển khai theo lối diễn dịch).

b. Mấy ý nghĩ về thơ (Nguyễn Đình Thi)

• Vấn đề đặt ra: Các nét đặc trưng cơ bản và quan niệm đúng đắn về thơ ca.

• Luận điểm chính của bài viết:

• Thơ là tiếng lòng, tiếng nói tâm hồn của con người.

• Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc, mang nhiều tâm tư tình cảm.

• Các bước triển khai lí lẽ và dẫn chứng

• Các ý nghĩ, quan điểm tiến bộ về thơ ca được tác giả đưa ra cùng những lời bình luận, dẫn chứng sinh động cho nhận định của mình.

c. Đô-xtôi-ép-xki 

• Vấn đề đặt ra

• Cuộc đời, sự nghiệp và sức lay động mãnh liệt của nhà văn vĩ đại Đô-xtôi-ép-xki.

• Luận điểm chính của bài viết

• Nỗi khổ và sự vươn lên của tác giả Đô-xtôi-ép-xki Vinh quang và sự cay đắng trong cuộc đời ông

• Cách bước triển khai luận điểm và dẫn chứng

• Bức chân dung về số phận nghiệt ngã của Đô-xtôi-ép-xki được tác giả xây dựng một cách sống động.

•  Lối cấu trúc hình ảnh trái ngược kết hợp với phép so sánh, ẩn dụ,…được Xvai-gơ sử dụng để nói lên sứ mệnh cao cả và tầm vóc vĩ đại của Đô-xtôi-ép-xki.

Câu 8: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

a. Nét riêng

• Trong bài thơ Tây Tiến:

• Người lính Tây Tiến được khắc họa bằng bút pháp lãng mạn, hiện ra trong khung cảnh hùng vĩ nổi bật với những nét độc đáo, phi thường.Hình tượng đậm chất bi tráng, hào hoa.

• Trong bài thơ Đồng chí:

• Người lính dưới bút pháp hiện thực hiện lên trong không gian gần gũi đặc biệt nổi bật qua những chi tiết chân thực, cụ thể.

b. Nét chung

• Hình tượng người lính trong cả hai bài thơ đều là người chiến sĩ sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn gian khổ, sẵn sàng hi sinh, cống hiến  vì Tổ quốc.Họ mang trong minh vẻ đẹp của người anh hùng trong thơ ca thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp và đề tài, nguồn cảm hứng ngợi ca của bao tác phẩm văn học kháng chiến.

Câu 9: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Nội dung:

• Nguyễn Đình Thi khắc họa hình tượng đất nước liên hệ với quá khứ và tương lai.

• Nguyễn Khoa Điềm nêu lên những  quan niệm mới mẻ về đất nước: “đất nước này là đất nước của nhân dân”

- Nghệ thuật:

• Đất nước của Nguyễn Đình Thi mang cảm hứng khái quát, mang chất sử thi với giọng điệu trầm hùng, sâu lắng, hình ảnh hàm súc...

• Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm lại đậm đà màu sắc dân gian được hiện lên trên nhiều bình diện của văn hóa dân gian như lịch sử, địa lý,tập quán... Giọng điệu giàu chất trữ tình, mang đậm tính suy tư.

Câu 10: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

Hình tượng sóng: 

• Là hình tượng sáng tạo nghệ thuật đặc sắc của nhà thơ nữ, lời tự bộc bạch của tâm hồn người phụ nữ đang yêu

• “Sóng” là một ẩn dụ toàn bài để diễn tả tâm trạng của người phụ nữ đang khao khát và mong muốn được sống trong tình yêu vĩnh viễn.

• Được xây dựng bằng hình ảnh và bằng cả âm thanh nhịp điệu tạo ra nhạc điệu của tình yêu, là hình tượng sóng đôi: là “sóng”, cũng là “em”.

• Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu:

• Khát vọng yêu thương và hướng tới tình yêu, sự thủy chung một lòng.

• Thể hiện một tình yêu sôi nổi,mãnh liệt, rạo rực một nỗi nhớ da diết.

3. Hướng dẫn Soạn bài Ôn tập phần văn học ngữ văn 12 tập 1 câu 11-13

Câu 11: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

Điểm cơ bản về nội dung và nghệ thuật của các tác phẩm trên

a..Dọn về làng (Nông Quốc Chấn):

- Nội dung:

• Phản ánh chân thực nỗi khổ của nhân dân.

• Tố cáo, lên án tội ác tàn bạo của thực dân Pháp.

- Nghệ thuật:

• Cách diễn đạt giản dị, gần gũi thể hiện sự chân chất của con người miền núi.

• Hình ảnh so sánh được sử dụng: Người đông như kiến,...

b. Tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên):

- Nội dung: 

• Niềm vui sướng, hân hoan trong tâm hồn nhà thơ khi trở về với nhân nhân, đất nước → cội nguồn sáng tạo nghệ thuật.

- Nghệ thuật: 

• Hình ảnh sáng tạo cùng liên tưởng, cảm xúc gắn với suy tưởng, triết lí.

c. Đò lèn (Nguyễn Duy):

- Nội dung: 

• Người cháu hồi tưởng lại hình ảnh người bà của mình lam lũ, tần tảo bên cạnh sự vô tư, hồn nhiên, tư lự của người cháu.

- Nghệ thuật: 

• Sự thức tỉnh của người cháu trước sự nghiệt ngã của cõi đời đề càng đau đớn, xót thương vì bà.

d. Bác ơi (Tố Hữu)

- Nội dung: 

• Khắc họa hình tượng Bác Hồ - con người sống có lí tưởng cao đẹp, vĩ đại, giàu tình nhân ái, khiêm tốn, giản dị. Thông qua bài thơ tác giả cũng muốn bày tỏ tình cảm  trước sự ra đi của Bác.

- Nghệ thuật: thể thơ tám chữ, nhiều biện pháp tu từ được sử dụng như so sánh, ẩn dụ,..

Câu 12: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Điểm thống nhất:

• Cảm hứng sáng tạo trước những cảnh tượng độc đáo hiện ra trước mắt người nghệ sĩ tài hoa.

• Ngòi bút tài hoa, uyên bác.

- Điểm khác biệt:

+ Chữ người tử tù 

• Đề tài: mang đầy tâm sự của người hoài cổ, quay về với vẻ đẹp xưa,nét đẹp quá khứ của một thời.

• Nhân vật chủ yếu là các nhân vật đặc tuyến như nhà nho, tài tử, người có khí phách hiên ngang.

• Giọng điệu: khinh bạc, bất bình trước xã hội.

+ Người lái đò sông Đà

• Đề tài: xoay quanh cuộc sống chiến đấu của nhân dân và phản ánh chân thực hiện thực đất nước.

• Giọng điệu: thân tình, trầm ấm, gần gũi

Câu 13: Trang 215, sgk Ngữ văn 12/1

- Cảm hứng thẩm mĩ:

• Ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên huyền ảo, đẹp đẽ, đa dạng  như tâm hồn con người.

• Cảnh vật sông Hương gắn liền với lịch sử, văn hoá của Huế và cũng là của dân tộc - từ đó thể hiện sự say đắm vẻ đẹp đối với dòng sông, đất nước.

- Nét nổi bật trong các tác phẩm của Hoàng Phủ Ngọc Tường:

• Soi bóng tâm hồn với tình yêu quê hương đất nước vào đối tượng miêu tả khiến nó trở nên lung linh, huyền ảo phong phú như đời sống tâm hồn con người.

• Liên tưởng diệu kỳ, sự am hiểu về kiến thức địa lí, lịch sử, văn hoá, và trải nghiệm của bản thân.

• Ngôn ngữ mềm mại, uyển chuyển, gợi hình, gợi cảm,giàu chất thơ, vận dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ...kết hợp nhuần nhuyễn cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách quan.

Qua bài viết này, VUIHOC mong rằng có thể cung cấp cho các em chi tiết soạn bài ôn tập phần văn học ngữ văn 12 tập 1. Để học nhiều hơn các bài tham khảo Soạn ngữ văn 12 và kiến thức các môn học khác thì các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

Nguồn tham khảo: 

https://vuihoc.vn/tin/thpt-soan-bai-on-tap-phan-van-hoc-ngu-van-12-tap-1-1874.html