การทำงานแบบทางเลือก 

การกำหนดเงื่อนไขทางเลือกเดียว (คำสั่ง if)

คำสั่ง if เป็นคำสั่งที่ใช้กำหนดให้โปรแกรมตัดสินใจทำหรือไม่ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยตรวจสอบเงื่อนไข ที่กำหนดว่าเป็นจริงหรือเท็จ ถ้าเงื่อนไขที่กำหนดให้เป็นจริง (true) โปรแกรมจะทำงานที่ชุดคำสั่งที่อยู่ภายใต้คำสั่ง if แต่ถ้าเงื่อนไขที่กำหนดไว้เป็นเท็จ (false) โปรแกรมจะข้ามไปทำงานที่คำสั่งต่อไปทันที

รูปแบบคําสั่ง

if condition:

statements  

• condition
  เป็นเงื่อนไขที่ใช้กำหนดการตัดสินใจของโปรแกรม

• statements
  เป็นชุดคำสั่งที่ต้องทำงานเมื่อเงื่อนไขที่กำหนดเป็นจริง

       จากรูปแบบคำสั่ง if สามารถเขียน flowchart ได้ดังนี้

💻 ตัวอย่าง การกำหนดเงื่อนไขทางเลือกเดียว

อธิบายโปรแกรม

• บรรทัดที่ 1
  กำหนดให้ตัวแปร N มีค่าเท่ากับ 10

• บรรทัดที่ 2
  ถ้าผลการตรวจสอบค่าข้อมูลตัวแปร N เท่ากับ 10 เป็นจริง 

• บรรทัดที่ 3
  ให้แสดงผลข้อความ “N เท่ากับ 10” แต่ถ้าเป็นเท็จโปรแกรมจะข้ามการทํางานในบรรทัดนี้และจบการทํางาน

การกำหนดเงื่อนไขสองทางเลือก (คำสั่ง if...else)

คําสั่ง if...else เป็นคําสั่งที่ใช้กําหนดให้โปรแกรมตัดสินใจเลือกทําคําสั่งอย่างใดอย่างหนึ่งจาก 2 ทางเลือก โดยตรวจสอบเงื่อนไขที่กําหนดว่าเป็นจริงหรือเท็จ ถ้าเงื่อนไขที่กําหนดให้เป็นจริง (true) โปรแกรมจะทํางานที่ชุดคําสั่งที่อยู่ภายใต้คําสั่ง if แต่ถ้าเงื่อนไขที่กําหนดไว้เป็นเท็จ (false) โปรแกรมจะทํางานที่ชุดคําสั่งที่อยู่ภายใต้คําสั่ง else 

รูปแบบคําสั่ง

if condition:

statements_1

else :

statements_2

• condition
  เป็นเงื่อนไขที่ใช้กำหนดการตัดสินใจของโปรแกรม

• statement_1
  เป็นชุดคำสั่งที่ต้องทำงานเมื่อเงื่อนไขที่กำหนดเป็นจริง

• statement_2
  เป็นชุดคำสั่งที่ต้องทำงานเมื่อเงื่อนไขที่กำหนดเป็นเท็จ

จากรูปแบบคำสั่ง if...else สามารถเขียน flowchart ได้ดังนี้ 

💻 ตัวอย่าง การกำหนดเงื่อนไขสองทางเลือก

อธิบายโปรแกรม

• บรรทัดที่ 1
  กำหนดให้ตัวแปร N มีค่าเท่ากับ 10

• บรรทัดที่ 2
  ถ้าผลการตรวจสอบค่าข้อมูลตัวแปร N เท่ากับ 99 เป็นจริง 

• บรรทัดที่ 3
  ให้แสดงผลข้อความ “N เท่ากับ 100”

• บรรทัดที่ 4
  แต่ถ้าเป็นเท็จ 

• บรรทัดที่ 5
  ให้แสดงผลข้อความ “N ไม่เท่ากับ 1.0”

การกำหนดเงื่อนไขหลายทางเลือก (คำสั่ง if...elif)

คําสั่ง if...elif เป็นคําสั่งที่ใช้กําหนดให้โปรแกรมตัดสินใจเลือกทางใดทางหนึ่งจากทางเลือกมากกว่า 2 ทาง โดยจะมีการกําหนดเงื่อนไขของแต่ละทางเลือกไว้ และเมื่อโปรแกรมตรวจสอบ เงื่อนไขแล้วพบว่าทางเลือกใดมีเงื่อนไขเป็นจริง (true) จะทํางานที่ชุดคําสั่งภายในทางเลือกนั้น ไม่พิจารณาทางเลือกที่ยังไม่ได้ตรวจสอบอีก

รูปแบบคําสั่ง 

if condition_1:

statements_1

elif condition_2:

statements_2

elif condition_n:

statements_n

else:

statements

• condition_1-n
  เป็นเงื่อนไขที่ 1, 2, n ที่ใช้กําหนดการตัดสินใจของโปรแกรม 

• statements_1-n
  เป็นชุดคำสั่งที่ต้องทำงานเมื่อเงื่อนไขที่ 1, 2, n เป็นจริง 

• statements
  เป็นชุดคำสั่งที่ต้องทำงานเมื่อเงื่อนไขที่กำหนดทั้งหมดเป็นเท็จ 

จากรูปแบบคำสั่ง if...elif สามารถเขียน flowchart ได้ดังนี้ 

💻 ตัวอย่าง การกำหนดเงื่อนไขหลายทางเลือก

อธิบายโปรแกรม

• บรรทัดที่ 1
  รับข้อมูลทางแป้นพิมพ์ เก็บไว้ที่ตัวแปร score

• บรรทัดที่ 2
  ถ้าค่าตัวแปร score มากกว่าเท่ากับ 85 และ น้อยกว่าเท่ากับ 100 จริง  

• บรรทัดที่ 3
  ให้แสดงข้อความ “Grade : A” แต่ถ้าเป็นเท็จจะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขถัดไป

• บรรทัดที่ 4
  ถ้าค่าตัวแปร score มากกว่าเท่ากับ 75 และ น้อยกว่าเท่ากับ 84 จริง

• บรรทัดที่ 5
  ให้แสดงข้อความ “Grade : B” แต่ถ้าเป็นเท็จจะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขถัดไป

• บรรทัดที่ 6
  ถ้าค่าตัวแปร score มากกว่าเท่ากับ 65 และ น้อยกว่าเท่ากับ 74 จริง

• บรรทัดที่ 7
  ให้แสดงข้อความ “Grade : C” แต่ถ้าเป็นเท็จจะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขถัดไป

• บรรทัดที่ 8
  ถ้าค่าตัวแปร score มากกว่าเท่ากับ 50 และ น้อยกว่าเท่ากับ 64 จริง

• บรรทัดที่ 9
  ให้แสดงข้อความ “Grade : D” แต่ถ้าเป็นเท็จจะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขถัดไป

• บรรทัดที่ 10
  ถ้าค่าตัวแปร score มากกว่าเท่ากับ 0 และ น้อยกว่าเท่ากับ 49 จริง

• บรรทัดที่ 11
  ให้แสดงข้อความ “Grade : F” แต่ถ้าเป็นเท็จจะข้ามไปตรวจสอบเงื่อนไขถัดไป

• บรรทัดที่ 12
  ถ้าผลการตรวจสอบเงื่อนไขทั้งหมดเป็นเท็จ

• บรรทัดที่ 13
  ให้แสดงผลข้อความ “Error”