ภูมิปัญญาท้องถิ่น

ภูมิปัญญาท้องถิ่น คุณแม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๙ สาขาทัศนศิลป์ (ประณีตศิลป์-ทอผ้า)

คุณแม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๙ สาขาทัศนศิลป์ เป็นผู้มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ผลงานด้านการทอผ้าแพรวา จนกระทั่งเกิดความเชี่ยวชาญและได้พัฒนารูปแบบลวดลายให้สวยงามทั้งแบบดั้งเดิมและแบบสมัยนิยม สามารถประดิษฐ์ลวดลายได้อย่างประณีตงดงาม ได้คิดลวดลายผ้า ค้นลวดลายผ้าแพรวารูปแบบใหม่ ๆ เพิ่มเติม ตามจินตนาการ อีกทั้งยังได้คิดประดิษฐ์รูปแบบการทอผ้าที่เรียกว่า “เขาลาย หรือ ตะกรอลาย” เพื่อช่วยเพิ่ม ความสะดวกในการประดิษฐ์ลวดลายแพรวาให้สามารถทอเป็นแบบเดียวกันอย่างเป็นระบบทั้งผืน นับเป็นมิติ การทอผ้าที่ก้าวหน้าล้ำยุค นางคําสอน สระทองได้เป็นผู้นํากลุ่มทอผ้าไหมแพรวานําผ้าไหมแพรวายาวที่สุด ในโลก 99 เมตร 60 ลาย ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และผ้าไหมแพรวา ขนาดหน้ากว้างพิเศษ 80 เซนติเมตร ความยาว 9 เมตร จํานวน 10 ลาย รวม 43 แถว ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทําให้ผ้าไหมแพรวาเป็นที่รู้จักกันแพร่หลาย

จากผลงานการทอผ้าที่โดดเด่นสํานักพระราชวังได้มีหนังสือแต่งตั้งให้เป็นครูสอนการทอผ้าที่ศูนย์ส่งเสริม ศิลปาชีพบ้านกุดนาขาม กิ่ง อําเภอเจริญ ศิลป์ จังหวัดสกลนคร ทําหน้าที่สอนการทอผ้า ด้วยความขยันหมั่นเพียร ซื่อสัตย์สุจริต และมีคุณธรรม นอกจากนี้ยังเป็นครูภูมิปัญญาชาวบ้าน บ้านโพน อําเภอคําม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ อีกทั้งทําหน้าที่วิทยากร ที่ปรึกษาให้แก่กลุ่มพัฒนาผ้าไหมแพรวาของบ้านโพนอีกด้วย มีผลงานได้รับรางวัล เช่น ได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวดกลุ่มทอผ้าไหมดีเด่น ประเภทผ้าไหม ทอ 4 - 8 เส้น จากคณะกรรมการส่งเสริมสินค้าไหมไทย พ.ศ. 2533 ได้รับรางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขาทัศนศิลป์ (ทอผ้าแพรวา) จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ พ.ศ. 2535

แม่คำสอน บอกว่า ศิลปินแห่งชาติ เป็นรางวัลอันทรงเกียรติ และภาคภูมิใจมาก แต่ที่มาถึงวันนี้ก็ด้วยน้ำพระทัยพระมหากรุณาธิคุณของพ่อหลวง และแม่ของแผ่นดิน ที่ทรงอุ้มชูพสกนิกรมาโดยตลอด ซึ่งสิ่งที่เตือนใจ และติดตัวอยู่ตลอดคือ เหรียญพระราชทานไม่เคยห่างตัวเลยเป็นเวลานานกว่า 30 ปีแล้ว เป็นกำลังใจสูงสุดของชีวิต ทำให้มีพลังในการทำหน้าที่ถวายงานพระองค์ท่านจนถึงทุกวันนี้ งานทอผ้าทั้งหมดจะนำขึ้นไปทูลเกล้าฯ ถวายเป็นการส่วนพระองค์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

ความภาคภูมิใจในชีวิต ครั้งที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ตามเสด็จฯ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เยี่ยมราษฎรที่อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ เมื่อปี พ.ศ. 2520 พระองค์ได้รับสั่งว่าผ้าแพรวานั้นสวยงาม ประณีต และเป็นเอกลักษณ์ของคนที่นี่ จึงอยากให้ทอผ้าเพื่อรักษาภูมิปัญญาของบรรพบุรุษเอาไว้ หลังจากนั้นมา คำสอนและพี่น้องชาว อำเภอคำม่วง จึงมีอาชีพทอผ้าแพรวา และกลายเป็นศิลปินเอกผู้รอบรู้เรื่องผ้าทอภูไทมาจนถึงบัดนี้

ปัจจุบันนางคำสอนยังทอผ้าถวายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง อยู่เช่นเดิม นอกจากทอผ้าแล้ว นางคำสอนยังเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ของแพรวากาฬสินธุ์สู่รุ่นลูก รุ่นหลานสืบต่อไป

ข้อมูลข่าวและที่มา

ผู้สื่อข่าว : นัฐพงษ์ เรืองวิริยะนุกุล

ผู้เรียบเรียง นายรณชัย จุนใจ

แหล่งที่มา : สทท.ขอนแก่น