een verhaal in het dialect van Neerharen
met toelating hier gezet door Carlos Montfort
Vertaling van de tekst naar het Nederlands
vertaald door Carlos Montfort
E.H. Jan Segers
De pasteri-j in Neerhare is gelegen in de Dörrepstraot (nôw Kestieëlstraot geneump) en ligk op 100 maeter van de kèrrek, richting Ladderstraot. En vanaaf 1927 waor di-j pasteri-j bewoeënd door pestoeër Zjengske Zaegers*, zie broor Neerke en hun meid Mieke: hee waor dus in zieën hoeëshawwe riekelek oomringd. Ozen ierwaerdegen hieër “Johannes Segers” –in de volleksmônd Zjengske Zaegers-, waor in zien kèrrek auch oeëtzonderlek bedeend: ‘r haw de luks ôm te besjikken euver twieë kösters, dat waore gebreurs: den ajdste waor Gieljam, van het geboortejaor neugetieën zestieën, en de jôngste den Harie, van het jaor neugetieën zevetieën).
De pastorij in Neerharen is gelegen in de Dorpstraat (nu Kasteelstraat genoemd) en ligt op 100 meter van de kerk, richting Ladderstraat. En vanaf 1927 was die pastorij bewoond door pastoor Janneke Segers*, zijn broer Neerke, en hun meid Mieke: hij was dus in zijn huishouden rijkelijk omringd. Onze eerwaarde heer “Johannes Segers“ -in de volksmond Zjengske Zaegers-, was in zijn kerk ook uitzonderlijk bediend: hij had de luxe om te beschikken over twee kosters, dat waren gebroers: de oudste was Gieljam, van het geboortejaar negentien zestien, en Harie, de jongste, van het jaar negentien zeventien.
Gieljam, auch waal “de Giel“ geneump, woeënde es jônkman beej ze mooder, de wedevrouw Fien Mechels di-j getrouwd waor mèt Driekes Rogiers; ze woeënden in de Dörrepstraot (nôw Kestieëlstraat) auch op 100 maeter van de kèrrek, mer richting knaal en Hoch en dus op 200 maeter van de pasteri-j.
Gieljam, ook wel “de Giel“ genoemd, woonde als jonkman bij zijn moeder, de weduwvrouw Fien Mechels die getrouwd was met Driekus Rogiers; ze woonden in de Dorpstraat (nu Kasteelstraat) ook op 100 meter van de kerk, maar richting kanaal en Hocht en dus op 200 meter van de pastorij.
*Jan Segers (°Neeritter 22.01.1882 †Maaseik 23.12.1962) naef van de Luukse bissjop Rutte, is ieërs kappelaon in Sin Truije, dan pestoeër in Gotem en vanaaf 1927 tot 1953 pestoeër in Neerhare. In 1953 ging ‘r op rös in de Heppestraot in Mezeik.
*Jan Segers (°Neeritter 22.01.1882 †Maaseik 23.12.1962) neef van de Luikse bisschop Rutten, is eerst kapelaan in Sint-Truiden, dan pastoor in Gotem en vanaf 1927 tot 1953 pastoor in Neerharen. In 1953 ging hij op rust in de Heppenstraat in Maaseik.
Giel, Fien, Driekus en Harie
De Giel zörregde veur het opene en sleete van de kèrrek, veur de staof di-j oppe koeër en kort beej den altaor sting, veur de sakkresti-j, veur de hieël seremonie-klaejaasj, veur de hosties, veur de wieën, veur de keerse, veur de persessie-flambouwe, veur de wieraukvater, veur het hout en de kole ôm de staof aan te make. Zie broor Harie haw ’n sjrienwaerkeri-j op hetzelfde adres es zie mooder en zie broor Gieljam; en Harie verzörregde in de kèrrek veural de muzieëk: heer zông meistal solo en begeleidde zichzellef oppen örregel.
Giel zorgde voor het openen en sluiten van de kèrrek, voor de stoof die op de koer en kort bij het altaar stond, voor de sacristie, voor de hele ceremoniekledij, voor de hosties, voor de wijn, voor de kaarsen, voor de processieflambouwen, voor de wierookvaten, voor het hout en de kolen om de stoof aan te maken. Zijn broer Harrie had een schrijnwerkerij op hetzelfde adres als zijn moeder en zijn broer Gieljam; en Harrie verzorgde in de kerk vooral de muziek: hij zong meestal solo en begeleidde zichzelf op het orgel.
Het waor ‘nen daag midden in de waenter, het vroor dat het kraagkde; de Giel haw zich verslaope mèt het gevolg dat 'r neet haw kônne loeëje, mer dat haw toch neemes gehuurd. Giel spoojde zich en waor nog zjus op tieëd ôm mèt de klein klok te teumpe, want ‘r wis dat altied zjus op dat memènt pastoeër Zjengske oeët de pasteri-j zou kômme richting kèrrek, ‘nen aafstand van mer 100 maeter. Och gottekes! De staof waor nog neet aan … En pestoeër Zjengske keump de kèrrek ingeslôf, zaet gooje mörrege teenge Giel, geit nao de staof, vrief zich in z’n han en wawwelt “het begint lekker werrem te were”. Giel haet h’m noeëts vertèld dat ‘r in de rapte ’n brannende keers midden in de staof tössje de kole en zjus veur het staove-vinsterke gezat haw.
Het was een dag midden in de winter, het voor dat het kraakte; Giel had zich verslapen met het gevolg dat hij neet had kunnen luiden, maar dat had toch niemand gehoord. Giel spoedde zich en was nog juist op tijd om met de kleine klok te tumpen (luiden), want hij wist dat altijd juist op dat moment pastoor Janneke uit de pastorij zou komen richting kerk, een afstand van maar 100 meter. Och gottekes! De stoof was nog niet aan ... En pastoor Janneke komt de kerk ingesloft, zegt goedemorgen tegen Giel, gaar naar de stoof, wrijft zich in zijn handen en wauwelt “het begint lekker warm te worden”. Giel heeft hem nooit verteld dat hij in de rapte een brandende kaars midden in de stoof tussen de kolen en juist voor het stoofvenstertje gezet had.
Op ‘ne vriedegmörregen in jannewarie van het jaor 1948 nao de mès geit Harie, in 46 getrouwd mèt Zjozee Pieëters, nao de pestoeër in de sakkresti-j en vreugt aan ‘m of ‘r vreej kan kriege vanaaf zaoterdegmörrege tot de maondegmörrege, “want” zaet ‘r “iech gaon vader were”.
Op een vrijdagmorgen in januari van het 1948 na de mis gaat Harrie, in '46 getrouwd met José Peeters, naar de pasoor in de sacristie en vraagt aan hem of hij vrij kan krijgen vanaf zaterdagmorgen tot maandagmorgen, “want“ zegt hij “ik ga vader worden“.
De pestoeër is hieël kóntent van z’n twieë kösters en zeker van Harie en geuf Harie dierek verlof … De maondegmörrege keump Harie permentig de kèrrek bènne en in de sakkresti-j keump ‘r de pestoeër teenge, dae drek vreug “enne Harie, wat is het gewore ? ‘ne jông of e maesje” ? “Gein idee, menieër pestoeër, mer nao 9 maond zeet geer den ieërste dae dat te hure krieg”. (Dochter Lieve ès geboren in september 48.)
De pastoor is heel content van zijn twee kosters en zeker van Harrie en geeft Harrie direct verlof ... De maandagmorgen komt Harrie de kerk binnen en in de sacristie komt hij de pastoor tegen, die direct vraagt “en Harrie, wat is het geworden? een jongen of een meisje? “Geen idee, meneer pastoor, maar na 9 maanden bent u de eerste die dat te horen krijgt. (Dochter Lieve is geboren in september 48.)
Sjuins teengeneuver de pasteri-j oppen Heiweeg, vandaag hèt di-j straot de Kaelhoffstraot, en zjus teengeneuver de jôngessjaol, woeënt Door Plas. Door ès slachter en in z’ne vri-jen tieëd börgemeister. Dao versting zich het pestuurke neet te bès mèt en es ze rujzing hawwe, dan waor dat op nievoo.
Schuin tegenover de pastorij op de Heiweg, vandaag heet die straat de Keelhoffstraat, en juist tegenover de jongensschool, woont Door Plas. Door is slachter en in zijn vrije tijd burgemeester. Met hem verstond het pastoortje zicht niet al te best meer en als ze ruzie hadden, dan was dat op niveau.
Door (Theodoor Plas)
Wi-j op dae zôndegmörrege, zjus veur de hoeë-mès van 11 oor, truf de pestoeër ‘ne kepotten ezel oppe kèrrektrappe vlak veur de kèrrekdeur. “Zou dat dae van Lam Vanderhove zin, dae sjuins teengeneuver de kèrrek woeënt, want dae braok nogal ins oeët”.
Toen op die zondagmorgen, juist voor de hoogmis van 11 uur, trof de pastoor een dode ezel op de kerktrappen vlak voor de kerkdeur. “Zou dat die zijn van Lam Vanderhoven zijn, die schuin tegenover de kerk woont, want die breekt nogal eens uit.“
Paniek beej de pestoeër en de köster, want wae ging daen ezel dao weghole ? En seffes zouwe de luj veur de hoeë-mès aan de kèrrek stoon. De pestoeër pak den tillefoon en belt nao de börgemeister mèt de vraog of de kanteneer Joris Welkenhuuze, in de volksmônd het Jörke, de kepotten ezel kan kômme weghole.
Paniek bij de pastoor en de koster want, want wie ging die ezel daar weghalen? En seffens zouden de mensen voor de hoogmis bij de kerk staan. De pastoor pakt de telefoon en belt naar de burgemeester met de vraag of de kantonnier Joris Welkenhuizen, in de volksmond het Jörke, de dode ezel kan komen weghalen.
Door, de börgemeister, neet van gistere, geuf ‘m ’n hieël kort, mer duudelek antwoord: “Jaommer veur uuch, menieër pestoeër, mer op zôndeg waerrek de kanteneer neet, g’r moot dus eure plan mer trèkke.”
Door, de burgemeester, niet van gisteren, geeft hem een heel kort, maar duidelijk antwoord: “Jammer voor u, meneer pastoor, maar op zondag werkt de kantonnier niet, u moes dus uw plan* maar trekken.”
*plan trekken = zien dat men klaar komt met een situatie
De pestoeër is dao neet good en effekes stil van. Mer Door Plas geit hieël plechtig wi-jjer: “En menieër Pestoeër, het is toch eur taak de doeëje te begrave.“
De pastoor is daar niet goed en eventjes stil van. Maar Door Plas gaat heel plechtig verder: “En mener pastoor, het is toch uw taak de doden te begraven.“
Pestoeër Zjengske is nôw in alle staote en in ein gif snawt ‘r trök: “Iech weit het, börgemeister, mer het rigglement verplich miech dat iech altied ieërs de femielie môt verwittige.”
Pastoor Janneke is nu in alle staten en in een opwelling van irritatie snauwt hij terug: “Ik weet het, burgemeester, maar het reglement verplicht me dat ik altijd eerst de familie moet verwittigen.“
Den ezel ès weggehaold mer wae het gedoon haet, dao höbbe v’r vandaag nog altied het raoje nao.
De ezel is weggehaald, maar wie het gedaan heeft, daar hebben we vandaag nog altijd het raden naar.
Jeanne en Pierre (kinderen van Lam Vanderhove) en hun ezel
Ootör : Zjier van Trui-j van den Euverslaag (alias Gerard Bongaers)
Leuve, mieërt-apreel 2016
Auteur: Geer van Trui van de Overslag (alias Gerard Bongaers)
Leuven, maart-april 2016