Introfilm/audiotour Torenpleinkerk

TORENPLEINKERK

OORSPRONG, TOREN EN CARILLON

De torenpleinkerk behoort tot een van de oudste kerken van Nederland, omstreeks de 7 de eeuw werd op deze plek een eenvoudig houten kerkje gebouwd. In het jaar 1000 werd deze vervangen door een tufstenen kerkje en in de daaropvolgende eeuwen volgden diverse bouwactiviteiten om de kerk te vergroten. In de tweede helft van de 13 de eeuw kwam er aan de westgevel van de kerk een toren. De patroonheilige van de kerk is Sint Willibrord, een uit Ierland afkomstige monnik die in de 8 ste eeuw het evangelie in deze streek verkondigde. In de 19 de eeuw kwam de toren los te staan van de toren door het afbreken van een gedeelte van het schip van de kerk. In 1970 is de oude situatie hersteld en heeft de kerk en toren hun middeleeuws uiterlijk weer terug. In 2010 kreeg de toren een carillon, de 52 klokken werden gegoten door de Koninklijke Klokken - gieterij Petit & Fritsen uit Aarle Rixtel.

KERKZAAL

In 2019-2021 werd een restauratie van de kerkzaal en de vergaderruimtes gerealiseerd en volgde de herinrichting van de kerkzaal. Tijdens de restauratiewerkzaamheden was de kansel al verplaatst naar de noordzijde. De gehele kerkzaal is nu “liturgisch centrum” , bij de ingang van de kerk staat nu het doopvont en in het midden staat de nieuwe Avondmaal -of altaartafel een duidelijk aandachts- en concentratiepunt. Een zichtbaar teken van de Heer die in het midden van de gemeente aanwezig wil komen in de gestalte van brood en wijn. Het tafelblad is verdeeld in twaalf segmenten verwijzend naar de twaalf stammen van Israël en komen samen in een Grieks kruis. Het geheel wordt geschraagd door twaalf schuingeplaatste staanders, die in hun optisch verband een reminiscentie vormen aan het Andreaskruis. Van waar je ook kijkt: je ziet steeds het Andreaskruis. Het aantal van twaalf verwijst ook naar de twaalf apostelen. De tafel werd gemaakt door Nora Bergers uit Den Haag naar het ontwerp van de architect Grosfeld en de adviseur voor de kerkinrichting ds. Uytenbogaardt

DE ORGELS

De kerk bezit twee orgels, het balustrade -orgel en een kistorgel. Het balustrade- orgel werd in 1809 gebouwd door Gideon Thomas Bätz (1751-1820) te Utrecht voor de Remonstrantse kerk in Utrecht en in 1866 gekocht door Hervormde gemeente van Vleuten. Bij de restauratie van de kerk in 1970/71 werd het gerestaureerd door firma Flentrop te Zaandam. Gebreken maakten een restauratie opnieuw noodzakelijk en deze werd door J C van Rossum Orgelbouw uit Wijk en Aalburg uitgevoerd in 2019/20 en zoveel mogelijk hersteld naar de situatie van 1809. Daarvoor werd er een nieuw orgelbalkon gebouwd waarop ruimte kwam voor de reconstructie van de windvoorziening met twee spaanbalgen.

Het kistorgel gebouwd in 1986 door Mense Ruiter te Zuidwolde, werd in 2003 aangeschaft. Her-intonatie en toonhoogte werden aangepast aan het Bätz orgel door orgelmaker Piet Raadgever.

DE HISTORIE VAN DE TORENPLEINKERK

Omstreeks 700 werd in Vleuten her eerste houten kerkje gebouwd dat in het jaar 1000 vervangen werd door een tufstenen kerkje. De kerk had een eenvoudig op het oosten gericht koor maar nog geen toren. De patroonheilige was Sint Willibrord een angelsaksische monnik die in de 8ste eeuw in deze streek het evangelie verkondigde.In 1280 werd de kerk vergroot en onder het koor kwamen grafkelders voor adelijke personen. In de toren kwam een luidklok om bij calimiteiten de bevolking te waarschuwen. Ook diende de toren als schuilplaats tegen moordlustig gespuis. Men kon vanaf de begane grond niet in de toren komen, alleen via de zolder van de kerk was dit mogelijk via een venster. Deze is nog te zien, de nu dichtgemetselde nis boven het orgel. Ook diende de kerk als schuilplaats bij hoog water daar zij gebouwd is op een lichte verhoging, die is ontstaan in de tijd dat de Rijn hier stroomde en bij overstromingen zand afzette. Omstreeks 1490 werd de kerk voor een groot deel afgebroken en bijna negen meter breder gemaakt, ook het dak werd zes meter verhoogd. Naast de toren kwamen aan weerszijde kapellen, de toren kreeg een hogere torenspits. Het middenschip en de twee zijbeuken werden gescheiden door pilaren in totaal 8 hele en 2 halve pilaren tegen de muur van het koor en 2 tegen de muur van de toren. Van deze pilaren zijn er nog twee te zien aan de muur naast het orgel. In de 16e eeuw zijn er grote veranderingen in de kerk nadat in 1517 Luther zijn stellingen op de deuren van de kerk in Wittenberg had geschreven.

In Vleuten werd de kerk in 1579 overgenomen door de protestanten, hoewel de meeste inwoners Rooms - Katholiek waren gebleven. Op 1 augustus 1674 trok een hevig noodweer over het dorp en werd de hoge torenspits weggeblazen. In de 19de eeuw werd de kerktoren eigendom van de burgelijke gemeente. De beide kapellen aan weerszijde van de toren kregen een andere bestemming, de brandweer gebruikte de kapel aan de zuidzijde voor de brandspuiten en brandslangen en aan de noordzijde kwam een arrestantenlokaal in de volksmond de “gevangenis”genoemd. Tot op vandaag is deze in de orginele staat.

In 1809 telde Vleuten 786 inwoners, hiervan waren 145 inwoners lid van de protestantse kerk. In 1831 werd een gedeelte van de kerkruimte afgebroken en kwam het resterende deel los van de toren te staan. De kerk kreeg hierdoor een vierkante plattegrond, het dak werd bekroond met een koepeltje. In 1967 werden er voorstellen gedaan om de kerk te restaureren en terug te brengen uiterlijk gelijkend op de situatie van voor 1831 met een interieur aangepast aan de eisen van deze tijd. 

In 1971 werd de vernieuwde kerk feestelijk in gebruik genomen. Onder leiding van de architect Zuiderhoek en de vele gemeenteleden die een steentje hadden bijgedragen was een schitterend resultaat bereikt.De ruimte tot dan in gebruikdoor de brandweer werd ingericht als consistoriekamer. Het aantal gemeenteleden nam in 2001 toe, door het Samen op Weg Proces sloten de leden van de Gereformeerde Kerk Vleuten - De Meern woonachtig in Vleuten zich aan bij de Hervormde Kerk van Vleuten. De naam van het kerkgebouw veranderde in Torenpleinkerk. Door de nieuwbouw rondom Vleuten nam het aantal gemeenteleden de laatste jaren toe. Op dit moment is er echter sprake van krimp door vergrijzing en kerkverlating en telt de gemeente 970 leden. Een bijzondere gebeurtenis in 2009 was het plaatsen van het carillon in de toren, vervaardigd door Petit & Fritsen uit Aarle-Rixtel. Een restauratie van de kerk vond plaats in de jaren 2019-2021 waarbij een nieuwe inrichting van de kerkzaal naar ontwerp van de architect Gert Grosfeld en Ds.Hans Uytenbogaardt. De kansel, gerestaureerd in 2022 door Hijman en van Drie, werd verplaatst naar de noordkant tussen de tweede en derde pilaar, bij de restauratie werden twee zijstukken vervangen naar voorbeeld van het beeldhouwwerk op de voet van de kansel. 

Een nieuwe avondmaalstafel vervaardigd door Nora Bergers uit Den Haag naar ontwerp van de architect Gert Grosfeld en adviseur voor kerkinrichting Ds. Hans Uytenbogaardt staat nu centraal in het midden van de kerkzaal, de tafel rust op twaalf poten verwijzend naar de twaalf apostelen, het tafelblad is ingedeeld in twaalf segmenten verwijzend naar de twaalf stammen van Israël. De grote en kleine kaarsenstandaarden en de standaard voor de doopvont zijn ontworpen door Hans van de Bovenkamp.

De gemeentezang wordt begeleid door een prachtig orgel gebouwd in 1808 door Gideon Batz. In 1866 werd dit orgel in onze kerk geplaatst en in 2020 gerestaureerd door orgelbouwer J C van Rossum . Naast dit instrument beschikt de kerk over een kistorgel van Mense Ruiter uit Zuidwolde gebouwd in 1986 en in 2003 aangeschaft. Beide instrumenten worden ook gebruikt bij concerten.

Mei 2024 Henny Raadgever