Column

Natuurbescherming
150 jaar

Natuurbescherming viert het 150-jarige bestaan (1869-2019)

In Nederland werd in 1869 begonnen met de ontginning van het B e e k b e r g e r w o u d, naar men zegt het laatste 'Oerwoud' in ons land. Frederik van Eeden treurde met De Kleine Johannes: "Dit bosch had als monument van de voormalige natuur van ons land niet minder waarde als hele oude gebouwen". Ook verscheen in 1869 de Eerste Aflevering van de Natuurhistorische Bibliotheek bij de entomoloog Mr. Samuel Snellen van Vollenhoven. De conservator van het Leidse Rijksmuseum lanceerde de Natuurhistorische Bibliotheek met het specifieke werk: "Gedaantewisseling en Levenswijze der Insecten". De tijd was er rijp voor. In 1872 opende men in de VS ook het eerste Nationale Park: Yellowstone National Park. Ondertussen bedacht men in Duitsland hiervoor een nieuw begrip: 'Naturdenkmal', oftewel Natuurmonument.

Natuurhistorische Bibliotheek.
Haarlemsche Courant, Febr. 1869

Verkoop van Het Beekbergerwoud.
Arnhemsche Courant, Okt. 1869

Samuel Snellen van Vollenhoven

Eli Heimans

Jac. P. Thijsse

De prominente rol van de romantische school in de schilderkunst, literatuur en natuurstudie duidden op een nieuw elan met een 'overgevoeligheid' voor de natuurlijke omgeving rond 1900. In juli 1897 stelde de plant- en dierkundige Dr. H. W. Heinsius (1863-1939) in het Album der Natuur verheugd vast: "Dat de beperkte kennis ván, en de matige belangstelling vóór de natuur, meer en meer 'algemeen' begon te ontluiken." Dit biologisch réveil (i.e. ontwaken) bracht een stroomversnelling teweeg van allerlei populaire 'wetenschappelijke' boekwerkjes, gevolgd door een ware hype rond iedere editie van het nieuwe Verkade Album (1903) en de oprichting van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten (1905). Honderdvijftig jaar later floreert de vereniging, in een land vol bouwwoede.

De moderne natuurliefhebber

Anno 2019 telt de succesvolle vereniging ruim 760.000 bevlogen fanatieke natuurbeschermers. Natuurmonumenten beschermt en beheert nu meer dan 110.000 hectare natuur in ons land. Natuurbescherming was wereldwijd succesvol, maar vormt in ons overvolle en drukke land nog altijd een zorgenkindje. Voor jongeren volgt hier nog eens een overzicht van het ontstaan van de natuurbeweging.

Zie ook: De Natuurgebieden van Natuurmonumenten

De Amsterdamse School

Eerst de uitleg in de klas

En dan in de natuur ontdekken, het Vondelpark

Hendrik Heukels sluit zich aan, en overtuigt Jasper Jaspers jr. om deel te nemen

Op weg naar het eerste Natuurmonument

De jagers doen ook een duit in het zakje

En nog meer uitstapjes met chique natuurvrienden

Thijsse benoemt tot erelid van de vereniging

Thijsse gaat zelf voortdurend op pad om de natuur vast te leggen in tal van fabuleuze werken

(1865-1945) Nederlands bioloog en leraar. Bekend vanwege popularisering van de biologie, waarbij hij de relatie tussen planten, dieren en hun natuurlijke milieu benadrukte. Eredoctoraat Universiteit van Amsterdam (1922). Richtte met E. Heimans en J. Jaspers het tijdschrift 'De Levende Natuur' op; schreef vele artikelen en boeken, o.a. teksten voor de Verkade-albums, 'Van vlinders, bloemen en vogels' (1894), 'Door het rietland' (1896) en 'Geïllustreerde flora van Nederland' (1899). Nauw betrokken bij oprichting van de Vereniging van Natuurmonumenten.

Naardermeer Eerste Natuurmonument

Demping Naardermeer

Thijsse weer op stap, nu in het verworven gebied Naardermeer

De natuurvrienden van het eerste uur ca. 1920, rechts Dr. H. W. Heinsius

Bezoek Eendenkooi Naardermeer

Oprichtingsbrief van Natuurmonumenten gedateerd 4 October 1905, waarin Dr. H. W. Heinsius, namens het hoofdbestuur, een oprichtingslening toekent.

Presentielijst bij de oprichting

Erelidmaatschap

Obligatielening Naardermeer van 1.000 gulden getekend door: J.Th. Oudemans en Jac. P. Thijsse

Erelidmaatschap (links). Dr. J. MacLeod (ondervoorzitter), H. Heukels (voorzitter), Dr. H. W. Heinsius (secretaris), E. Verschaffelt (penningmeester), H. J. Calkoen (tweede-secretaris), H. Ouderkerk (bibliothecaris), H. Burger (redacteur v/h maandblad), Jac. P. Thijsse (conservator) en E. Heimans (redacteur v/h maandblad) dragen het Erelidmaatschap van de Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging op aan Prof. Dr. Hugo de Vries. Amsterdam, 15 oktober 1903.

Verkade Albums en natuurreizen Jac. P. Thijsse

Thijsse poseert voor de firma Verkade, voor het nieuwe album...

Thijsse onderweg, voor het volgende album

Wetenschap en DNA-ontdekkingen De Vries

Dr. Han Heinsius verzorgt als assistent regelmatig het prakticum van prof. Hugo de Vries

Promotietekening 1890

De voorgeschiedenis in dichtvorm en de handtekeningen van de natuurvrienden van het eerste uur, zoals de eigen familie met de Apotheker Erbrink wednr. van Hendrika Heinsius, en verder de heren Oudemans, Costerus, Goethart, en anderen, zie het gedicht.

Promotiegedicht voor H. W. Heinsius:

Toen hij in haast een peer verslond,
gaf d'apteker hem voor sijn kont

Han nog als onnoozel kind,
droeg in de wieg 't Oranje lint

Han klom op tafel om met kracht,
te speechen over 't planten hart

Het eermetaal verwon hij dra,
voor 't loopen van den vlinder na

Bezig met zijn microscoop,
ging hij niet spoedig op de loop

Onbekend met den oorsprong,
der bloemenkindertjes

Speurt hij den werken na,
der vlindertjes

De zoon van Eli was Jacob Heimans, eerst een leraar, daarna de assistent van, en na de oorlog, wonder boven wonder, de opvolger van Hugo de Vries.

Jacob Heimans

De klas van Jacob Heimans

Oudemans Gedenkpenning van Natuurmonumenten:

-Dr. J.Th. Oudemans (voorzitter)
-Prof. Dr. J. Ritzema Bos (vicevoorzitter)
-Jac.P. Thijsse (1e secretaris)
-Dr. H.W. Heinsius (2e secretaris)
-H. Heukels (penningmeester)
-Mr. P.G. van Tienhoven