12. GREEK - Μινύες, Αργοναύτες, Βυζαντινοί, Βάραγγοι: Από τη Μαύρη Θάλασσα στον Ατλαντικό

Μινύες, Αργοναύτες, Βυζαντινοί, Βάραγγοι: Από τη Μαύρη Θάλασσα στον Ατλαντικό

newsroom | 11/02/2023 

ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ Δ. ΚΑΡΥΚΑ

Η Αργοναυτική Εκστρατεία, η πρώτη μεγάλη πανελλήνια εκστρατεία για την οποία ομιλούν οι αρχαίοι συγγραφείς, ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ένας απλός μύθος. Οι Έλληνες της εποχής άνοιξαν νέους εμπορικούς δρόμους ερχόμενοι σε επαφή με τους λαούς της περιοχής του Ευξείνου Πόντου. Όγκο πληροφοριών για την εν λόγω εκστρατεία παρέχουν τα Ορφικά κείμενα και τα “Αργοναυτικά” του Απολλωνίου του Ρόδιου. 

Τα περί του πλου των Αργοναυτών με την Αργώ ή, το πιθανότερο, με ένα ολόκληρο στολίσκο στον Εύξεινο Πόντο και στην θρυλική Κολχίδα, στις περιοχές των σημερινών ακτών Ρωσίας και Γεωργίας είναι το πιο γνωστό κομμάτι της ιστορίας. Το πιο άγνωστο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον όμως αφορά τον πλου της επιστροφής.

Κατά τα Ορφικά οι Αργοναύτες, αμέσως μετά την αναχώρηση του από την Κολχίδα, δεν πήραν τον δρόμο από τον οποίο είχαν φτάσει εκεί. Αντίθετα έπλευσαν βόρεια και αφού εισήλθαν στη Μαιώτιδα λίμνη (Αζοφική θάλασσα) βρέθηκαν τελικώς στον Ατλαντικό Ωκεανό! Το κείμενο των Ορφικών δεν είναι και τόσο διαφωτιστικό σχετικά με το πως έφτασαν στον Ωκεανό οι Αργοναύτες.

Ωστόσο το κείμενο αναφέρει ότι σε κάποια στιγμή οι Αργοναύτες αναγκάστηκαν να σύρουν το πλοίο τους με σκοινιά, έτσι ώστε να μπορέσουν να διασχίσουν ένα ευρύ τέναγος. Βάσει της αναφοράς αυτής μπορούμε να υποθέσουμε με ποίον τρόπο θα ήταν δυνατό η Αργώ να βρεθεί από τη Μαύρη Θάλασσα στη Βαλτική θάλασσα και από εκεί στον ανοικτό Ωκεανό. Επρόκειτο για την λεγόμενη διαδρομή του «ήλεκτρου».

Εάν η Αργώ ακολουθούσε τον ανάρου του Δνείπερου ποταμού θα έφτασε στη συμβολή του με τον ποταμό Πρίπετ. Εκεί βρίσκονται ακόμα και σήμερα τα περίφημα έλη του Πρίπετ, τα οποία έως και μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο πλημμύριζαν εποχιακά μετατρέποντας την περιοχή σε αβαθή λίμνη. Τα έλη του Πρίπετ όμως κατέληγαν στον ποταμό δυτικό Μπουγκ, ο οποίος με τη σειρά του ενώνεται με τον ποταμό Βιστούλα, ο οποίος εκβάλει στην Βαλτική. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ποτάμια αυτή οδός παραμένει σε χρήση έως τις μέρες μας, καθόσον όλοι οι παραπάνω ποταμοί είναι πλωτοί.

Όσον αφορά τα έλη του Πρίπετ, αυτά σήμερα έχουν παρακαμφθεί και οι ποταμοί Δνείπερος και Πρίπετ ενώνονται με διώρυγα μήκους 200 χλμ. περίπου. Με τον παραπάνω συλλογισμό φαίνεται πιθανή η εκδοχή των Ορφικών για την έλευση της Αργούς στον Ωκεανό. Εξάλλου το κείμενο των Ορφικών κάνει σαφή αναφορά σε συμβαίνοντα της βορείου Ευρώπης, όπως για παράδειγμα στην συνεχή νύκτα που επικρατεί εκεί επί έξι μήνες κατ’έτος.

Από τις εκβολές του Βιστούλα, στο σημερινό Γκτανσκ της Πολωνίας, οι Αργοναύτες φέρονται να έπλευσαν κατά μήκος της βαλτικής ακτής, παραπλέοντας την χερσόνησο της Γουτλάνδης, στη Δανία, η οποία θα μπορούσε να ταυτιστεί με την «χθαμαλή Ερμιόνεια» των κειμένων, έπλευσαν στη Βόρειο θάλασσα, στις Ιερνίδες νήσους – ταυτίζονται με τις Βρετανικές νήσους – και κατόπιν, μέσω των Ηρακλείων Στηλών (Γιβραλτάρ) επανήλθαν στη Μεσόγειο και έφτασαν εν τέλη πίσω στην Ιωλκό.

Ακούγεται τρελό; Σίγουρα, αλλά πως μπορεί να έχει βρεθεί ήλεκτρο της Βαλτικής στις Μυκήνες; Πως βρέθηκε το ήλεκτρο στον Ταφικό Κύκλο Α’ της ακροπόλεως των Μυκηνών, προερχόμενο βάσει επιστημονικών ερευνών, από την Βαλτική;

Η συντομότερη θαλάσσια οδός για την Βαλτική ήταν αυτή δια μέσου των μεγάλων ποταμών. Ένα ταξείδι από το Αιγαίο στη Βαλτική, μέσω της ποτάμιας οδού θα διαρκούσε τουλάχιστον ένα έτος. Οι Έλληνες θα έπρεπε να αναχωρήσουν από την πατρίδα τον χειμώνα – όπως έπραξαν και οι Αργοναύτες – έτσι ώστε να φθάσουν στους ποταμούς στις αρχές της ανοίξεως, όταν το λιώσιμο του χιονιού ανέβαζε την στάθμη των υδάτων στα ποτάμια, καθιστώντας την διέλευση πλοίων της εποχής μέσω αυτών εύκολη υπόθεση.

Πρέπει να αναφερθεί ότι η εν λόγω ποτάμια οδός ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στον Μεσαίωνα και μέσω αυτής Βίκινγκς έμποροι και στρατιώτες έφταναν στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Όχι τυχαία η εν λόγω οδός ονομαζόταν “ο δρόμος των Βάραγγων”.

Η πρώτη φορά που υπάρχει γραπτή αναφορά στον εν λόγω εμπορικό δρόμο “Βαράγγων – Ελλήνων” είναι στο ρωσικό Πρώτο Χρονικό, αλλά η οδός ήταν σαφώς παλαιότερη. Αναφορά κάνει και ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος.  Να σημειωθεί επίσης ότι οι ταξιδευτές μετέφεραν τα πλοία τους (τα έσυραν) για “επτά σταθμούς” για να περάσουν από τον ένα ποταμό στον άλλο.

Να σημειώσουμε τέλος ότι στην Σουηδία έχουν βρεθεί σε βράχους με ρουνικά σύμβολα αναφορές στην Ελλάδα! Έχουν ανακαλυφθεί 25 τέτοιοι βράχοι με την λέξη Ελλάδα σκαλισμένη και αρκετοί ακόμα με τις φράσεις “ελληνικά λιμάνια” ή “ταξιδιώτες στην Ελλάδα”…

==

H οδός των Βαράγγων.

Σύγχρονος χάρτης των ποτάμιων γραμμών.