Стихи о Кижинге

Хоца Намсараев

ХЭЖЭНГЭ НЮТАГ

Тʏхэреэн баян Хэжэнгэ нютаг

Тʏрэhэн минии тоонто юмэл,

Танил нʏхэд, тантай уулзааб,

Тайбан жаргал баяраа хэлсээб.

Эрдэм бэлигээр эрхим болыт,

Энхэ хэтынгээ байдал зохёогыт.

Агууехэ партиин замаар

Алдар суугаа мандуулха хубитайт,

Табан жэлэй тʏсэб хараа-

Танай мʏнхэ золтой хэрэг.

Аха дʏʏнэрни, аша гушанарни,

Ажалай баатар алдарта нʏхэдʏʏдни,

Булта хамтын булад гараар,

Большевик мэргэн хатуу зоригоор,

Алхаса бʏхэндээ гэгээрэн жаргыт,

Yбгэн дуушын ʏрэ зʏрхэн

Yргэлжэ хододоо баярлан байхал.

Хоца Намсараев

ХЭЖЭНГЭ

Хэбэд номхон Хэжэнгэм,

Хэзээшье минии зʏрхэн соо

Золтой баярайм зугаада

Зула шэнгеэр бадарнаш.

Yʏлэн торгон намаатай

Yнгын гоёхон мододни,

Yлир мойhон жэмэсээрээ

Yнэр hайханаар анхилнаш.

Мʏнѳѳ дахин дуулахам,

Мʏнгэн буурал hэбхеэмни,

Мʏшэн шамдаа дурланал,

Мʏрэн Байгал далайдаа

Мʏнхэ туяашни гэрэлтэнэл.

Хʏхэ номин тэнгэримни,

Хʏбэнэг ногоон дайдамни,

Дуулаха дуунайм аялгаар

Дура hаналым хʏдэлгыш!

Дуулим сагаан агаартаа

Долгин мʏнгэн хʏгжэмѳѳ

Хʏнэй баяраар хʏгжѳѳгыш!

Yнэр алтан ʏлгыдэш

Yдэhэн ʏри хʏʏгэдhээш

Yлгэн баян шамайгаа

Yгэлэн дурдан дууланал.

Эжы абын юрѳѳлѳѳр

Эрхэ залуу баатарнууд,

Эсэгэ ороноо хамгаалан,

Эрын габьяа байгуулнал.

Хохимой яhан дʏрсэтэй

Хорото дайсанай хорые

Буугай галаар шатаанал,

Буладай хурсаар хирганал,

Yхэлэйнь хара нʏхэндэ

Yлдэн намнан оруулнал.

Yнэhэн шорой болгожо,

Галаб жэлдэ гарахагʏй

Галта тамгаар тамгалаал.

Сэсэг дʏʏрэн хоймортош

Сэнгэлиг баяр угтанал,

Сэсэн буурал эсэгэнэр

Сэгээ зугаа зугаалнал,

Сэлмэг эмгэн эжынэр

Баярай духаряа барюулнал.

Баран басагад хʏбʏʏдhээнь

Баатарай толон сасарнал.

Баруун гараа hунгажа,

Баабай эжыгээ золгохол,

Дайгаа дараhан габьяагаа

Дахин дабтан зугаалхал.

Арадай гоёхон аялгаар

Ажалай дуунууд ханхинахал.

Аглаг мʏнгэн ʏʏлэнʏʏд

Агаар дээгʏʏр наадахал,

Алтан аадар адхаржа,

Алим жэмэс дэлгэрхэл.

Намаа сэсэг тʏгэлдэр

Нангин Совет орондоо

Наранай гэрэл мандуулнал.

Эжын hайхан юрѳѳлѳѳр,

Эсэгын сэсэн hургаалаар

Агууехэ партиингаа

Алтан замаар жаргаха

Хубитай золтой заяагаа

Хурса галтай нюдѳѳрѳѳ

Харан харан дуулаял,

Хурдан уран гараараа

Зуран бэшэн дуудаял,

Баян ʏнэр буряадай

Алдар сууе магтаял.

Хоца Намсараев

Стихи о родной Кижинге

1. Круглый колпак с белоснежной вершиной

В небо вздымает hэбхен гора.

Над благодатной степной долиной

Солнечных ливней блещет игра.

Двадцать веселых ручьев водопадных

Воду прозрачную пенят и льют,

В шелковых травах, в подлесках нарядных

Возле подошвы hэбхена бегут.

Как хороша ты, Кижинга родная,

Песня и радость отцовского края!

2. В небо взлетев, под солнечной сетью,

На высоте изумрудно -лазурной,

Пестрый орёл, отдаваясь паренью,

Кружит в просторе стремительно -бурный.

Крылья натянуты луком могучим.

Вытянув хвост, как стрела боевая.

Вот он врывается в тёмные тучи,

Воина храброго напоминая.

Славься. Кижинга, орлами степными,

Славься своими сынами родными!

3. Милая родина, нет краше тебя.

Вечно полно моё сердце тобою.

Верю. Что будет грядущее наше

Ярче созвездий над ширью степною.

Верю. Что горы поднимутся выше,

Встанет сильней богатырская смена,

И золотую легенду напишет

Новый поэт на вершине hэбхена.

Славься и здравствуй, Кижинга родная,

Песня бессмертная и молодая!

Бато Базарон

ХЭЖЭНГЭ

Yдхэн модотой

Yндэр хадын

Хаяа боориин

Хабшуу жалгаhаа

Орьёл торьёл

Шулуун дʏлиие

Ошожо мʏргѳѳд,

Сэсэржэ байдаг,

Табсан эрмэг

Ташалуур дээрэhээ

Эгсэ унажа,

Эбхэрэн урдадаг

Энэ хадаа

Хэжэнгэ гээшэ!

Сагаан хѳѳhэн

Сахариг долгитой,

Мушхуу тʏргэн

Мундуу ябадалтай

Элбэг ехэ

Уhатай гэдэг,

Элдэб тʏрэлэй

Модотой гэдэг,

Хэжэнгэ голой

Хэлбэри тʏхэл

Эхин тээгээ

Иимэ байдаг.

Хёлгын хойто

Сагаан хʏртэйhѳѳ,

Хилэ болохо

Шэлэ ʏндэрhѳѳ

Ара тээшээ

Асатаад бууhан

Арбан гурбан

Нарин горхые бэе дээрээ

Нэмэн хамталжа,

Бэлэг шагнал

Абаhан дары-

Асари ехэ хʏсѳѳр адхаржа,

Арал тохой хʏбѳѳ бʏгтэржэ,

Сэхэ мʏhэн

Сэбэр hабатай,

hаруул тунгалаг

hайхан уhатай,

Алдарта Хэжэнгын

Ажа тʏхэл

Адаг тээгээ

Иимэ байдаг.

Баруун зʏʏн эрье дээгʏʏр

Обоо собоо модон ехэ,

Уhан дээрэ орожо байдаг,

Удаа дараа ябажа байдаг.

Ой газарhаа

Отолhон модон

Уhан голоор

Урдажа ябахадаа:

Долгин дээгʏʏр

Дондорон ошоно,

Доро дээрэ

Хѳѳбэлзэн ошоно.

Хойно хойноhоо

Холбоотой шэнги,

Зурыжа ябахань

Зохид байна!

Шулуун дээгʏʏр

Шурьян дэбхэржэ,

Солгёо дошхон

Собхолзоошоо,

Элhэн дээгʏʏр

Эльбэн гаража,

Энхэ номхон

Мэлмэлзэгшэ-

Хэтэдээ яруу

Хэжэнгэ бэлэй!

Тʏб газарай

Тʏлишын модо, элдэб заводой

Эриhэн модо,

Yдэ хотодо

Yгэхэ гэжэ,

Yтэр тʏргэн

Хʏргэе гэжэ,

Yдэр hʏни

Yргэлжэдѳѳ-

Урадхалаар

Уряа хэнэ,

Долгитожо,

Дохёо татана.

Даши Дамбаев

ХЭЖЭНГЭ

Алишье зʏгтэ, хизаарта

Аглаг зʏрхыем татуулhан,

Шэлэл ʏндэр Шилсааным

Сэдьхэлдэмни hануулhан

Дуулим талын шэмэг,

Дуунайм залаа сэсэг –

Уужам сагаан Хэжэнгэм.

Олон сая жэлнʏʏдэй

Соло дуудан уряалhан,

Буурал холын тʏʏхэтэй

Буряадыем суурхуулhан

Дуулим талын шэмэг-

Уужам сагаан Хэжэнгэм.

hарын номин толон доро

hайхан дура тʏрʏʏлhэн,

Залиршагʏй одондол,

Замыемни гиигʏʏлhэн

Дуулим талын сэсэг-

Дуунайм залаа сэсэг-

Георгий Дашабылов

МИНИИ ХЭЖЭНГЭ

Энхэргэн эжынгээ гар дээрэ

Эсэгын hургаал шагнажа,

Уйлан дууланшье нугадаш

Yдѳѳл hэм, минии Хэжэнгэ.

Хʏхэхэн ногоон хаhада

Хʏхы шубуунай дуун соо

Тʏрʏʏшын дуран тиихэдэ

Тʏрѳѳ hэн. Минии Хэжэнгэ.

Харил холо ябахадам,

Ханхинан гэнтэ hанагдаад,

Зʏрхэн соогуурни долгилнош,

Зʏлгэхэн минии Хэжэнгэ.

Эндʏʏ алдууень хэхэдэм,

Эхымни гараар эльбэжэ,

Эсэгын hургаал хэлэжэ,

Энхэрнэш. Минии Хэжэнгэ.

Елизавета Бальжирова

ХЭЖЭНГЭМ

Хʏхэ тэнгэри майхантай,

Хʏбшэ тайга хʏбѳѳтэй,

Хʏн зоной ʏршѳѳлтэй

Хʏдѳѳ нютаг Хэжэнгэм.

Yндэр дасан, субаргатай,

Yзэл суртал шʏтэлгэтэй,

Yеын ʏедэ ʏрэжэлтэй

Yнэр баян Хэжэнгэм.

Холын замдаш зориходом,

Хотын дундуурш ябахадам,

Хонгор hайхан Хэжэнгэм

Ходол минии hанаан соо.

Алтан дэлхэйн жаргалнай –

Амгалан тайбан байдалнай,

Амидарал ʏгэдэг ажалнай

Арад зоной альган соо.

Чингис Гуруев

ХЭЖЭНГЭ

Хʏхэ тэнгэриин мандал доро

Хʏжын ʏнэрѳѳр анхилhан

Джарун Хашарай субаргатай,

Дасан, дугантай Хэжэнгэ.

Адли нэрэтэй голойнгоо

Арюун уhанhаань ундалhан

Буряад, ород арад зоной

Бууса тоонтонь лэ Хэжэнгэ.

Атар ногоотой таладаа

Адуу малаа ʏдхэhэн

Сагаан эдеэн хэшэгтэй

Сарюун мандалта Хэжэнгэ.

Угай бэшэгэй hʏлдэтэй

Удам холбоогоо баталhан

Оюун сэдьхэлтэй, соёлтой

Одо заяата Хэжэнгэ.

Эльгэ зʏрхэндэ урихан

Энхэ амгалан нютаг лэ,-

Аза жаргалаар дэлгэрхэн

Аба, эжымнай гуламтал!..

Чингис Гуруев

АЛТАН ТООНТО-ХЭЖЭНГЭМНИ

Эжы, абынгаа заяагаар

Эндэ тʏрэжэ ʏндыгѳѳб.

Эмниг хʏлэгэй хурдые

Эдир багадаа ʏзѳѳлби.

Тала дайдынгаа hайханhаа

Талаан бэлигни hэргээ юм.

hэгээ орохо бодолые

hэбхеэн ууламни зʏгнѳѳ юм.

Буурал эжынгээ ʏреэлээр

Буян хэшэгтэ хʏртѳѳлби.

Дууша сэдьхэлэй ʏршѳѳлѳѳр

Джарун Хашараа магтаалби.

…Аян замда ябахадаа,

Алтан тоонто Хэжэнгэеэ

Эхэ мэтээр hанахадам,

Эльгэ зʏрхэмни хайладаг!..

Чингис Гуруев

ХЭБЭД НОМХОН ХЭЖЭНГЭМ

hэбхеэн ууламнай нэлбэрхэй,-

hэб-hаб дулаахан hэбшээтэй…

Аглаг Хэжэнгын тʏхэреэн-

Айдар наhанайм ʏлгыхэн…

Буурал Шалсаана баабаймнай

Буян мʏргэлэй шʏтѳѳнтэй…

Ганжуур, Данжууртай дасамнай

Галаб ʏедѳѳ мʏнхэхэн…

Хʏхын донгодоон хабартаа

Хʏгжэм дуун мэтэ абьяастай…

Хʏршэ зэргэлээ тосхонууд

Хʏнэй жаргалда сэнтэйхэн…

Худан, Хэжэнгэ голнууднай

Сэбэр тунгалаг уhатай…

Хуби талаантай арадайм

Сэдьхэл бодолынь даруухан…

Соёлма Баторова

ХЭЖЭНГЭ

Баруун талын хойморто

Бургаастайн дасан мʏндэлэнхэй.

Буурал hэбхеэнэй оройhоо

Булаг бурьялан урданхай.

Хэжэнгэ голойм эрьеэр

Ая гангаар анхилна.

Хонгор буряад талаар

Хʏхы дуугаа зэдэлгэнэ.

Yглѳѳ бʏри наранай мʏндэлхые

Yдэр бʏри сэсэгэй hалбархые

Yргэн буряад Хэжэнгэдээ

Yшѳѳл ʏшѳѳ харахаб даа.

Yʏдэ-Нимаар зѳѳжэ ерэhэн

Yргэн дайдада тʏбхинэhэн,

Байгалай хойто бэеhээ

Галзууд угай ʏринэр.

Ехэ -Шонын ʏринэр

Yргэн Хэжэнгээр таранхай.

Yльгэр домогоо тʏʏрээнхэй

Yнэр баян hууhаар юм.

Владислав Тугдэмэй

НАМДУУХАН ХЭЖЭНГЫН ДОЛГИНУУД

Намдуухан Хэжэнгын долгинууд

Налгайханаар намаяа сʏршэдэг

Наhанайм ганса инагни

Найдалаа хододоо мэдʏʏлдэг.

Дуулимхан Хэжэнгын долгинууд

Дулаагаар намаяа сʏршэдэг.

Даруухан ганса инагни

Дураяа хододоо мэдʏʏлдэг.

Хабтагай Хэжэнгын долгинууд

Халуунаар намаяа сʏршэдэг.

Хайрата ганса инагни

Харюута дураяа мэдʏʏлдэг.

Жалсан Дондоков

ХЭЖЭНГЭМНИ

Аяар холоhоо ерэхэдээ,

Арюухан Хэжэнгэдээ баярладагби.

Аглаг дорюун зʏрхэмни

Аятай зохидоор сохилдог.

Тʏрэhэн hайхан нютагни

Тоонто энэрхы газарни.

Таабари шэнги орёохон

Тангил нангин оромни.

Дорюун басагад хʏбʏʏдээ

Дандаа hайханаар угтыш даа.

Даруу номгон зангыень

Дээрэхэн ʏргэхые оролдыш даа.

Бидэш булта баяртай

Бахархан, хʏхилдэн шадалаараа

Буужа ерээд, Хэжэнгэдээ

Баярлан бултадаа байхалди.

Нина Будожапова

ЖАРГАЛТАЙЛ ДАА ХЭЖЭНГЭМНАЙ

Хэжэнгын аймагай 60 жэлэй

ойн баярта зорюулагдана.

Жэлэй дʏрбэн сагта

Жэгтэй hайхан шарайтай,

Ая гангын хангалаар

Угтан байдаг нютагнай.

Жаран жэл соо энхэ тайбан,

Жаргалтайл даа Хэжэнгэмнай.

Yбгэн буурал Шалсаанын

Энхэрэл доро манданхай,

Жаран Хашорай Субаргын

Жэнхэни орон болонхой.

Жаран жэл соо энхэ тайбан,

Жаргалтайл даа Хэжэнгэмнай.

Оюун бэлиг ургалhан

Алдар суута хʏбʏʏдтэй,

Аяар холуур жэргэдэг

Омог дууша басагадтай.

Жаран жэл соо энхэ тайбан,

Жаргалтайл даа Хэжэнгэмнай.

Эрдэни Дарибазаров

ХЭЖЭНГЭ

Хэбэд номхон Хэжэнгэм аажам,

Хэтэдээ зонойнь сэдьхэл уужам,

Хорёодой Мэргэнэй ʏри hадаhад

Хододоо омогтой дорюун hуунад.

Хʏртэй, Хʏлхисѳѳн-зʏʏн хилэнь,

Хѳѳрхэ, Эдэрмэг-баруун захань,

Хэдэн олон hууринуудые нэгэдхэн

Хэжэнгэ тосхон оршоно дундань.

Буурал Шалсаана, hэбхеэн ʏндэр

Бууhан айлшадаа хʏндэлэн угтадаг.

Бургаастай, Обоото, Баян-Сʏмбэр

Буусахан тоонтыем шэмэглэн байдаг.

Хурьгад, Чисаанын тэршээ долгид

Худан, Yдэдѳѳ шудхан ородог.

Ундалжа ѳѳдэлhэн нютагайм горход

Yбгэн Байгалдаа сэхэ зоридог.

Буряад, ород, бусад яhатан

Булта нэгэ адли эрхэтэй.

Буян хэшэг элбэгээр ʏйлэдэн

Баян байдал зохёонол эбтэй.

Тʏрэhэн, ʏдэhэн Хэжэнгэ нютагнай

Тʏрэл Буряадтаа сууда гаранхай.

Тʏбшэн, даруу хʏбʏʏд, басагаднай

Тʏрʏʏшʏʏлэй зэргэдэ бата жагсанхай.

Нима Шагдаров

YДЭhЭН YЛГЫМ ХЭЖЭНГЭ

Мэхээртынгээ дабаанhаа

Мэлмэржэ морилhон

Yлир, hамар хэшэгтэй

Yдэhэн ʏлгы Хэжэнгэ.

Балшар бага наhанhаам

Бѳѳмэйлжэ ʏргэhэн

Баабай эжы хоёроймни

Баян тоонто нютаг юм.

Эрэгтэн бэеэ хʏсѳѳд лэ

Эндэш тэндэш ябахадам,

Эльгэ зʏрхым эзэлдэг,

Элдин хонгор ʏлгымнил.

Хонхош, бадмаш сэсэгʏʏдээр

Хошооруулан гоёоhон

Хонгор ʏлзы нютагаа

Ходол дурдан ябахаб даа.

***

Клара Данзанова

НАМДУУХАН ХЭЖЭНГЫН ДОЛГИНУУД

Намдуухан Хэжэнгын долгинууд

Налгайханаар намаяа сʏршэдэг.

Наhанайм ганса инагни

Найдалаа хододоо мэдʏʏлдэг.

Дуулимхан Хэжэнгын долгинууд

Дулаагаар намаяа сʏршэдэг.

Даруухан ганса инагни

Дураяа хододоо мэдʏʏлдэг.

Хабтагай Хэжэнгын долгинууд

Халуунаар намаяа сʏршэдэг.

Хайрата ганса инагни

Харюута дураяа мэдʏʏлдэг.

Дашама Дугарова

ТYРЭЛ ТООНТО ХЭЖЭНГЭМ

Гэрэл мэтэхэн дуранай

Гэгээн заяанда тʏшэглэн,

Угай сагаан hʏлдэеэ

Yндэр дээрэ ʏргэнхэй.

Найдал зориг ʏршѳѳhэн

Найжа тоонто Хэжэнгэм.

Наhан соогоо дурсаха

Нангин минии гуламтам.

Энэрхы урихан дуранай

Элшэ хʏсэндэ абтанхай.

Хэшэг буян дэлгэhэн

Хэтын баян тʏʏхэтэй.

Мʏнхэ арюухан дуранай

Мʏнгэн ʏлгыдэ дʏʏжэндэн,

Элдин hайхан нютагни

Эртын нара угтанхай.

ПЕСНИ О КИЖИНГЕ

Гуниг дуун

Yгэнь Хоца Намсараевай

Хʏгжэмынь Бау Ямпиловай

Баянхан Хэжэнгээ мартагшалгʏйб,

Балшархан наhанайм нютаг юм даа.

Бадмахан сэсэгээр бадаранхайгша,

Барандаа алдартай нютаг юм даа.

Аралхан Хэжэнгээ мартагшалгʏйб,

Айдархан наhанайм нютаг юм даа.

Алтанхан сэсэгээр бадаранхайгша,

Арадтаа алдартай нютаг юм даа.

Хонгорхон Хэжэнгээ мартагшалгʏйб

Холшорхон наhанайм нютаг юм даа.

Хонхохон сэсэгээр бадаранхайгша,

Хододоо алдартай нютаг юм даа.

КИЖИНГИНСКИЙ ВАЛЬС

Слова Хоца Намсараева

Музыка Жигжит Батуева

Милая родина,

Нет тебя краше!

Вечно полно

Моё сердце тобою!

Как хороша

Кижинга родная-

Песня и радость

Отцовского края!

Славься, здравствуй,

Родина моя!

Славься своими

Сынами родными!

Как хороша

Кижинга-

Песня и радость

Отцовского края!

ХЭЖЭНГЭМ hАНАГДАА

Yгэнь Бато Баяртуевай

Хʏгжэмынь Оширма Баяртуевагай

Yʏрэйнгээ толоной хʏбшэргэй дайража,

Yлирхэн модоной мʏшэрѳѳр наадаhаар,

Урихан налгайхан дангина хабарнай

Yргэнхэн Хэжэнгым шэмэбэл ха гʏ даа!

Yргэнхэн Хэжэнгым шэмэбэл ха гʏ даа!

Урихан налгайхан дангина хабарнай?!

Аянай шубуудай бусаха ʏедэ

Аяхан гангата таламни hанагдаа.

Булжумуур шубуухайн жэргэхэ хаhада

Баянхам Хэжэнгэм зʏʏдэндэм харагдаа.

Булжамуур шубуухайн жэргэхэ хаhада.

Мойhондол харахан нюдэнэй ошохон

Мʏнѳѳхэн харагдаад, инагни hанагдаа.

Мʏльhэнэй хахаран эбдэрхэ ʏедэ

Мэлмэрэн урдаhан Хэжэнгэм hанагдаа.

Мэлмэрэн урдаhан Хэжэнгэм hанагдаа,

Хэжэнгэм hанагдаа, Хэжэнгэм hанагдаа.

ДУУЛИМХАН СЭНХИР ХЭЖЭНГЭЭР

Yгэнь Цырен Галсановай

Хʏгжэмынь Жигжит Батуевай

Дуулимхан сэнхир Хэжэнгээр

Дуунаймнай hайхан тʏрэнэл.

Дурыем татаад басагад

Дулаахан нюдѳѳр энеэнэл.

Аглагхан ногоон Хэжэнгээр

Ажалай дʏлэн сорьёнол,

Айдархан гансым аяг зан

Алагхан зʏрхым золгонол.

Хʏхюун огсом дуунуудhаа

Хʏдѳѳгэй аршаан дуhалнал.

Хʏлэгэй тʏргэн дабхяанhаа

Худанай долгин салгиданал.

Мэлмэрхэн айраг Хэжэнгээр

Мʏрысѳѳн ажал бусалнал,

Мʏрыем татаа басагад

Мʏхэреэн зʏрхым татанал.

ХЭЖЭНГЭМНАЙ

Yгэнь Дулгар Доржиевагай

Хʏгжэмынь Цырен Шойжонимаевай

Бууурал баабай Шилсаанын

Буян хэшэг дэлгэжэ,

Монгол буряад солоёо

Мʏнхэ мандуулhан Хэжэнгэ.

Дабталга:

Налгай сагаан Хэжэнгэ

Найдал соомнай бидэнтэй,

Аянай утын харгыда

Аялгаа залгаад алдартай.

Худан Хэжэнгын уулзуурта

Хуби заяа ниилʏʏлжэ,

Хори- буряад нэрые

Холуур суурхуулhан Хэжэнгэ.

Тʏʏхын олон бэлшэр дээрэ

Тʏмэн заяа ниилʏʏлжэ,

Угай сагаан hʏлдые

Yльгэр болгоhон Хэжэнгэ.

ХЭЖЭНГЭМНИ

Yгэнь Цырендулма Дондоковагай

Хʏгжэмынь Жигжит Батуевай

Энхэ дурамни шамдаа

Эхэ, эсэгын мʏрлэhэн,

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ,

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ.

Хʏгжэм дуундам ханхинаа

Хʏнʏʏдэй нэрэ суурхуулаа-

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ,

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ.

Замаймнай эхин шамhаа

Жаргалтайбди барандаа.

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ,

Хэжэнгэмни, Хэжэнгэ.

ХЭЖЭНГЭ

Yгэнь Владимир Петоновай

Хʏгжэмынь Жигжит Батуевай

Хуудам сагаан Хэжэнгэ

Уужам дэлгэр нютаг лэ.

Сарюун шамаар хэшэг хэн

Арюун дураа дэлгэнгиб.

Хѳѳрхэн зантай Хэжэнгэ

Хѳѳрэн, дуулан хʏгжэнги.

Жэнхэн буряад хэлэнэй

Жэргээ аршаан булаг лэ.

Ураг эльгэн Хэжэнгэ

Урин, дуулан. Энэнгил.

Уулзаад шамтай hэргэнгиб:

Ухаан зʏрхэм дэгжэнгил.

Тʏрэл гарал Хэжэнгэ

Тʏмэн зоной тʏб гэнэм,

Yргэн даляа дэлинги

Yнэр баяар тʏбхинэнэ.

ЗОЛОТАЯ КИЖИНГА

Слова Ильи Резник

Музыка Бау Ямпилова

Из окошка самолёта

Вижу реки и луга,

Ты художника работа,

Край чудесный Кижинга!

А рассвет и тих, и ласков-

Как его не полюбить?

Где ты взял, художник, краски,

Чтоб такое сотворить?

Малахитовые реки,

Бархатистые луга!..

И на это чудо века

Я гляжу с невысока.

Мой привет-привет сыновний,

Как ты сердцу дорога!

Здравствуй, милый край бурятский,

Золотая Кижинга!

ХЭЖЭНГЭМНАЙ

Yгэнь Владислав Тугдэмэйн

Хʏгжэмынь Найдан - Пурбэ Дамирановай

1.Хʏртэй , Хѳрхэ, Мунгэдѳѳрѳѳ

Хʏбѳѳ залган дэгжэнхэй

Хʏнды, hʏʏжэ, Залаатаараа

Хэшэг таряагаа дэлгэнхэй.

Дабталга:

Хʏнэй жаргалтай худѳѳ тала-

Хʏгжэм дуутай Хэжэнгэмнай.

Хʏнэй жаргалтай хʏдѳѳ тала-

Хʏгжэм дуутай Хэжэнгэмнай.

2. Тэбхэр, hэбхеэн, Шалсаанаараа

Дэлгэр манаа ʏршѳѳнхэй,

Улзытэ, Худан, Чисаанаараа

Yхэр малаа ʏдхэнхэй.

3.Оло эхи арадаараа

Оюун бэхи холбоотой,

Ошон шэнги ажалаараа

Омог дорюун алхамтай.

4. Уян шамбай хʏʏгэдээрээ

Уран байдал сахинхай,

Буурал налгай хʏгшэдѳѳрѳѳ

Бууса тоонтоёо тахинхай.

ХЭЖЭНГЭМ

Yгэнь Сэдэн Хʏбʏʏхэйн

Хʏгжэмынь Баир Батодоржиевай

Аажамхан Хэжэнгэм аадарлан тооhороод,

Аалидан намхаржа бороохон оодороол.

Айдархан гансамни аргаахан дʏтэлѳѳд,

Аргагʏй дулаахан ʏгѳѳрѳѳ хʏтэлѳѳл.

Уужамхан Хэжэнгэм уняартан хʏхэрѳѳд,

Уйтайхан хабарай аялгаар тунангил.

Уулзаhан гансамни инаглан энхэрээд,

Улаалзайн дэльбэдэл бодолдо хатангил.

Дуулимхан Хэжэнгэм дулаагаар hэбшээлээд,

Дуушахан булжамуур агаарта жэргэнэл.

Хубихан заяатам гэрлэхы зʏбшѳѳгѳѳд,

Хурсахан нюдѳѳрѳѳ дуугайхан шэрбэнэл.

ХЭЖЭНГЫН ХYБYYД, БАСАГАД

Yгэнь Гунга Чимитовай

Хʏгжэмынь Баир Шойдоковай

Шалсаанамнай, hэбхеэмнай

Шамай манан адислаа.

Хэжэнгын гол, Худан гол

Хэшэг аршан амсуулаа.

Дабталга:

Хэжэнгын хʏбʏд, басагад

Хэтын ʏргэн замтайбди.

Буряадайнгаа юрѳѳлѳѳр

Булта заяа золтойбди.

Yбгэн баабайн нютагhаа

Yлʏʏ тоонто байгаагʏй.

Арадайнгаа урданай

Алтан заншал алдаагʏй.

Дабталга:

3.Хэтын ажал домогтой

Хэмнайш дорюун омогтой.

Мэргэжэлтэй, эрдэмтэй,

Мэргэн уран бэлигтэй.

ХЭЖЭНГЭЭ hАНАНАБ ДАА

Yгэнь Георгий Дашабыловай

Хʏгжэмынь Баир Батодоржиевай

Хабтагай нэмжэгэр

Хабарай hэбшээнэй

Ханхинан хатархада,

Ханилаал нʏхэрэйм

Харюухан бэшэгынь

Хаанашьеб таhархада.

hэрюухэн саhаяа хэдэрhэн,

hэбхеэнээ дурданаб даа.

Хэзээдэш досоомни жэргэhэн

Хэжэнгээ hананаб даа.

Аршаантайл нажарай

Арюухан аадарай

Абьяастайл ороходо,

Амараг гансынгаа

Аяндань мордоходо

Нарандаа тэгʏʏлhэн сэсэгшʏʏ

Нютагаа дурданаб даа.

Хэлтэгы досоогоо болошоод,

Хэжэнгээ hананаб даа.

Налгайхан инагайм

Намдуухан зангаараа

Намхандаа дохиходо,

Наранай тонгойжо,

Намарай тобойжо,

Наhанайл ошоходо

Шахаахан тангаригаа ʏргэhэн

Шалсаанаа дурданаб даа.

Хэшэгтэнь хʏбʏʏдээ хʏргэhэн

Хэжэнгээ hананаб даа.

ХЭЖЭНГЭМ

Yгэнь ба хʏгжэмынь Ринчин Бурхиевай

Дулаахан hайхан зантайгаа

Дуулимхан зѳѳлэхэн Хэжэнгэмни.

Ажалша зоной зʏрхэн соо

Арюухан хʏсэл зоригжоо.

Дабталга:

Хэжэнгэм, Хэжэнгэм,

Хэшэг дуунайм эхин даа.

Хʏн бэлигэй хэшэг даа, хэшэг даа.

Элдин хѳѳрхэн Хэжэнгэмни,

Эндэ тʏрэhѳѳр баяртайдаа

Энхэрэл гуниг хоёроо

Энээхэн заяанhаа дууланам.

Дабталга:

ХЭЖЭНГЭМНИ

Yгэнь ба хʏгжэмынь Гыма Цыбжитовагай

1. Ая гангаар унайлhан,

Аршаан булагаар суршэжэ,

Алдар суута тоонтомни

Аялгата дуугаа дууланаб.

Дабталга:

Баян уужам Хэжэнгэм-

Балшар наhанайм нютаг лэ.

Элдин дэлюун Хэжэнгэм-

Эдир наhанайм нютаг лэ.

2. Эршэ зоригыем татаhан

Элинсэгэйм ʏлѳѳhэн,

Энхэ hайхан тоонтомни

Эльгэ зʏрхыем эзэлнэ.

Дабталга:

БИБЛИОГРАФИЧЕСКИЙ СПИСОК

1.Бальжирова Е.В./ Худан// Е. В. Бальжирова//Улан-Удэ: «Бэлиг» хэблэл, 1999.-100 с.

2.Бальжирова Е.В./ Худан, Хэжэнгэм харьялhаар…- Шʏлэгʏʏд, дуунууд, рассказууд, зорюулганууд// Е. В. Бальжирова// Улан-Удэ: ИП С. Суворова, 2005. – 108 с.

3.Бурятские песни. Ноты и стихи.//Улан-Удэ: Бурятское книжное издательство, 1980.-157с.

4.Буряад дуунууд /Хэжэнгэ, 2002. -10 с.

5.Гуруев Ч. Ц./Амин гол//Ч.Ц.Гуруев//Улан-Удэ: ИП Бальжинимаев А. Б., 2015.- 184 с.

6.Дамбаев Д. Ц./ Алтан зула// Д. Ц. Дамбаев// -Улан – Удэ: Буряад Yнэн, 1998.- 150 с.

7.Дашабылов Г. Ц./Тэрэ хабарай ургынууд//Г. Ц. Дашабылов//Улан-Удэ: Буряад Yнэн, 2000. – 150 с.

8.Доржиева Д. Д./ Дууша сэдьхэл: Шʏлэгʏʏд ба дуунууд// Д. Д. Доржиева//Улаан- Удэ: «Бэлиг» хэблэл, 2006.-52 х., зураг.

9.Жэмбʏʏр уран гуурhан//Долина Кижинги. -1995.

10.Стихи поэтов Бурятии//Улан-Удэ: Бурятское книжное издательство, 1970. – 307 с.

11.Тугдэмэй В. Т./ Уряал татыш, дуунуудни//В.Т.Тугдэмэй//Улан-Удэ: НоваПринт, 2015.-136 с.