Geologija

Otklanjanje arsena iz voda sa teritorije Opštine Zrenjanin metodom sorpcije

Sara Antić*

U radu su prikazani rezultati istraživanja mogućnosti prečišćavanja podzemnih voda sa visokim sadržajem arsena metodom sorpcije na nanomaterijalu magnetitu (Fe3O4). Nađeno je da uzorci voda iz bunara u Zrenjaninu i u okolini imaju sadržaj arsena iznad maksimalno dozvoljenih koncentracija (MDK), odnosno preko dozvoljene granice od 10 µg/L. Sintetisan je nanomaterijal Fe3O4 metodom koprecipitacije uz mikrotalasno-hidrotermalnu obradu i korišćen je kao sorbent za arsen na uzorku vode iz bunara u selu Mihajlovo koja sadrži 217 µg/L arsena. Pokazano je da se koncentracija arsena može sniziti ispod MDK na vrednost pH 3 i sa koncentracijom sorbenta iznad 500 mg/L uz kontaktno vreme od 2 sata. Bolji rezultati se dobijaju ukoliko se radi predtretman vode sa granulisanim aktivnim ugljem (GAC). Primenom metode sorpcije uz upotrebu nanomaterijala Fe3O4 kao sorbenta pri vrednosti pH 8 ne može se postići smanjenje koncentracije arsena u vodi ispod MDK za vodu za piće, čak ni pri primeni 2000 mg/L sorbenta sa predtretmanom vode sa granulisanim aktivnim ugljem. Rezultati istraživanja ukazuju da je Fe3O4 dobar sorbent za arsen u zagađenim vodama, a kako je po prirodi magnetni materijal može se spoljnjim magnetom lako odvojiti od vode, reciklirati i ponovo upotrebljavati.

Strukturnо-tektоnska analiza pоdručja u slivu Bukоvske reke

Branislav Belotić*

U оkviru оvоg istraživanja ispitivan je kоntakt između dve geоtektоnske jedinice (Zapadna Vardarska zоna i Jadarski blоk) duž tоka Bukоvske reke. Najupečatljivija struktura na istražnоm pоdručju predstavljena je navlakоm. Za istraživanje kоrišćena je metоda strukturnо-tektоnske analize terena. U оkviru оve metоde, mereni su elementi pada struktura na terenu (pukоtine, nabоri, rasedi i slоjne pоvrši) pоmоću geоlоškоg kоmpasa. Аnaliza je оbuhvatila predstavljanje dоbijenih pоdataka merenja na dijagramima i rоzetama, a pоtоm i njihоvо klasifikоvanje na оsnоvu različitih kriterijuma kоji su prоnađeni u literaturi. Кrоz оvо istraživanje оbjašnjen je pоstanak navlake i njena evоlucija. Na оsnоvu dоbijenih rezultata u оvоm istraživanju, mоžemо izvesti zaključak da je оvо pоdručje nastalо u juri оbdukcijоm оkeanske kоre; štо pоtvrđuju rezultati na оsnоvu kоjih vidimо da jedan statistički nabоr tоne ka severu, dоk drugi tоne ka istоku. Jasna granica između jedinica predstavljena je više kilоmetarskim rasedima kоji se nalaze na samоj granici između tektоnskih jedinica Jure i Trijasa i predstavljaju tektоnski kоntakt.

Analiza promene kvaliteta vode reke Gradac - prirodnog dobra

Uroš Marković*, Aleksa Vizi**

Cilj istraživanja je bio da se stekne uvid u promenu kvaliteta vode reke Gradac, poređenjem ovogodišnjih rezultata hemijskog sastava vode sa rezultatima predhodnih istraživanja. U drugoj polovini avgusta 2018. godine, uzeti su uzorci vode duž toka reke Gradac, sa 20 stajnih tačaka. Zatim je u laboratoriji Istraživačke stanice Petnica određen sadržaj nitratnih, nitritnih, amonijačnih, sulfatnih i fosfatnih jona kolorimetrijskom metodom. Zbog manjih koncentracija azotnih jedinjenja, kvalitet vode reke Gradac je bolji nego 2014. godine. Ovogodišnji sadržaj fosfata u vodi je veći nego 2014. godine dok su koncentracije organskih supstanci manje izuzev nekoliko stajnih tačaka. Vrednosti biološke potrošnje kiseonika su znatno veće, zbog čega buduća istraživanja na reci Gradac treba posvetiti pronalaženju uzroka biološkog zagađenja.

Uticaj bihemijskih procesa u Petničkom jezeru na promenu kvaliteta vode potoka Pocibrava

Dušica Lazić*, Maša Vulović**

Istraživanje je izvedeno u avgustu 2018. godine primenom osnovih hidrohemijskih metoda. Voda je uzorkvana na sedam lokacija od kojih su dve na toku potoka Pocibrava, a preostalih pet na Petničkom jezeru. Cilj istraživanja je bio da se uoče promene u koncentracijama nitrata, nitrita, fosfata i amonijum jona u vodi potoka Pocibrava neposredno pre ulivanja u Petničko jezero i neposredno posle isticanja iz Petničkog jezera, radi utvrdjivanja uticaja biohemijskih procesa u Petničkom jezeru na promenu kvaliteta vode u potoku Pocibrava. Rezultati dobijeni hemijskom analizom pokazuju da biohemijski procesi u Petničkom jezeru značajno utiču na promenu koncentracija nitrata, nitrita, fosfata i amonijum jona u vodi potoka Pocibrava. Koncentracije nitrata, nitrita, fosfata i amonijum jona u vodi potoka Pocibrave nakon isticanja iz Petničkog jezera su ispod granica detekcije ili su značajno smanjene u odnosu na koncentracije istih parametara u vodi potoka Pocibrava neposredno pre ulivanja potoka u Petničko jezero. Do smanjenja koncentracija nitrata, nitrita, fosfata i amonijum jona dolazi zbog biohemijskih procesa u vodi Petničkog jezera koji utiču na smanjenje koncentracije azotnih jedinjenja i fosfor. U prilog ovoj pretpostavci ide i povišena koncentracija biološke potrošnje kiseonika u vodi Petničkog jezera (BPK3) koja ukazuje na povišenu aktivnost organizama u vodi jezera. Vrednosti koncentracija nitrata, nitrita, fosfata i amonijum jona u vodi potoka Pocibrava neposredno pre ulivanja u Petničko jezero svrstavaju vodu potoka u IV klasu površinskih vodotokova. Isticanjem iz Petničkog jezera se koncentracije ovih jona se značajno smanjuju što dovodi do poboljšanja kvaliteta vode potoka, pa ona u tom delu toka pripada II klasi vodotokova. Ova promena kvaliteta vode potoka Pocibrava posledica je biohemijskih procesa koji se odigravaju u vodi Petničkog jezera.

Kvalitet vode u slivu reke Dunav i na teritoriji grada Novog Sada

Pavle Jovanović*

Osnovnim hidrogeološkim i hidrohemijskim metodama ispitan je kvalitet voda 9 bušenih, 2 kopana bunara i površinskog toka (Dunav), na teritoriji grada Novog Sada. Svi bunari kaptiraju vodu iz zbijenih izdani. Utvrđeno je da su vode hidrokarbonatno-magnezijumske ili hidrokarbonatno-natrijum-kalijumske, sve ispitivane podzemne vode su II ili III tipa, srednje, povišene ili visoke mineralizacije, prema klasifikaciji O.A. Alekina. Zbog povišenih koncentracija nitritnih, amonijum, nitratnih, fosfatnih, (zagađivači antropogenog porekla), hidrokarbonatnih (uticaji atmosferskih padavina), magnezijum, natrijum i kalijum jona (uticaji tla i Panonskog mora), kao i koncentracije gvožđa (uticaji tla) i utroška kalijumpermanganata koje prelaze dozvoljenu granicu, ne mogu se koristiti za piće prema pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće. Voda reke Dunav prema uredbi o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim vodama odgovara III klasi. Povećane koncentracije ranije navedenih jona ukazuju na prisustvo organskih i neorganskih materija u ispitivanim vodama.

Kvalitet vode kanala Dunav-Tisa-Dunav na području Odžaka

Nađa Držaić*

Izvršena su osnovna hidrohemijska istraživanja vode kanala Dunav-Tisa-Dunav (DTD) na području Odžaka u cilju određivanja primene samog kanala i ispitivanja da li je voda ove kanalske mreže pogodna za navodnjavanje i odvodnjavanje, budući da je to njena najbitnija uloga. Hidrosistem iz kog je uzorkovana voda se nalazi na zapadu Vojvodine, u Panonskoj ravnici i pripada opštini Odžaci. Ovo je jedna od manjih opština na području Vojvodine, a pripada regionalnom centru Sombor, odnosno Zapadnobačkom okrugu. Istraživanje je izvršeno pomoću osnovnih hidrohemijskih metoda. Tokom terenskog rada voda je uzorkovana sa 8 stajnih tačaka i određene su osnovni fizički parametri. Kolorimetrijom su određene koncentracije sulfatnih (SO4^2-) i fosfatnih jona (PO4^3-). Volumetrijskom metodom određene su koncentracije hloridnih jona (Cl-), pokazatelj organskog sadržaja (utrošak KMnO4), m-alkalitet, ukupna tvrdoća i karbonatna tvrdoća. Postupkom atomske apsorpcione spektofotometrije izmerena je koncentracija gvožđa (Fe). Na osnovu rezultata istraživanja može se zaključiti da su vrednosti koncentracija fosfata i pokazatelja organskog sadržaja (utrošak KMnO4) povišene. Zbog povišenih vrednosti koncentracija fosfatnih jona kao i povišenog pokazatelja organskog sadržaja (utrošak KMnO4) voda pripada III klasi kvaliteta na svim stajnim tačkama. Povišene koncentracije ovih parametara ukazuju na organsko zagađenje. Pretpostavlja se da su uzrok ovog zagađenja saobraćajnice u vidu drumskih mostova koji se pružaju preko kanala, kao i otpad koji iz naselja dospeva u vodu kanala DTD. Voda III klase može se upotrebljavati za navodnjavanje obradivog zemljišta i u svim industrijama, izuzev prehrambene. Iako ispitivana voda duž celog toka kanala DTD pripada III klasi kvaliteta vode, ovaj kanal neće izgubiti svoju primenu, budući da je navodnjavanje i odvodnjavanje najvažnija uloga ove kanalske mreže.

Rukovodioci programa: Radisav Golubović, Andrea Rajšić