Tên gọi, ý nghĩa

Gốm Thổ Hà được đặt theo tên làng Thổ Hà, nơi khai sinh và phát triển nghề gốm truyền thống. Tên gọi này mang ý nghĩa gắn bó chặt chẽ với vùng đất, thể hiện niềm tự hào của người dân đối với nghề tổ tiên truyền lại, đồng thời khẳng định thương hiệu gốm cổ của miền Kinh Bắc.

 Nguồn gốc, địa phương

Gốm Thổ Hà có lịch sử từ thế kỷ XII, thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Là một trong ba trung tâm gốm lớn và lâu đời nhất Việt Nam (cùng với Bát Tràng và Phù Lãng).

Gắn liền với sự hình thành và phát triển văn hóa dân gian vùng sông Cầu, vùng Kinh Bắc xưa.

 Chất liệu

Nguyên liệu chính là đất sét dẻo lấy tại địa phương hoặc vùng lân cận

Loại đất này có đặc điểm chịu nhiệt tốt, kết cấu bền, phù hợp để chế tác các sản phẩm gốm sành không tráng men.

 Chất liệu chế tác

Gốm Thổ Hà thường không dùng men, mà được nung già ở nhiệt độ cao (khoảng 1200°C) để sản phẩm có màu nâu sẫm, cánh gián, bóng tự nhiên.

Kỹ thuật thủ công như vuốt tay, nặn, đúc khuôn, cùng quá trình nung bằng củi nhiều ngày, tạo nên độ bền chắc và màu sắc tự nhiên rất đặc trưng.

 Hình dạng, ứng dụng

Sản phẩm phong phú và ứng dụng đa dạng:

Đồ gia dụng: chum, vại, chậu, vò, tiểu sành, ấm tích.

Đồ thờ cúng: lư hương, chân đèn, lọ hoa.

Vật liệu xây dựng: gạch, ngói, phù điêu trang trí.

Đồ trang trí: đôn, chậu hoa, tiểu cảnh…

Họa tiết, phong cách

Gốm Thổ Hà ít dùng hoa văn cầu kỳ, nổi bật với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân dã.

Một số sản phẩm có hoa văn khắc nổi nhẹ nhàng, hoặc tạo hình ấn tượng qua đường nét, hình khối.

Màu sắc mang đặc trưng tự nhiên của đất và lửa, gợi cảm giác trầm ấm, gần gũi.

Ý nghĩa văn hóa tinh thần

Gốm Thổ Hà phản ánh nếp sống, văn hóa dân gian, tín ngưỡng của người Việt cổ.

Là một phần không thể thiếu trong đời sống nông thôn truyền thống, từ sinh hoạt đến tâm linh.

Nghề gốm gắn bó mật thiết với kiến trúc làng cổ, tạo nên cảnh quan đặc trưng, lưu giữ hồn quê.

Giá trị hiện đại

Ngày nay, gốm Thổ Hà được đánh giá cao về giá trị thẩm mỹ, văn hóa và lịch sử.

Làng Thổ Hà trở thành điểm du lịch văn hóa, hấp dẫn du khách với không gian cổ kính, làng nghề xưa cũ

Gốm Thổ Hà đang được khôi phục, sáng tạo theo hướng gốm nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ, phù hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững, thân thiện môi trường.