Адетот за Бадник и Маскирањето

Тетово има најспецифичен адет за Бадник и Божиќ. Еве како е споредбено и со други градови.

Ден пред Божиќ је Бадник (тетовски: Бдњик, на 06.јануари), а ден пред Бадник је Коледе (на 05.јануари и сабајлето на 06.јануари).

У други градоој акцентот се става на Коледе (кога се палат огнови, и одат по куќи). Тамо и децата поа коледарски песни (немаскирани) по куќе или вечерта на коледе или сабајлето на Бадник, па затоа тија се викаа Коледари. Епа, таќе не је и у Тетоо. У Тетово акцентот се ства на Бадниковата Вечер (Б'дњи Вечер). За ова може и цела книга да се напише, ама еве кои се најглавните карактеристики:

► Вечера за Бадник и по гости за Божиќ

40 дена пред Божиќ, започнуваат Божиќните пости. Затоа и многу слави кои се во тој период се посни. На Бадник во Тетово попладнето има литургија во црква каде се светат дабови гранки,а со тие гранки се китат портите на куќите (путна врата). Вечерта на Бадник се спрема богата посна трпеза за најтесното семејство со посна сарма, ореви, костени, тиква печена - но никако дел од адетот не е пита со паричка - зошто тоа во Тетово се прави задолжително само на Василица (комад со париче).

На полноќ започнува Божиќ и сите си честитаат со 'Христос се Роди' а враќаат на тоа со 'Вистина се Роди'. Како што Бадник бил за најстесното семејство, така Божиќ бил за честитање на гости кај поширокото семејство: Утредента на Божиќ според најстарата градска традиција мажите оделе по роднините да честитаат а жените чекале гости - буквално исто како што е денеска адетот и за Велигден.

Тогаш веќе се служело и мрсно јадење, а особено несмеела да изостане Пачата и Греаната Ракија.

► Б’дњикоој Оѓини

У други градоој паља коледарски огнови вечерта на 05-ти, на коледе. Тетово тоа го прае на Б'дњик вечерта пред Божиќ.

Најстарите тетовчани раскажуваат дека особен настан било да се оди со чеза (коњска кола) на прослава во Манастирот во Речица или во Лешок, каде единствено имало Бадникарски Огнови и прослава со собирање околу оган.

Во самиот град со традицијата на Бадникарски Огнови се започнува почетокот на 1990-тите, а овде само ќе пишем дека прво маало со свој оѓин кој ја иницираше оваја традиција е Певчина. Постепено се шири како адет и по други маала, и така од година за година, едно по едно мааоло, днска нема маало кј што нема оѓин со кумоој, музика, јадење, ора...

► Б’дњи Бабе - маскирани деца

Од памтивек во Тетово, и најстарите се сеќаваат дека постоел адетот, поручекта на Бадник, па цела вечер, маскирани деца млади ида по куќе. Постарите кажуваат дека маските во најстаро време биле со кожув или гуња, стап у рука, околу врат низа од пиперки или кромид... Така маскирани оделе од куќа на куќа и пееле бадникарска песна:

...♫… Кој што спије, нека стане, ♪ нека меси колачиња, ако нема колачиња

нека даде коштанчиња, ако нема коштањчиња нека даде паричињаааа ... ♪ -

Б’ДЊА БАБААА :) !

Они не са коледари, они са Б’дњи Бабе (зошто не одат на Коледе туку на Бадник). Оваа традиција трае со векови наназад и је многу стара. Домаќините им даваа: паричиња, коштанчиња, орафчиња...

Мали деца да се маскираат и да пеат по куќи, како традиција е задржана и до денес.

► Б’дњикарски Маскембал на повозрасни

Вековната традиција да се маскираат децата за Бадник (која претходно била само за деца), постепено ја преземаат и постарите, прво поретко а потоа и редовно од тие кои иделе у кафиќ па најпрвин како на шега, а потоа како традиција останала и до денес...

Поретко маскирање за време на социјализмот:

Иако вековната традиција била да се маскираат само деца, одвреме-навреме уште во времето на Југославија, поретко (и не масовно како сега) друштво и на постари луѓе ќе се маскирале но тоа не било масовно и организирано, особено што социјализмот тоа не го дозволувал...

Имало неколку друштва што скоро секоја година им било традиција да се маскираат. Се сеќаваат на Цвета од печатница уште 1960-тите, Васил Брдар (кој е на сликите десно) со друштвото уште пред тоа, Друштва од Два Бреста, Певчина и Поток...

Често луѓето од маскираните друштва тргнувале од Теќе или Хотел Македонија и поминувале по куќите на роднините и пријателите од друштвото кае влегувале на по некое пиење и пеење песни.

Симче Момировски ми испрати слики од нивното маскирање во 1984 година (албум со слики десно) и еве што тој ни раскажува:

'' На слиќете смо дома кај Ристо 'Дунав' и кај Душан 'Брдар', а смо иделе по многу други куќе по фамилија и пријатели. Смо почнуеле у Теќе со песме, ама почнаја да ни гаса светло и да ни забрануа, па друѓи године почнуевмо од Хотел Македонија, и од тамо после по куќе.

На слиќете са: Најстариот: Васил 'Брдар'; Невестата: Перо Симовски (директор на ИнтерПромет кој често бил викан на состанок во партија за да го прекорат за маскирањето, па заради тоа некои години и паузирале); Младоженецот: Симче Момировски; Деверот: Ѕвонко Момировски 'Пис'; Свадбари: Кочо Јовановски и Сретко Јовановски; Музика: Миќо (од спортска продавница Ас).

Не смо биле сами, и не само оваја година. Се организирале и други друштва, ама не масовно како сега. Се сеќавам и на друштвото на благајникот од Тетекс, кое идеше кај свите Директори од Тетекс од куќа у куќа... Отсвекоаш се праело, само у комунизмот беше редуцирано зошт можеше заради тоа да те избркаа од работа. ''

Постарите се сеќаваат и на ретки маскирани 1-2 друштва со по 10-тина душе, некои години: и на почетокот на 1990-тите кои влегувале и во Дискотеката 'Кино 19-ноември', Дом на АРМ, Кафиќ Ало-Ало, Кафиќ Имиџ...

Редовно и масовно од 1996:

Но како почна да биде масовно повеќе друштва и повозрасни луѓе, редовно и да се организираат забави тематски за Маскирање по тетовските кафиќи ?

На Бадник 06.јануари 1996 година група млади решаваат заедно да се маскираат, со што започнува редовна традиција на маскирање по тетовските кафиќи (види албум со слики десно). Тоа било друштво кое излегувало во кафиќот DE VITO (до денешна цвеќара Бомбај) каде се маскира и газдата Јошко Мартиновски (кој за жал прерано почина 2016 година) а кој според учесниците е и првиот иницијатор за маскирањето, и решаваат вечерта таму да изненадат со маските. Тоа и се случило на општо изненадување на сите. Се маскираат вечерта и Теодора Мирческа, Габриела Наумчевска, Снеже Младеновска Митревска, Владимир Закоски -Лауда (газдата на BUGATTI), и уште само 4-5 други Тетовчани... Од тука забавата продолжува и во култниот клуб BUGATTI на изненадување на другите гости.

Со ова веќе се добива и вид на поорганизиран облик на јавно организирање во кафиќи низ Тетово.

Врз основа на ова маскирање, се доаѓа до идеја и веќе следната 1997 година се организира првата наменска журка за Маскирање за Бадник во BUGATTI, а дел се маскираат и неколку конобари и другари на конобарите у Тетовскиот кафиќ ‘Ало Ало’, кај Стара Градинка.... Постепено започнува и традиција Маскираните да одат од кафиќ во кафиќ за да ги покажат маските... и веќе наредните години се повеќе и повеќе млади се маскираа, се организраа од кафиќите наменски забави за маскебал, бирање и наградување за најдобра маска... за конечно да стане неизоставна традиција за Бадник во Тетово.

Тогај тоа беше смешно и чудно, зош се викаше дека стари не се маскираа. Никој не веруеше дека тоа година за година ќе напрае лавина и ќе стане еден од најпознатите туристички брендоој на Тетово. И за само неколку години !

Денеска овој карневал је масовна прослава со маскирање и веќе вистински бренд на Тетово.

маскембалот за Бадник во Тетово во 1984

Кликни на сликата и погледни го

АЛБУМОТ СО СЛИКИ >

маскембалот за Бадник во Тетово во 1996

Кликни на сликата и погледни го

АЛБУМОТ СО СЛИКИ >

► Слики од маските низ годините ...

Страницата на Фејсбук ''Бадник во Тетово - Карневал Б'дња Баба'' веќе со години е единственото место каде можете да ги видите сите слики собрани.

Страницата посетете ја овде: https://www.facebook.com/badnik.tetovo/

АЛБУМИТЕ со над 2000 слики од Маскембалот за Бадник може да ги видите по години на следните линкови:

Тоа што е маскембалот и карневалот у Вевчани за Стара Нова Година, или у Струмица на трети дн по прочка – тоа е Б’дњикарскиот Маскембал у Тетово. У Тетовско има само 2 најмасовни спонтани собири на толку многу људи. Едното је за Богородица у Лешок (28.август) и второто је за Бадник у Тетово (06.јануари)...

Христос се Роди...

Вечерта са смотани тија немаскираните. Све живо је маскирано и се иде низ град по све кафиќи: Пирати, принцезе, циганќе...

Покана до свите гости, намерници надвор од Тетово – ‘‘прај шо ќе праеш - за Бадник мораш у Тетоо да си...’’

При цитирање и преземање на текстов да се наведе извор: Дарко Гавровски / портал 'Тајните на Тетово' / gavro.com.mk