O Pazo de Ramirás, situado no número 44 da Rúa Nova en Santiago de Compostela, é un emblemático edificio que alberga na súa estrutura séculos de historia, marcada pola relación entre Galicia e Irlanda. A súa orixe remóntase aos séculos XVII e XVIII, cando o contexto político e relixioso da época levou a moitos irlandeses para abandonar a súa terra natal debido ás persecucións impulsadas pola raíña Isabel I de Inglaterra. Este éxodo forzoso xerou a necesidade de fundar institucións en varios países europeos que servisen como refuxio e formación para os sacerdotes destinados a reconstruír o clero católico en Irlanda.
Denominación: Pazo de Ramirás; Pazo dos Irlandeses
Tipoloxía: Arquitectura civil; Pazo
Cronoloxía: Séculos XVII-XVIII
Localización: Rúa Nova, 44, 15705 Santiago de Compostela, A Coruña
Coordenadas: 42°52′41″N 8°32′39″O
Propiedade: Privada
Neste contexto, o Colexio dos Irlandeses de Santiago de Compostela foi fundado en 1605, aínda que a súa xénese remóntase a 1603, cando o xesuíta Tomás White solicitou o permiso ao rei Felipe III para establecelo na cidade. Santiago converteuse así na sede do segundo dos cinco colexios fundados en España para a formación do clero irlandés, tras o primeiro en Salamanca. O colexio foi dirixido pola Compañía de Jesús, e os seus estudantes beneficiáronse dunha educación que non só abarcaba os estudos relixiosos, senón tamén a formación académica en diversas disciplinas. A chegada dos irlandeses a Galicia tamén contribuíu a unha estreita relación cultural e política entre ambos os territorios.
Un dos estudantes máis destacados do colexio foi Philip Ou'Sullivan, nacido na illa de Dursey en 1590. Ou'Sullivan converteuse nunha figura relevante na historia do exilio irlandés, grazas ao seu traballo como historiador e escritor. O seu libro, un compendio de historia católica, tivo unha gran difusión na súa época, e eríxese como unha obra de resistencia contra a tiranía dos ingleses protestantes. A obra foi dedicada ao rei Felipe II, quen acolleu aos exiliados irlandeses no seu reino. A través do seu libro e as súas actividades políticas, Ou'Sullivan converteuse nun dos principais líderes dos irlandeses católicos en Galicia, e a súa influencia estendeuse a través de xeracións, chegando mesmo ao seu fillo, Dermot Ou'Sullivan, quen alcanzou un posto de cortesán baixo o reinado de Felipe IV.
2. Pazo de Ramirás
O Colexio dos Irlandeses continuou funcionando ata 1770, cando a expulsión dos xesuítas decretada por Carlos III provocou o seu peche definitivo. O edificio comezou a deteriorarse debido á falta de uso, e en 1774, o inmoble foi adquirido por José María Bermúdez Pardiñas. Tras varios cambios de propietario, no século XIX o pazo pasou a mans do conde de Ramirás, José Varela Cadaval, quen lle deu o seu nome actual.
O Pazo de Ramirás é un claro exemplo da transición entre os estilos barroco e neoclásico na arquitectura galega. A fachada, que non presenta unha aparencia homoxénea, reflicte as diferentes fases da súa construción e reforma ao longo dos séculos. No primeiro piso, destacan elementos neoclásicos como os frontóns e as xanelas con dintel curvado, que suxiren unha posible reforma de finais do século XVIII ou principios do XIX. Na planta baixa, consérvase unha portada de estilo barroco santiagués, cun marco de orelleiras e unha moldura circular que enmarca o acceso principal. Aos lados, dispóñense bufardas cadradas, características da arquitectura compostelá, que serven para iluminar o enorme portal.
No primeiro piso, sobresae un gran balcón cunha escocia convexa que se estende cara ao centro, onde se abren dúas xanelas en lugar dunha, como era habitual na tradición das vivendas urbanas da cidade. O segundo piso presenta unha disposición inusual das aberturas, con pequenos balcóns laterais e un centro ocupado por dúas sinxelas xanelas, rompendo así a xerarquía habitual da fachada. Para culminar a composición, unha edícula central, con curvados perfís, actúa como frontón, adornado cun gran escudo nobiliario rodeado de palmas e flanqueado por dous pequenos frontóns triangulares. Todo iso rematado por pináculos coroados con vasos chisqueiros.
No interior do pazo, destaca a impoñente escalinata de pedra, que xoga un papel central na distribución do espazo e é un testemuño da grandeza do edificio. Aínda que o Pazo de Ramirás sufriu varias reformas ao longo dos séculos, segue conservando o espírito do seu pasado, unindo a historia do exilio irlandés coa riqueza arquitectónica de Santiago de Compostela.
Hoxe, o Pazo de Ramirás segue sendo un símbolo do encontro entre as culturas galega e irlandesa, e a súa arquitectura convídanos a reflexionar sobre os momentos históricos que marcaron a súa construción. Aínda que deixou atrás a súa función orixinal como colexio, segue sendo un referente cultural e arquitectónico da cidade, un testemuño do paso do tempo e das pegadas que a historia deixa na paisaxe urbana de Santiago.
Bibliografía
Centro Virtual Cervantes. (s.d.). Pazo de Ramirás. Recuperado o 21 de febreiro de 2020 de https://cvc.cervantes.es/artes/ciudades_patrimonio/santiago/paseo/ramiras.htm
Elixiovieites. (12 de xaneiro de 2012). Pazo de Ramirás. Patrimonio Galego. Recuperado o 21 de febreiro de 2020 de http://patrimoniogalego.net/index.php/12419/2012/01/pazo-de-ramiras/
Santiago Virtual. (s.d.). Antiguo Colegio de los Irlandeses-Pazo de Ramirás. Recuperado o 21 de febreiro de 2020 de http://www.santiago-compostela-virtual.com/antiguo-colegio-irlandeses-pazo-ramiras/2-23-18-23.htm
Turismo de Santiago. (s.d.). Antiguo Colegio de los Irlandeses-Pazo de Ramirás. Recuperado o 21 de febreiro de 2020 de https://www.santiagoturismo.com/monumentos/antigo-colexio-dos-irlandeses-pazo-de-ramiras
Ligazóns a datos e catálogos