Parque da Alameda

A súa orixe remóntase á doazón dos terreos á cidade por parte do conde de Altamira a mediados do século XVI. A partir dese momento fóronse configurando os espazos de arboredas pensados para o recreo e o esparcimento. No século XIX comézase a realizar o parque actual, que ao principio estaba pechado, algo propio do Romanticismo da época, pero que paulatinamente se foi abrindo. O espazo actual, resultado dos proxectos e reformas sucesivos, consta de tres zonas principais: a carballeira de Santa Susana e os paseos da Alameda e da Ferradura.

O paseo da Alameda, que antes se coñecía como Campo da Estrela, foi creado polo concello na primeira metade do século XIX. Esta área está dividida en tres espazos, antigamente concebidos para separar as diferentes clases sociais, ademais dun espazo externo, onde actualmente hai un estanque. Hai exemplares de diferentes especies de árbores, así como bancos e asentos de pedra e de ferro forxado.

A carballeira de Santa Susana mantén o mesmo aspecto dende o século XVIII. Ao longo do século XIX e gran parte do XX, acolleu a feira do gando da cidade, pero dende 1971 a súa función é soamente recreativa, servindo de campo da festa nalgunhas festividades locais. Recibe o nome da igrexa medieval que rodea.

O paseo da Ferradura, tamén do século XIX, disponse como un cinturón que rodea a carballeira de Santa Susana, e pódese dividir en tres partes: o paseo dos Leóns, con dous templetes clásicos con esculturas de leóns no comezo, que discorre entre dúas filas de carballos, en paralelo coa rúa do Pombal, podendo disfrutar de fermosas vistas sobre a catedral, con bancos e miradores; o paseo de Bóveda, o máis interno e cercano á carballeira; e o paseo das Letras Galegas, o máis externo, que conecta co Campus Sur mediante unha magnífica escalinata de pedra e que conta con diferentes especies de árbores.

Todo o conxunto mostra diversos elementos de interese artístico e histórico, isto unido ao seu interese botánico. Ademais, alí celébranse numerosas festas e actos culturais e populares.

Un dos monumentos máis destacados é a escultura de As Marías, realizada por César Lombera en 1994. Esta obra rende homenaxe a Coralia e Maruxa Fandiño, dúas irmás populares na cidade durante a segunda metade do século XX, coñecidas polo seu estilo de vida progresista e os seus paseos pola Alameda ás dúas da tarde, un costume que se converteu en símbolo de resistencia durante a ditadura de Franco.

No parque tamén se atopa a Estatua de Méndez Núñez, unha escultura en bronce de Sanmartín da Serna, inaugurada en 1885. Este monumento honra ao contraalmirante da Armada Nacional, famoso por ser o primeiro en dar a volta ao mundo a bordo dun acoirazado e pola súa participación na guerra do Callao. A figura realista mostra ao heroe militar cos atributos que o identifican, situada no centro dun estanque.

O Quiosco de música, construído en 1896 por García Vaamonde, é unha peza representativa do estilo modernista. Trátase dun fornelo para concertos, cunha base de pedra e unha estrutura de ferro forxado decorada con símbolos musicais e aves mitológicas, que achega un aire de elegancia ao parque.

O Banco acústico, proxectado por Fernández Rangel en 1916, é outro elemento peculiar do parque. Este banco semicircular de pedra foi deseñado para que o son transmitísese dun lado a outro, creando un fenómeno acústico único que, segundo a tradición popular, utilizábase para escoitar as conversacións dos namorados.

A Igrexa do Pilar, construída en 1717, é un claro exemplo do barroco compostelán. A súa fachada foi reformada co tempo, aínda que aínda conserva os elementos principais deste estilo arquitectónico. Nas súas proximidades, a igrexa de Santa Susana, que data do século XII, foi fundada polo arcebispo Xelmírez para albergar as reliquias da santa e fortalecer o interese relixioso na cidade. O seu estilo é principalmente barroco, aínda que conserva algúns vestixios románicos.

O Escalinata de Santa Susana, que conecta a igrexa co paseo da Ferradura, foi deseñada para salvar o desnivel do terreo. O seu proxecto inicial, de finais do XIX, modificouse en 1903 e culminouse coa proposta de Pereiro Caeiro.

No parque tamén podemos atopar o Monumento a Rosalía de Castro, inaugurada en 1917 e obra de Isidro de Benito e Francisco Clivilles. Este monumento é unha homenaxe a unha das figuras máis emblemáticas da cultura galega. Ademais da súa figura, o monumento inclúe a personaxes populares das súas obras e títulos que rememoran o seu legado.

A Escultura de Valle-Inclán, obra de César Lombera (1999), está dedicada ao escritor que inventou a estética do esperpento, cunha escultura que reflicte o seu impacto na literatura galega.

Outro monumento destacado é a Estatua de Manuel Ventura Figueroa, realizada por Vidal e Castro a finais do século XIX. Esta figura homenaxea ao prelado que foi embaixador de Carlos III e fundador dunha importante institución benéfica, inicialmente situada fronte ao Colexio de San Clemente.

O Cruceiro do Gaio, de principios do século XVII, é unha representación típica do cruceiro galego, colocado como ofrenda por un matrimonio devoto, mentres que a A Leiteira, escultura de Xosé Eiroa realizada na primeira metade do século XX, rende homenaxe ás tradicionais vendedoras de leite que percorrían as cidades galegas.

Tamén se atopan a porta dos Leóns, deseñada por Julián Pastos en 1835, orixinalmente situada fronte a Pórtaa Faxeira e agora situada ao comezo do paseo da Ferradura, e o Monumento a Castelao, realizado por Francisco Leiro en 1995, que homenaxea ao destacado galeguista e pensador.

Cada un destes elementos achega unha capa de historia, arte e cultura ao Parque da Alameda, facendo de leste un lugar de gran significado para a cidade de Santiago de Compostela.