A Ermida de Santa Lucía está situada na parroquia de Eixo (San Cristovo), no lugar de Piñeiro, dentro do concello de Santiago de Compostela. Esta pequena capela de estilo clasicista dá nome ao río Santa Lucía, anteriormente denominado río Aríns, debido ao seu percorrido xunto ao templo. A capela forma parte dun conxunto patrimonial que inclúe unha fonte, unha ponte, un cruceiro, un muíño e un tramo ben conservado do antigo Camiño Real, por onde discorre o Camiño de Santiago.
Denominación: Ermida de Santa Lucía; Capela de Santa Lucía
Tipoloxía: Arquitectura relixiosa; Ermida
Cronoloxía: Século XIX
Localización: Camiño Real do Piñeiro 15893 O Eixo, A Coruña
Coordenadas: 42º50'44"N 8º31'12"O
Propiedade: Privada
A capela, levantada en 1829 grazas á devoción dos veciños, posúa unha planta rectangular cunha sancristía engadida ao norte. A súa cuberta é a dúuas augas e a fachada, de cachotería de granito, está rematada con cornixas triangulares que conforman un frontón. A porta principal é alintelada, situándose sobre ela un nicho baleiro e un van en forma de óculo. A espadana, de dobre corpo, presenta ocos de arcos de medio punto e remata nun edículo con tres pináculos. Preto da capela atópase unha fonte de pedra en forma de fornela cunha pía circular, ademais dunha pontella que cruza o Rego das Covas de Santa Lucía.
O cruceiro da capela, datado en 1798, é de tipo crucifixo e consta dunha plataforma cuadrangular con tres chanzos e pedestal. O seu varal octogonal estilizado remata nun capitel con decoración vexetal, culminado por unha cruz de sección octogonal con imaxes de Cristo e a Virxe.
A parroquia de Eixo, onde se localiza a ermida, forma parte do territorio compostelás e caracterízase por unha gran riqueza cultural e patrimonial. Alén da Ermida de Santa Lucía, nesta parroquia existen outros dous conxuntos relixiosos destacados: un no Eixo de Abaixo, composto por unha ermida e un cruceiro de pedra, e outro no lugar de Bornais, denominado conxunto da Uceira.
A zona está fortemente condicionada polo desenvolvemento das infraestruturas modernas, xa que se atopa rodeada polas autoestradas AP-9 e AP-53, ademais da liña do tren de alta velocidade (AVE). Destaca especialmente a ponte sobre o val, que acada os 95 metros de altura, sendo a segunda máis elevada do Estado.
A festividade de Santa Lucía, patroa da capela, ten lugar o 13 de decembro. A data está asociada ao refrán popular: "Por Santa Lucía mingua a noite e medra o día", en referencia ao solsticio de inverno. Antigamente, antes da reforma gregoriana de 1582, a festividade coincidía exactamente co solsticio. O nome de Lucía provén do latín lux, lucis, que significa "luz", o que suxire unha orixe pagá cristiánizada ao longo dos séculos.
A Ermida de Santa Lucía non só constitúte un importante referente relixioso e patrimonial dentro da parroquia de Eixo, senón que forma parte dun conxunto de elementos arquitectónicos e culturais de grande valor, integrados nunha paisaxe fortemente influenciada pola modernización das infraestruturas.
1. Ermida de Santa Lucía
2. Lateral da Ermida de Santa Lucía
Bibliografía:
Elixiovieites. (4 de marzo de 2014). Igrexa de Santa Lucía. Patrimonio Galego. Recuperado o 24 de febreiro de 2025 de http://patrimoniogalego.net/index.php/57051/2014/03/igrexa-de-santa-lucia/
Parque Agrario de Santiago. (s.d.). Parroquia do Eixo. Recuperado o 24 de febreiro de 2025 de https://www.parqueagrariodesantiago.org/parroquia-do-eixo/
Parque fluvial de Santiago. (s.d.). Parroquias. Recuperado o 24 de febreiro de 2025 de https://www.parquefluvialdesantiago.org/santa-lucia/o-rio/santa-lucia-parroquias/
Ligazóns a datos e catálogos