Ermida de Santa Lucía

A capela, levantada en 1829 grazas á devoción dos veciños, posúa unha planta rectangular cunha sancristía engadida ao norte. A súa cuberta é a dúuas augas e a fachada, de cachotería de granito, está rematada con cornixas triangulares que conforman un frontón. A porta principal é alintelada, situándose sobre ela un nicho baleiro e un van en forma de óculo. A espadana, de dobre corpo, presenta ocos de arcos de medio punto e remata nun edículo con tres pináculos. Preto da capela atópase unha fonte de pedra en forma de fornela cunha pía circular, ademais dunha pontella que cruza o Rego das Covas de Santa Lucía.

O cruceiro da capela, datado en 1798, é de tipo crucifixo e consta dunha plataforma cuadrangular con tres chanzos e pedestal. O seu varal octogonal estilizado remata nun capitel con decoración vexetal, culminado por unha cruz de sección octogonal con imaxes de Cristo e a Virxe.

A parroquia de Eixo, onde se localiza a ermida, forma parte do territorio compostelás e caracterízase por unha gran riqueza cultural e patrimonial. Alén da Ermida de Santa Lucía, nesta parroquia existen outros dous conxuntos relixiosos destacados: un no Eixo de Abaixo, composto por unha ermida e un cruceiro de pedra, e outro no lugar de Bornais, denominado conxunto da Uceira.

A zona está fortemente condicionada polo desenvolvemento das infraestruturas modernas, xa que se atopa rodeada polas autoestradas AP-9 e AP-53, ademais da liña do tren de alta velocidade (AVE). Destaca especialmente a ponte sobre o val, que acada os 95 metros de altura, sendo a segunda máis elevada do Estado.

A festividade de Santa Lucía, patroa da capela, ten lugar o 13 de decembro. A data está asociada ao refrán popular: "Por Santa Lucía mingua a noite e medra o día", en referencia ao solsticio de inverno. Antigamente, antes da reforma gregoriana de 1582, a festividade coincidía exactamente co solsticio. O nome de Lucía provén do latín lux, lucis, que significa "luz", o que suxire unha orixe pagá cristiánizada ao longo dos séculos.

A Ermida de Santa Lucía non só constitúte un importante referente relixioso e patrimonial dentro da parroquia de Eixo, senón que forma parte dun conxunto de elementos arquitectónicos e culturais de grande valor, integrados nunha paisaxe fortemente influenciada pola modernización das infraestruturas.