Casa do Deán

A balconada central, situada na última planta, está composta por unha balaustrada de ferro forxado con detalles ornamentais, como as esferas de bronce e a cruz de Santiago no balcón principal. Os vans das xanelas e portas-xanelas presentan marcos moldurados e abacelados, xerando un xogo de luces e sombras que dinamiza visualmente a fachada.

A distribución interior da Casa do Deán está organizada arredor dun impluvio ou patio central, elemento que permite a iluminación e ventilación natural das estancias. O acceso principal leva a un amplo recibidor pavimentado con laxas de pedra, no que se atopan bancos corridos destinados ao descanso e á espera dos visitantes. Este espazo comunica coas diferentes áreas da casa, incluíndo antigas cuadras, almacéns e a cocheira, que servía para recibir as carruaxes dos convidados.

A escaleira principal, de traza barroca, articula a circulación vertical dentro do inmoble. Conta con tramos amplos e de pouca pendente, o que lle confire un carácter solemne e monumental. Unha das súas singularidades é que, en cada planta, o primeiro tramo se abre en abanico curvo, unha solución arquitectónica pouco común en Santiago.

As plantas superiores acollen as estancias nobres da residencia. A primeira planta, reformada no século XIX, alberga actualmente as oficinas do Museo Catedralicio e a Oficina do Peregrino. A segunda planta conserva en maior medida a súa distribución orixinal, con varios salóns comunicados entre si, decorados con pinturas murais e chemineas francesas.

A decoración interior é un dos elementos máis destacados da Casa do Deán. Os salóns presentan un programa iconográfico que combina alegorías das estacións do ano, referencias ao amor profano e sacro, e escenas da vida do apóstolo Santiago, inspiradas en gravados do século XVIII. As pinturas, executadas sobre paneis de madeira, inclúen representacións de figuras mitolóxicas e motivos ornamentais de inspiración clásica. A paleta cromática está dominada por tons azuis, dourados e ocres, que contrastan co empapelado posterior das paredes.

O edificio conta tamén cunha galería descuberta que se asoma ao xardín interior, espazo que aínda conserva parte da vexetación orixinal, incluíndo parras e árbores plantadas polos últimos residentes. O xardín estaba pechado por un muro que o separaba da Casa da Balconada e comunicábase coa rúa a través dun pequeno postigo situado na Rúa de Gelmírez.

O esconce con soportal, situado nun extremo do conxunto, representa unha das solucións urbanísticas máis innovadoras da época. A súa estrutura permite a continuidade do tránsito peonil, ao tempo que acolle unha tenda-taller na planta baixa. A porta de madeira orixinal, atribuída a Clemente Sarela, conserva os seus detalles decorativos, con recortes xeométricos e placas superpostas.

A localización estratéxica da Casa do Deán na chamada Cruz do Vilar, encrucillada que conecta a Rúa do Vilar coa Praza de Praterías e a Rúa de Gelmírez, outorgoulle unha importancia clave na vida económica e social de Santiago. O edificio foi concibido para potenciar as perspectivas visuais da praza e da catedral, creando un pano arquitectónico que enmarca a saída dos peregrinos dende a basílica. A súa integración no tecido urbano responde a un estudo detallado da circulación e das relacións espaciais entre os edificios circundantes.

A influencia da Casa do Deán na arquitectura compostelá foi notable. O edificio serviu de referencia para outras obras de Clemente Sarela, como o Pazo de Bendaña, a Casa do Cabido e o Pazo de Fondevila. Elementos como os chafráns das esquinas, as tendas-taller con banco expositivo, as reixas de ferro e os detalles da carpintería repetíronse noutras construcións da cidade.

No século XX, a Casa do Deán inspirou proxectos neobarrocos como o Banco de España en Santiago, obra de Romualdo de Madariaga, e o Pavillón de Galicia na Exposición Hispanoamericana de Sevilla de 1929, deseñado por Miguel Durán Salgado. A súa importancia histórica e arquitectónica segue vixente, consolidándose como un dos mellores exemplos do barroco civil galego.

Bibliografía:

• Folgar de la Calle, M. (1985), Arquitectura gallega del siglo XVIII: Los Sarela, Servizo de publicacións da Universidade de Santiago de Compostela

• Taín Guzmán, M. (1998). El testamento del arquitecto Clemente Fernández Sarela, Cuadernos de Estudios Gallegos (45, 110), 177-194. https://estudiosgallegos.revistas.csic.es/index.php/estudiosgallegos/article/view/207/211 

• Taín Guzmán, M. (2004), La Casa del Deán de Santiago de Compostela. Diputación de A Coruña, D. L

Imaxes:

1. Mboesch, Santiago-pilgerbuero, CC BY-SA 3.0

2. sporras from Madrid, Spain, Casa del Deán-porras, CC BY-SA 2.0