Colloque International – Ville [polis] B "Destructions, constructions, déconstructions d’une ville : Thessalonique"
Jeudi 21 et vendredi 22 novembre 2024
Inalco – Paris
Διεθνές συνέδριο – Ville [πόλις] B
"Καταστροφές, οικοδομήσεις, αποδομήσεις
μιας πόλης : Θεσσαλονίκη"
Πέμπτη 21 και Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2024
Ιnalco - Παρίσι
Lien Zoom/Σύνδεσμος Zoom
https://zoom.us/j/95391881242pwd=NWbl9kdQONTXuglBdiajcKDuopaaGF.1
ID de réunion/Κωδικός συνάντησης: 953 9188 1242
Code secret/Κωδικός εισόδου: 724777
Peu de temps après, désespéré, je quittai de nouveau cette ville où la détresse jaillit comme de la myrrhe.
Yorgos Ioannou, Le Sarcophage
Ayant comme point de départ l’incendie du 1917 qui a ravagé Thessalonique (destruction) et les projets de redessiner son centre-ville (construction), nous nous pencherons sur les relations de la ville avec son passé/ses passés multiples, son présent et son avenir (dé/construction).
Si le lieu/ville n’est pas indifférent à la chose qui l’occupe ou plutôt le remplit, l’acte d’habiter constitue le lien humain le plus fort entre la date et le lieu ; les lieux habités sont par excellence mémorables, la mémoire déclarative se plaît à les évoquer et à les raconter, tant le souvenir leur est attaché.
Thessalonique avec son héritage romain, byzantin, ottoman et juif et sa position géographique stratégique dans l’espace du sud-est européen, se trouve à l’épicentre du devenir politique et social d’un monde en mutation non pas uniquement en Grèce mais aussi pour les Balkans.
Les guerres balkaniques et la Grande guerre ; son intégration à l’état grec, l’incendie de 1917, le départ des populations turques et l’arrivée des réfugiés grecs ; les mouvements sociaux dans les années 1930, l’anéantissement de la communauté juive mais aussi l’assassinat de Lambrakis, les tremblements de terre de 1978, l’arrivée massive des immigrés de l’ex-bloc soviétique après 1990 et des réfugiés du moyen orient et de l’Afrique après les années 2000 font de cette ville un terrain de réflexion très riche.
© Bernard Pailhès
Σε λίγο, πήρα των ομματιών μου και ξανάφυγα από την πόλη αυτή, όπου αναβλύζει σαν το μύρο η αγωνία.
Γιώργος Ιωάννου, Η Σαρκοφάγος
Με αφετηρία την πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε τη Θεσσαλονίκη (καταστροφή) και τις εργασίες επανασχεδιασμού του κέντρου της (ανοικοδόμηση), θα δούμε τις σχέσεις της πόλης με το παρελθόν της/τα πολλαπλά παρελθόντα της, το παρόν και το μέλλον της (απο/δόμηση).
Εάν ο τόπος/πόλη δεν είναι αδιάφορος για το πράγμα που τον καταλαμβάνει ή μάλλον τον γεμίζει, η πράξη του κατοικείν αποτελεί τον ισχυρότερο ανθρώπινο σύνδεσμο μεταξύ του χρόνου και του τόπου. Τα κατοικημένα μέρη είναι κατ΄ εξοχήν αξιομνημόνευτα και η δηλωτική μνήμη ικανοποιείται μέσω της ανάκλησης και της αφήγησης. Η ανάμνηση είναι απόλυτα συνδεδεμένη μαζί τους.
Η Θεσσαλονίκη με τη ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική και εβραϊκή κληρονομιά της και τη στρατηγική γεωγραφική της θέση στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, βρίσκεται στο επίκεντρο πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων ενός συνεχώς μεταβαλλόμενου κόσμου όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για τα Βαλκάνια.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, η ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, η πυρκαγιά του 1917, η αποχώρηση των τουρκικών πληθυσμών και η άφιξη Ελλήνων προσφύγων, τα κοινωνικά κινήματα της δεκαετίας του 1930, η εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας αλλά και η δολοφονία του Λαμπράκη, οι σεισμοί του 1978, η μαζική άφιξη μεταναστών από το πρώην σοβιετικό μπλοκ μετά το 1990 και προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική μετά τo 2000 καθιστούν την πόλη αυτή ένα εύφορο πεδίο για προβληματισμό.
Comment les arts visuels, les arts plastiques, les écritures urbaines et l'architecture ont laissé leur marque à Thessalonique, façonnant son espace urbain ? Quels sont ses rapports avec le cinéma ? Dans quelle mesure ces disciplines expriment-elles une politique ou un pouvoir ? Comment modèlent-elles l'identité et la mémoire collective de la ville ?
Quelle est la place de la mémoire dans une ville en constante évolution comme Thessalonique ? Comment le passé, en particulier l’incendie dévastateur de 1917, continue-t-il d’influencer son présent et son image dans l’avenir ?
Comment la ville s’infiltre-t-elle dans le texte, et inversement comment le texte s’approprie-t-il l’espace urbain ? La ville se transforme-t-elle en une représentation intégrale dans les œuvres littéraires, devenant ainsi un symbole marquant qui transcende sa réalité ? Quelles sont les relations entre les auteurs, leurs personnages et la ville ? À quel point l’identité de Thessalonique se confond-elle avec celle de ses habitants fictifs et réels ? Comment le moi du personnage littéraire et l’identité de la ville s’entremêlent et se reflètent ?
Nous essaierons de comprendre, à travers l’exemple de Thessalonique, comment la cité se reflète dans son histoire et comment elle fait (et défait) son histoire pour affirmer son identité surtout si nous acceptons que le passé dépend - ne serait-ce que partiellement - du présent et que toute histoire est bien contemporaine dans la mesure où le passé est saisi par le présent et répond à ses intérêts.
© Bernard Pailhès
Πώς οι εικαστικές και οι πλαστικές τέχνες, η αστική γραφή και η αρχιτεκτονική έχουν αφήσει το στίγμα τους στη Θεσσαλονίκη διαμορφώνοντας τον αστικό της χώρο; Ποιοι είναι οι δεσμοί της με τον κινηματογράφο; Σε ποιο βαθμό αυτοί οι τομείς εκφράζουν την πολιτική ή την εξουσία; Πώς διαμορφώνουν την ταυτότητα και τη συλλογική μνήμη της πόλης;
Ποια είναι η θέση της μνήμης σε μια πόλη σε διαρκή εξέλιξη όπως η Θεσσαλονίκη; Πώς το παρελθόν, ιδιαίτερα η καταστροφική πυρκαγιά του 1917, συνεχίζει να ορίζει το παρόν και την εικόνα της στο μέλλον;
Πώς διεισδύει η πόλη στο κείμενο και αντιστρόφως πώς το κείμενο οικειοποιείται τον αστικό χώρο; Μεταμορφώνεται η πόλη σε μια ακέραια αναπαράσταση στα λογοτεχνικά έργα, μετατρέποντας έτσι τον εαυτό της σε ένα ιδιαίτερο σύμβολο που υπερβαίνει την πραγματικότητά της; Ποιες είναι οι σχέσεις μεταξύ των συγγραφέων ή των μυθοπλαστικών χαρακτήρων τους και της ίδιας της πόλης; Σε ποιο βαθμό η ταυτότητα της Θεσσαλονίκης συγχωνεύεται με αυτή των φανταστικών και πραγματικών κατοίκων της; Πώς συμπλέκονται και αντικατοπτρίζονται το εγώ των λογοτεχνικών χαρακτήρων και η μυστική ζωή της πόλης;
Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε, μέσα από το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης, πώς η πόλη αντικατοπτρίζεται στην ιστορία της και πώς φτιάχνει (και αναιρεί) την ιστορία της για να επιβάλλει την ταυτότητά της, ιδίως αν δεχτούμε ότι το παρελθόν εξαρτάται – έστω και εν μέρει – από το παρόν και ότι ολόκληρη η ιστορία μπορεί να είναι σύγχρονη στο βαθμό που το παρόν οικειοποιείται το παρελθόν για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του.
Sujets de réflexion proposés
La ville dans les arts et l’architecture
Dystopie et écritures urbaines (graffitis, tags, etc.)
La voix de la ville : témoignages écrits/oraux, projets d’histoire orale, institutions académiques, éditeurs, éditions, publications
La ville et la littérature : narratives urbaines et mémoires spatiales, dynamiques sociales et représentations des classes dans la littérature urbaine
La mémoire dans la transformation urbaine, espaces de mémoire et de commémoration
La ville à travers les époques : continuité et rupture
Identités, appartenances, aliénations - migrations, exils, transitions
Προτεινόμενα θέματα για μελέτη και συζήτηση
Η πόλη στις τέχνες και την αρχιτεκτονική
Δυστοπία και αστική γραφή (γκράφιτι, tags, κ.λπ.)
Η φωνή της πόλης: γραπτές/προφορικές μαρτυρίες, μελέτες προφορικής ιστορίας, ακαδημαϊκά ιδρύματα, εκδότες, εκδόσεις, δημοσιεύσεις
Η πόλη και η λογοτεχνία: αστικές αφηγήσεις και μνήμες του χώρου, κοινωνικές δυναμικές και αναπαραστάσεις τάξεων στην αστική λογοτεχνία
Η μνήμη στην αστική μεταμόρφωση, χώροι μνήμης και συλλογικές επέτειοι
Η πόλη μέσα στο χρόνο: συνέχειες και ρήξεις
Ταυτότητες, συνέργειες, αλλοτριώσεις – μεταναστεύσεις, εξορίες, μεταβάσεις
Langues de travail : français et grec
Γλώσσες εργασίας: γαλλικά και ελληνικά