Les 3: Bodem en ondergrond
Wat zal je leren?
Hoe kan je bodem en ondergrond herkennen?
Hoe is de doorlatendheid bij verschillende bodems?
Welke bodems vind je in België terug?
[Magje] Welk effect heeft de bodem op de plantengroei?
[Magje] Welk effect heeft de bodem op de landbouw?
Hoe kan je bodem en ondergrond herkennen?
Bodem en ondergrond
Zoals een gebouw een betonnen fundering in de grond heeft, hebben planten wortels in de grond. Dit bovenste deel van de aardkorst waar wortels van planten een invloed hebben op het gesteente noemen we de bodem.
Onder de bodem hebben de wortels van planten geen invloed meer. Deze laag noemen we de ondergrond.
De bodem staat onder invloed van de wortels van planten. Vermits de wortels van gras en van een boom niet even diep reiken, zal de bodem niet overal even diep zijn. Over het algemeen schommelt de dikte van de bodem tussen enkele centimeters en enkele meters.
De bodem kan je visueel onderscheiden van de ondergrond aan de donkerdere kleur.
De bodem bevat niet zozeer een ander gesteente, wel een gesteente dat onder invloed heeft gestaan van de insijpeling van water, de wisselwerking tussen vorst en dooi en de invloed van de wortels van planten. We geven de bodem dus de naam van het gesteente dat in de ondergrond voorkomt. Er bestaat een verticale relatie tussen de bodem en de ondergrond.
Opdracht 1: Lees bovenstaande info over bodem en ondergrond of bekijk onderstaande kennisclip. Klik op de link voor de bijbehorende digitale oefening. Noteer de begrippen bodem en ondergrond bij de juiste laag van de bodemdoorsnede.
Hoe is de doorlatendheid bij verschillende bodems?
De grootte van de korrels bepaalt in grote mate met welke snelheid water en (bijbehorende) voedingsstoffen van de bovenste naar de onderste bodemlaag zakken. De korrelgrootte vertelt ons dus iets over de doorlatendheid van een gesteente.
Grind
Zand
Leem
Klei
Opdracht 2: Bekijk bovenstaande infographic over de korrelgrootte bij verschillende bodemtypes. Bespreek de korrelgrootte van elk van de gesteenten. Vul stap 1 in van de werkbundel 'Doorlatendheid van gesteenten'.
Opdracht 3: Bekijk bovenstaande tabel over de infiltratiecapaciteit bij verschillende bodemtypes. Bespreek de snelheid van doorsijpeling van elk van de gesteenten. Vul stap 2 in van de werkbundel 'Doorlatendheid van gesteenten'.
Opdracht 4: Bekijk bovenstaande infographic en bovenstaand filmpje over de doorlatendheid van verschillende bodemtypes. Bespreek de doorlatendheid van elk van de gesteenten. Vul stap 3 in van de werkbundel 'Doorlatendheid van gesteenten'.
Welke bodems vind je in België terug?
De bodem en ondergrond van België bevat slechts een paar soorten gesteenten. Ten noorden van Samber en Maas vinden we voornamelijk losse gesteenten: klei, zand, zandleem en leem. Ten zuiden van Samber en Maas vinden we voornamelijk vaste gesteenten, zoals bijvoorbeeld kalksteen of zandsteen.
Opdracht 5: Welke bodem vind je in jouw eigen leefruimte terug? Bekijk de kijkwijzer Hoe doe ik een virtuele boring' of bekijk onderstaande kennisclip. Voer een virtuele boring uit voor jouw eigen leefomgeving. Maak een screenshot van jouw locatie en bodemdoorsnede, en stuur dit door naar jouw leerkracht.
Opdracht 6: Welke bodems vind je in België terug? Bekijk bovenstaande bodemkaart van België. Klik op de link voor de bijbehorende digitale oefening. Noteer het juiste gesteente bij de verschillende referentiepunten.
[Magje] Welk effect heeft de bodem op de plantengroei?
Opdracht 7: Zoek de verticale relatie tussen de bodem en de plantengroei. Vul stap 4 in van de werkbundel 'Doorlatendheid van gesteenten'.
[Magje] Welk effect heeft de bodem op de landbouw?
Opdracht 8: Zoek de verticale relatie tussen de bodem en de landbouw. Vul stap 5 in van de werkbundel 'Doorlatendheid van gesteenten'.
De ideale bodem heeft een welbepaalde korrelgrootte, snelheid van doorsijpeling en doorlatendheid.
Opdracht 9: Neem een kladblaadje en teken een schematische voorstelling van een goede bodem. Verwerk daarbij ook de begrippen bodem en ondergrond. Vergeet ook zeker niet jouw handtekening in de onderhoek van jouw tekening te zetten. Als je helemaal klaar bent neem je een foto van jouw kunstwerk en stuur je dit door naar jouw leerkracht.
Om de leerstof van hoofdstuk 3 'Bodem en ondergrond' te herhalen doe je een quiz. Ga naar de quiz door op de bovenstaande titel 'Quiz hoofdstuk 3' te klikken.
Begrippenlijst
Bodem
= de bovenste laag van de aardkorst waar de wortels van planten invloed hebben op het gesteente.
Ondergrond
= het deel van de aardkorst onder de bodem.