๒. ระเบิดจากข้างใน
ระเบิดจากข้างใน
พระองค์ทรงมุ่งเน้น เรื่องการพัฒนาคน ทรงตรัสว่า“ต้อง ระเบิดจากข้างใน” หมายความว่า ต้องสร้างความเข้มแข็งให้คนในชุมชน ที่เราเข้าไปพัฒนามีสภาพพร้อมที่จะรับการพัฒนาเสียก่อน แล้วจึงค่อย ออกมาสู่สังคมภายนอก มิใช่การนำเอาความเจริญหรือบุคคลจากสังคม ภายนอกเข้าไปหาชุมชนหมู่บ้านที่ยังไม่ทันได้มีโอกาสเตรียมตัวหรือตั้งตัว
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงเห็นว่า การพัฒนาต้องเป็นไปตามขั้นตอน ตามลำดับความจำเป็น ประหยัด ทั้งนี้ เพื่อให้มีรากฐานที่มั่นคงก่อน แล้วจึงดำเนินการเพื่อความเจริญก้าวหน้าในลำดับต่อๆ ไป พระองค์ท่านทรงเน้นการพัฒนาที่มุ่งสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชนในลักษณะ “การพึ่งตนเอง”
พระองค์ท่านยังทรงริเริ่ม แนวคิด “การระเบิดจากข้างใน” หรือ “การระเบิดจากภายใน” [3] หมายความว่า ทุกสิ่งที่เกิดขึ้นต้องเกิดจาก ความคิด ความรู้ ความต้องการภายใน เป็นแรงผลักดัน ด้วยต้นเอง ไม่ใช่เกิดจาก คนอื่นมากระตุ้นให้ทำ หรือส่งเสริมให้ทำ
ทรงใช้คำว่า “ระเบิดจากข้างใน” นั่นคือ ทำให้ชุมชน หมู่บ้าน มีความเข้มแข็งก่อนแล้ว จึงค่อยออกมาสู่สังคมภายนอก มิใช่การเอาความเจริญหรือบุคคลจากสังคมภายนอกเข้าไปหากับชุมชนหมู่บ้านที่ยังไม่ทันได้มีโอกาสเตรียมตัวหรือตั้งตัว พระองค์ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะช่วยเหลือราษฎรตามความจำเป็นและความเหมาะสมกับสถานภาพ เพื่อที่ราษฎรเหล่านั้นจะได้สามารถพึ่งตนเองได้ และออกมาสู่สังคมภายนอกได้อย่างไม่ลำบาก
พระอัจฉริยภาพในการแก้ไขปัญหาชุมชน "ต้องระเบิดจากภายใน”
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ภูมิพลอดุลยเดชทรงมีพระราชดำรัสเกี่ยวการพัฒนาชุมชนสังคมให้ประสบความสำเร็จ “ต้องระเบิดจากข้างใน” ในความหมายก็คือ ต้องมุ่งพัฒนา เพื่อสร้างความเข้มแข็ง ให้ “คนและครอบครัวในชุมชน” ที่เข้าไปพัฒนา ให้มีสภาพความพร้อมที่จะรับการพัฒนาเสียก่อน แล้วจึงค่อยออกมาสู่สังคมภายนอก มิใช่การนำเอาความเจริญจากสังคมภายนอกเข้าไปหาชุมชนและหมู่บ้าน ซึ่งหลายชุมชนยังไม่ทันได้มีโอกาสเตรียมตัวหรือตั้งตัว จึงไม่สามารถปรับตัวได้ทันกับกระแสการเปลี่ยนแปลงและนำไปสู่ความล่มสลายได้
นี่คือ หลักการพัฒนาบุคลากรเพื่อรองรับการพัฒนา และความเปลี่ยนแปลงของสังคมโลกาภิวัฒน์ หากประชาชนมีความพร้อม ก็จะสามารถแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นได้ อีกทั้งยังสามารถปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ที่พัฒนาเปลี่ยนแปลงไปได้ด้วย และยังทำให้การพัฒนาได้อย่างต่อเนื่องในการรองรับนโยบายการพัฒนาต่าง ๆ ที่จะเข้ามาพัฒนาในชุมชนและสังคมให้ประสบความสำเร็จ
ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากหลายหน่วยงานที่เข้าไปทำงานกับชุมชนและสังคมแล้วไม่ประสบความสำเร็จ เพราะประชาชนยังไม่ได้รับการพัฒนา หรือเตรียมความพร้อม ที่พระองค์ท่านทรงเรียกว่า การระเบิดจากข้างใน หรือจากภายใน นั่นเอง
การพระราชทานพระราชดำรัสเรื่อง “การระเบิดจากภายใน” จึงเป็นแนวทางที่ทุกส่วนราชการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และส่วนอื่น ๆ ต้องน้อมนำไปถือปฏิบัติ โดยการยึดศูนย์กลางที่ “ประชาชน” และจะพัฒนาก็ต้อง “เตรียมความพร้อมของคน” ก่อนการนำเทคโนโลยี เทคนิคและแนวคิดที่จะถ่ายทอดให้
นั่นคือ การพัฒนาคนก่อนจึงมีความสำคัญที่สุด เพื่อรองรับการพัฒนาต่าง ๆ ที่จะตามมา และ ที่สำคัญที่สุด ประชาชนต้องพร้อมและยอมรับการพัฒนาให้ได้ด้วย
กล่าวโดยสรุป การพัฒนาตามทัศนะและพระราชดำริของพระองค์ท่านก็คือ ต้องมีการเตรียมคน ซึ่งมีความสำคัญมากกว่าปัจจัยภายนอกอย่างอื่นๆ ในการบริหารหรือการพัฒนาทั้งหมด และผลที่สุดความสำเร็จของงานจึงจะเป็นผลสำฤทธิ์ได้
นี่เป็นอัจฉริยะภาพของพระองค์ท่านที่พสกนิกรชาวไทยทุกคนต้องน้อมรับ ร่วมด้วยช่วยกัน เพื่อนำประเทศไทยก้าวสู่ “การพัฒนา 4.0” เทียบเทียมอารยะประเทศได้