Галоўная»Тэарэтычны раздзел»Тэма 3.12. Максім Танк
Галоўная»Тэарэтычны раздзел»Тэма 3.12. Максім Танк
Тэма 3.7. Максім Танк
Яўген Іванавіч Скурко (1912-1995)
Асноўныя паняцці і тэрміны: антрапамарфізм, араторыя, гіпербала, кантата, наватарства, эпас.
Псеўданімы: Аўгень Бура; А. Граніт
Максім Танк (Яўген Іванавіч Скурко) нарадзіўся 17 верасня 1912, в. Пількаўшчына, Вілейскага павета, Віленскай губерні, Расійскай імперыі, цяпер Мядзельскі раён – беларускі і савецкі паэт, перакладчык, грамадскі дзеяч, класік беларускай літаратуры.
М. Танк – Герой Сацыялістычнай Працы (1974), узнагароджаны чатырма ордэнамі Леніна, ордэнамі Кастрычніцкай Рэвалюцыі, Чырвонага Сцяга, двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, Айчыйнай вайны II ступені, Дружбы народаў і медалямі, а таксама афіцэрскім крыжам Адраджэння Польшчы, ордэнамі Заслугі ПНР. Ганаровы грамадзянін Мінска (1987). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1948) за зборнік паэзіі “Каб ведалі”, Літаратурнай прэміі Янкі Купалы (1959) за зборнік “След бліскавіцы”, Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1966) за зборнік “Мой хлеб надзённы”, Ленінскай прэміі за зборнік “Нарачанскія сосны” (Масква, 1977), Літаратурнай прэміі імя А. Фадзеева (1980) за кнігу “Прайсці праз вернасць”. Атрымаў у Польшчы прэмію аўтарскага аб’яднання “ЗАІКС” (1971) за пераклады твораў польскай літаратуры і ўмацаванне дружбы паміж народамі. З 1968 народнага паэта Беларусі [5].
Імем Максіма Танка названы Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт і вуліца ў Мінску.
Творчая спадчына класіка беларускай літаратуры заўсёды прыцягвала ўвагу даследчыкаў: Уладзімір Калеснік, Дзмітрый Бугаёў, Вячаслаў Рагойша, Уладзімір Міцкевіч, Мікола Арочка, Анатоль Верабей, Мікола Мікуліч, Алена Сузько, Святлана Калядка, Леанід Дранько-Майсюк, прысвечаныя Максіму Танку. А іх болей, чым пра каго іншага з грамадска-культурнага асяроддзя Беларусі.
Максім Танк – адно з самых яркіх імёнаў у гісторыі беларускай літаратуры – гэта паэт-бунтар, паэт-патрыёт, паэт-сатырык, паэт-філосаф, паэт-наватар. А па жыцці надзвычай сціплы чалавек, які не любіў гучных слоў і бляску пражэктараў.
7 жнiўня 1995 гoдa Maкciмa Taнкa нe cтaлa. Пaxaвaны ён нa вяcкoвыx мoгiлкax пoбaч з бaцькaмi.
Максім Танк пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Пушкіна, У. Маякоўскага, П. Тычыны, М. Рыльскага, А. Венцлавы, Я. Судрабкална, А. Міцкевіча, Ю. Славацкага, Ю. Тувіма, У. Бранеўскага, Р. Дабравольскага, Т. Ружэвіча, А. Германава [6].
Паэзія М. Танка трывала ўвайшла ў духоўную скарбніцу беларускага народа. Многія вершы Танка пакладзены на музыку – кампазітарамі створаны песні, рамансы, кантаты, араторыі, хоры. Не без перабольшання, самая вядомая песня – “Завушніцы” (У.Мулявін – М.Танк) у выкананні знакамітых “Песняроў”, “Аве Марыя” (В.Іваноў – М.Танк), “Любоў мая” (У.Мулявін – М.Танк) “Ты мяне любіш” (У.Мулявін – М.Танк).
Яго творчасць стала ўзорам станаўлення паэтычнай формы, наватарскіх творчых пошукаў, асабліва ў вобразнай, рытмічна-меладычнай арганізацыі паэзіі.
Гласарый
Антрапамарфізм (грэч. – чалавек, выгляд, форма) – прыпадабненне чаго-небудзь да чалавека або перанос яго фізічных і інтэлектуальных уласцівасцей на жывёл, расліны, рэчы і з’явы навакольнага свету.
Араторыя (лац.: oratorium, італ.: oratorio) – буйная шматчасткавая кампазіцыя для спевакоў-салістаў (часам чытальніка), хору і сімфанічнага аркестра пераважна эпіка-драматычнага характару, прызначаная для канцэртнага выканання.
Гіпербала – троп, якім абазначаецца рэзкае перабольшанне якіх-небудзь уласцівасцей чалавека, прадмета або з’явы з мэтай звярнуць увагу на гэтыя ўласцівасці і выявіць стаўленне пісьменніка да іх.
Кантата (італ. cantata, лац. саntare-спяваць) – вакальна-інструментальны твор для салістаў, хору і аркестра.
Наватарства – гэта пошук новых шляхоў у развіцці літаратуры, які выклікае значныя змены ў літаратурных традыцыях. Пісьменнікі-наватары ўмеюць нетрадыцыйна глядзець на навакольнае рэчаіснасць, бачыць тыя канфлікты і з’явы, якія раней нікім не заўважаліся.
Эпас – (народны, гераічны) (грэч. слова, аповед) – фальклорныя творы героіка-легендарнага зместу, што адлюстроўваюць важныя для народа гістарычныя падзеі або цікавыя выдуманыя сітуацыі.
Пытанні
Раскажыце (з выкарыстаннем звестак, атрыманых па школьнай праграме) пра адметнасць творчага стылю Максіма Танка.
Узгадайце вядомыя вам вершы Максіма Танка. Акрэсліце іх тэматыку і праблематыку.
Якія цікавыя факты з жыцця паэта вы можаце ўспомніць?
Растлумачце, што паўплывала на выбар псеўданіма?
Зрабіце агульны агляд жыцця Максіма Танка і яго творчасці для дашкольнікаў.
Зрабіце літаратурна-мастацкі аналіз вершаваных казак “Галінка і верабей”, “Журавель і Чапля”. Гл. Дадатак №1
Пакажыце высокую культуру казак, мілагучнасць і вобразнасць мовы, займальнасць і павучальнасць сюжэтаў.
Складзіце канспект занятка па вершаваных казках “Конь і Леў”, “Жук і Слімак”. Зрабіце ілюстрацыі да іх.
Літаратура
Арочка, М. Танк: жыццё ў паэзіі / М. Арочка. Мінск, 1981.
Беларуская дзіцячая літаратура : вучэб. дапам. / А.М. Макарэвіч [і інш.] ; пад агульн. рэд. А.М. Макарэвіча, М.Б.Яфімавай. – Мінск: Выш.ш., 2008.
Беларуская дзіцячая літаратура : вучэбны дапаможнік / А. М. Макарэвіч [і інш.]; пад агульн. рэд. А. М. Макарэвіча. – Мінск : РІПА, 2016.
Бугаеў, Д. Паэзія Максіма Танка / Дзмітрый Бугаеў. – 2-е выд., выпраўленае і дапоўненае. – Мінск : Беларуская навука, 2003. – 311 с.
Гарэлік, Л. Літаратурны партрэт М. Танка / Л. Гарэлік // Роднае слова. 1992. № 9. С. 25–35.
Макарэвіч, А.М. Беларуская дзіцячая літаратура ў тэрмінах і паняццях: дапаможнік / А.М. Макарэвіч, В.І. Караткевіч; пад агульн. рэд. А.М. Макарэвіча. Магілёў, 2014. С. 21–24, 90–91.
Танк, М. Блікі сонца / М. Танк. Мінск, 1997.