Літаратурна-мастацкі аналіз адпавяданняў В.Хомчанкі

Васіль Фёдаравіч пісаў і для дарослых, і для дзяцей, але сам лічыў сябе найперш дзіцячым пісьменнікам. Ён гаварыў, што пісьменнікам яго зрабіла прага падзяліцца з іншымі сваёй радасцю ад сустрэч з харошымі людзьмі. І праўда: амаль усе героі яго твораў – слаўныя, сумленныя, працавітыя людзі, верныя ў дружбе, шчырыя ў пачуццях, шчодрыя на добрыя чалавечыя справы.

Васіль Хомчанка пісаў проста, шчыра, нібы размаўляў з чытачом. Героі яго кніг цікавыя не толькі тымі прыгодамі, у якія трапляюць. Цікавыя яны сваімі думкамі, развагамі, марамі, паводзінамі, учынкамі. Увогуле В.Хомчанка ніколі не выдумляў сваіх герояў. Ён заўсёды пісаў пра тое, што добра ведаў, што пабачыў і перажыў сам.

У зaймaльнaй i дacтyпнaй фopмe пicьмeннiк pacкaзвaў пpa caмыя paзнacтaйныя з’явы жыцця, пpыpoды, пaдзei вaйны, выxoўвaючы ў чытaчoў любoў i пaвaгy дa poднaй зямлi, Paдзiмы, aйчыннaй гicтopыi, пoдзвiгy бaцькoў y Bялiкaй Aйчыннaй вaйнe. [3].

Мэта: раскрыць змест апавядання.

Задачы:

Адукацыйная.

1. Вучыць адказваць на пытанні поўнымі фразамі.

Развіваючая.

1. Развіваць правільную звязную вусную мову праз маўленчыя практыкаванні, папаўняць і ўзбагачаць пасіўны і актыўны слоўнікавы запас.

2. Развіваць уменне выказваць сваё стаўленне да герояў, выказваць эмоцыі, ацэньваць ўчынкі ў адпаведнасці з пэўнай сітуацыяй.

Выхаваўчая.

1. Выхоўваць агульначалавечыя нормы паводзін: пачуцці клопату пра блізкіх людзей, дабрыні.

2. Выхоўваць уменне працаваць у калектыве, слухаць адзін аднаго.

Заданне 1. Праца з загадкай. Адгадайце, што гэта?

Духмяны, румяны, ёсць салодкі, ёсць рэзкі, ёсць кіслы, ёсць даўкі, ёсць мяккі, ёсць моцны, ёсць свежы, сушаны, і нават ёсць мочаны. (яблык)

Заданне 2. Прачытайце апавяданне “Яблык”. Адкажыце, які яблык у апавяданні Васіля Хомчанкі? Выпішыце ў сшытак апісанне яблыка. Чым карысныя яблыкі? (Вялікі, румяны, салодкі, духмяны... Яблыкі ўтрымліваюць шмат вітамінаў, мінералаў і жалеза, якое ўмацоўвае арганізм, робіць нас моцнымі і моцнымі).

Заданне 3. Слоўнікавая работа. Зрабіце пераклад на беларускую мову наступныя словы: БЛА-ГО-ДА-РИТЬ, ЛЮ-БОВЬ, БЛА-ГО-ДА-РИ-ЛА, ЛЮ-БО-ВА-ЛАСЬ, ПО-БЛА-ГО-ДА-РИ-ЛА, ПО-ЛЮ-БО-ВА-ЛАСЬ. Растлумачце значэнне гэтых слоў.

Заданне 4. Гутарка па змесце твора.

• • • Куды хадзіў дзядуля?

    • Што купіў дзядуля на рынку?

    • Знайдзіце ў тэксце і прачытайце словы, якія сказаў дзед, калі яблык трапіў да яго.

    • Каму дзядуля аддаў яблык? Прачытайце словы ўнучкі Ніны.

    • Каго пачаставала яблыкам Ніна? Зачытайце словы Ніны.

    • Каго пачаставала яблыкам мама? Зачытайце словы мамы.

    • Што зрабіў з яблыкам Міша?

    • На колькі частак разрэзаў яблык Міша?

    • Каго Міша пачаставаў яблыкам? Прачытайце словы Мішы.

    • Які прыгожы ўчынак здзейсніў Міша. Ён нікога не забыўся ў сваёй сям’і і падзяліў яблык на ўсіх пароўну.

Заданне 5. Падрыхтуйце малюнак яблыка.

Мэта: раскрыць змест апавядання.

Задачы:

Адукацыйная.

1. Пазнаёміць дзяцей з апавяданнем В. Хомчанкі “Трывожны чамадан”. Даваць поўныя адказы на пытанні.

Развіваючая.

1. 1. Развіваць правільную звязную вусную мову праз маўленчыя практыкаванні, папаўняць актыўны слоўнікавы запас.

   2. Развіваць уменне выказваць сваё стаўленне да герояў, выказваць эмоцыі, ацэньваць ўчынкі ў адпаведнасці з пэўнай сітуацыяй.

   3. Развіваць аналітыка-сінтэтычнае мысленне пры правядзенні аналізу тэкста.

Выхаваўчая.

1. 1. Выхоўваць агульначалавечыя нормы паводзін: пачуцці клопату пра блізкіх людзей, дабрыні.

   2. Выхоўваць жаданне дапамагаць родным.

Заданне 1. Прачытайце апавяданне “Трывожны чамадан”.

Заданне 2. Адкажыце на пытанні: Чаму Васіль Хомчанка назваў гэта апавяданне “Трывожны чамадан”? Яно вам спадабалася? У які момант вам было сумна, у які радасна? Чаму?

Заданне 3. Слоўнікавая работа. Растлумачце значэнне слоў. Калі неабходна, зрабіце пераклад на рускую мову:

картовы чахол – баваўняны, (хлопчато-бумажный);

вечка – верхняя часта чамадана;

кухар – той, хто гатуе стравы, повар;

пагаліцца – пабрыцца;

шкарпэткі – (носки);

відэлец – (вилка);

падкаўнерык з белай баваўнянай тканіны, пад каўнер вайсковай кашулі – (подворотничок);

насоўка – насавая хустачка.

Заданне 4. Гутарка па змесце твора.

• • Аб чым гэтае апавяданне?

  • Чаму Міхалка назваў чамадан трывожным?

  • Знайдзіце ў творы пералік рэчаў, якія ляжалі ў чамадане. Чаму якраз гэтыя рэчы былі там? Для чаго яны маглі спатрэбіцца?

  • Кім быў Міхаськаў бацька? Чаму ён загадзя збіраў свой чамадан?

  • Чаму Міхалка паклаў у чамадан канверты?

  • Знайдзіце радкі, якія сведчаць пра Міхалкаву любасць да бацькі.

  • Прачытайце пісьмо, якое прыслаў Міхалку тата. Чаму ўзрадаваўся Міхалка, калі прачытаў пісьмо?

  • Чаму вучыць гэтае апавяданне?

Заданне 5. Дайце ацэнку паводзінам хлопчыка.

Тэматычнае адзінства ў творчасці Н. Гілевіча складаюць вершы пра родную прыроду, якія маюць выразную эстэтыка-экалагічную скіраванасць у выхаванні дзяцей. Н. Гілевіч імкнецца адкрыць незвычайнае ў звычайным, абудзіць эмацыйна-ўзнёслае ўспрыманне навакольнай прыроды [1].

Заданне 1. У вершы “Вітаю вясну” паэт псіхалагічна ярка паказвае, як дзяўчынка ў горадзе дзівіцца прыгажосці, імкне насустрач цяплу і зеляніне, святлу і птушыным спевам. Мастак слова кліча бачыць, адчуваць і адгукацца на прыгажосць свету. Складзіце макет характарыстыкі маленькай гераіні.

Заданне 2. Калi чытаеш верш “У лузе”, здаецца, разам з дзяўчынкай Светкай трапляеш у незвычайнае царства кветак, дзе паўсюль струменiць краса, пануе лагода i гармонiя. Складзіце слоўнік палявых кветак. Намалюйце ілюстрацыі.

Заданне 3. У вершы “Зёлкі” паэт акуратна гаворыць дзецям пра цудадзейную, жывільную сілу раслін. Складзіце слоўнік лекавых раслін. Прааналізуйце Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь з мэтай: прававы статус рэдкіх раслін, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення, Рэспублікі Беларусь.

Заданне 4. У вершы “Цуд тварыўся – я праспаў…” паэт заваблівае ў свет чароўнай, казачнай прыгажосці. Белы колер снегу перадае святочны, радасны настрой чалавечай душы. Снег – сама чысціня, святло, тая зімовая краса, якая наўкола перайначыла свет і надала яму незвычайную прывабнасць. Выпішыце ў сшытак мастацка-выяўленчыя сродкі: алітэрацыю, асананс, эпітэты, складаныя словы, якія перадаюць эмацыйна-паэтычныя адносіны да перамен у навакольнай рэчаіснасці. Падмацуйце прыкладамі з верша.

Заданне 5. Каб далучыць да свету прыроды і развіць эстэтычнае пачуццё дзяцей закліканы такія вершы, як “Верабей”, “Шпак”, “Зайчык-уцякайчык”. Н. Гілевіч перакананы, што дзяцей неабходна змалку выхоўваць у “зялёнай школе”, бо на ўлонні прыроды, яны прылучаюцца да прыгожага і цудоўнага, спасцігаюць азы экалагічнай этыкі. Жывёльны свет дзеці ўспрымаюць i ацэньваюць, як людзей: то захапляюцца iмi, то асуджаюць, то шкадуюць. Апішыце “паводзiны” i “ўчынкi” птушак, звяроў, жывёл па вышэй названых вершах.

Такім чынам, пейзажная творчасць Н. Гілевіча вызначаецца зрокава-дакладнай вобразнасцю, прасякнута пранікнёным лірызмам і меладычнасцю слова. Паэтызуючы навакольнае хараство, аўтар часта адкрыта выказвае словы глыбокай любові да беларускай зямлі, сваей Радзімы. Вершы Н. Гілевіча пра прыроду ўтрымліваюць пазнавальны змест, развіваюць эмацыйную сферу дзіцяці, выхоўваюць гуманістычныя пачуцці [1].

1. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы – Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. – Мн. : БелЭн, 2003. – Т. 17. – С. 46. – 10 000 экз.

2. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л.У. Маракоў. – Смаленск, 2003.

3. Хомчанка Васіль // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А.І. Мальдзіса. – Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1995. – Т. 6. Таталаў – Яфімаў. Дадатак. – С. 196. – 684 с.; іл.