ชาวประมงพื้นบ้าน

ชาวประมงพื้นบ้านคือ ประชาชนที่อาศัยอยูบริเวณริมน้ำ ดำรงชีพด้วยการจับสัตว์น้ำสัตว์น้ำเพื่อการบริโภค เป็นอาหารและจำหน่ายเป็นการสร้างอาชีพ ชาวประมงพื้นบ้านเป็นการทำการประมงที่ต้องอาศัยและพึ่งพิงทรัพยากรธรรมชาติเป็นหลัก โดยเริ่มจากการต้องเรียนรู้ธรรมชาติ เรียนรู้ปรากฏการณ์ธรรมชาติ น้ำขึ้นน้ำลงดูดวงจันทร์และดวงดาว อาศัยการสังเกตสิ่งต่างๆรอบตัว ศึกษาและเรียนรู้ เพราะธรรมชาติทุกสิ่งรอบตัวล้วนแล้วแต่มีผลกระทบต่อวิถีชีวิตทั้งสิ้นเนื่องจากในอดีตนั้น การจะออกจับปลาต้องมีการศึกษาสภาพแวดล้อมต่างๆ เช่นสภาพอากาศเพราะอาชีพประมงพื้นบ้านถือวาเป็นอาชีพที่มีความเสี่ยง เวลาออกไปทำการประมงต้องเผชิญกับคลื่นลมและพายุในการทำการจับสัตว์น้ำโดยไม่มีการใช้เครื่องมืออุปกรณ์ในการป้องกัน และในการประดิษฐ์เครื่องมือในการจับสัตว์น้ำของชาวประมงพื้นบ้าน จะเลือกนอุปกรณ์ที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นของตนมาทำ ส่งผลให้เครื่องมือในการจับสัตว์น้ำในแต่ละที่นั้นมีลักษณะเฉพาะถิ่นแตกต่างกนไปขึ้นอยู่กับวัสดุที่มีในแต่ละท้องที่ ขนาดของเครื่องมือหรืออุปกรณ์ในการประมงแบบพื้นบ้านจะเป็นเครื่องมือขนาดเล็กจนถึงขนาดกลางเนื่องมาจาก การทำการประมงชายฝั่งเป็นการทำการประมงขนาดเล็กเพราะการทำประมงในครัวเรือน ใช้แรงงานของคนเป็นหลัก อีกทั้งในการออกแบบเครื่องในการจับสัตว์น้ำเป็นเครื่องมือจับสัตว์น้ำประเภทปล่อยและรอดักจับ ซึ่งสามารถจับสัตว์น้ำได้ในปริมาณจำกัด และสามารถทำได้ในบริเวณแม่น้ำเจ้าพระยาและแม่น้ำสะแกกรัง เครื่องมือประมงพื้นบ้านจึงถูกออกแบบให้มีความเหมาะสมกบการจับสัตว์น้ำแต่ละชนิดได้อยางมีประสิทธิภาพและที่สำคัญไม่ส่งผลต่อสิ่งแวดล้อม

วิถีชีวิตของชาวประมงพื้นบ้าน หมู่บ้านป่าสะแก ตำบลเกาะเทโพ อำเภอเมืองอุทับธานี จังหวัดอุทัยธานี มีที่มาจากประชาชนที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ริมน้ำ มีวิถีชีวิตที่พึ่งพาระบบนิเวศในบริเวณดังกล่าวในการดำรงค์ชีวิต มีกิจกรรมประเพณี และความเชื่อต่าง ๆ ที่มีความเกี่ยวข้องกับน้ำ มีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางน้ำในการประกอบอาชีพประมงพื้นบ้าน การทำประมงของชาวประมงพื้นบ้านนั้นไม่ได้เป็นเพียงแค่ การก่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ในประกอบอาชีพ แต่ส่งผลต่อการดำเนินวิถีชีวิตที่สะท้อนถึงความเป็นประมงพื้นบ้าน เช่นการสร้างบ้านเรือน ที่มีความเหมาะสมต่อสภาพแวดล้อม ด้านการแต่งกาย ที่เหมาะสมต่อการประกอบอาชีพและเหมาะสมต่อสภาพภูมิอากาศ วัฒนธรรมประเพณี และความเชื่อต่าง ที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำโดยรวมไปถึงอาหารท้องถิ่น และสิ่งที่เกิดขึ้นเหล่านี้ได้มีการส่งต่อถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น เพื่อเป็นการสืบทอดเอกลักษณ์ของความเป็นประมงพื้นบ้าน

เมื่อเกิดการพัฒนาในด้านต่างๆ ยอมส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของชาวประมงพื้นบ้านในบางส่วน มีการนำเครื่องทุนแรงเข้ามาใช้งาน เพื่อลดภาระหน้าที่ของคนลงไป เช่น นำเครื่องยนต์มาใช้กับเรือประมง พื้นบ้านเพื่อทุ่นแรงในการใช้พาย การนำเอาโลหะมาประยุกต์กบเครื่องมือประมงพื้นบ้านทดแทนวัสดุเดิมจากที่ทำมาจากธรรมชาติซึ่งช่วยให้แข็งแรงและยืดอายุการใช้งานให้ยาวนานขึ้นเช่นการนำเหล็กเข้ามาทดแทนไม้ไผ่ เป็นต้น การมี่อุปกรณ์เครื่องใช้ไฟฟ้าต่างๆเข้ามาอำนวยความสะดวกในชีวิตประจำวัน ซึ่งสิ่งเหล่านี้จึงส่งผลให้วิถีชีวิตของชาวประมงพื้นบ้านนั้นมีการปรับเปลี่ยน มีความสะดวกสบายมากขึ้นกว่าเดิมในการประกอบอาชีพและในการดำเนินวิถีชีวิต แต่ทวาในการทำประมงพื้นบ้านนั้น ยังคงเป็นการทำการประมงโดยใช้แรงงานภายในครัวเรือน มีการดำเนินชีวิตตามแบบวิถีของชาวประมงพื้นบ้าน ทั้งในด้านของการประกอบอาชีพและดำเนินชีวิต มีเพียงแค่เครื่องทุนแรงเข้ามาช่วยเหลือ

ภูมิปัญญาในการถนอมอาหารชาวประมงพื้นบ้านนั้นเมื่อมีการจับสัตว์น้ำส่วนหนึ่งจะถูกนำ ไปบริโภคภายในครัวเรือน อีกอีกส่วนจะถูกนำไปจำหน่ายเป็นอาหารสด แต่ถ้าหากมีปริมาณที่เหลือหลังจากการจำหน่ายในรูปแบบของอาหารสด จะถูกนำไปแปรูปผานระบบการถนอมอาหาร ่ซึ่งจะมีกระบวนการที่ผ่านกรรมวิธีทางธรรมชาติ เช่นการหมักดอง หรือ การตากแดด จึงเป็นที่มาของการแปรรูปอาหารเช่น การทำ ปลาร้า ปลาจ่อม ปลาส้ม และปลาเกลือ การทำประมงพื้นบ้านเป็นหนึ่งในอาชีพ ที่สืบต่อกันมาช้านานของชาวบ้านหมู่บ้านป่าสะแก ตำบลเกาะเทโพ อำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี

ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นายจิรภัทร คชภูมิ

ภายถ่าย ภาพประกอบ โดย นายจิรภัทร คชภูมิ