นวตกรรม “ออกกำลังกาย ใส่ใจเท้า ชีวิตยืนยาวห่างไกลโรคแทรกซ้อน ” 2561
นวตกรรม
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลห้วยคันแหลน อำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทองTel.035-872316
ชื่อนวตกรรม “ออกกำลังกาย ใส่ใจเท้า ชีวิตยืนยาวห่างไกลโรคแทรกซ้อน ”
ที่มาของนวตกรรม
โรคเบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่รักษาไม่หาย และมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นทุกปี จนเป็นปัญหาด้านสุขภาพที่สำคัญของประเทศ ผู้ที่เป็นเบาหวานมาหลายปีหากควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี มีโอกาสเกิดโรคแทรกซ้อนต่างๆได้ง่าย เช่นโรคหัวใจ หลอดเลือดสมอง หรืออาจเกิดภาวะแทรกซ้อนทาง ตา ไต และเท้า ซึ่งปลายประสาทเท้าเสื่อมทำให้เกิดแผลที่เท้าเป็นภาวะแทรกซ้อนที่เรื้อรัง และนำไปสู่การติดเชื้อที่รุนแรงอาจทำให้เกิดการสูญเสียเท้าได้ ซึ่งส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์และคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ครอบครัวและชุมชน สถานการณ์ผู้ป่วยเบาหวานในเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลห้วยคันแหลน มีผู้ป่วยเบาหวานที่มารับการรักษาและรับยาต่อเนื่องประจำ จำนวน 77 ราย ส่วนมากควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี
จำนวน 41 คน คิดเป็นร้อยละ 53.25 และสถานการณ์ข้อมูลสุขภาพประชาชนมีแนวโน้มเป็นโรคเบาหวานเพิ่มมากขึ้น จึงต้องมีการปรับรูปแบบการให้ความรู้เป็นรายบุคคล รายกลุ่มย่อย (Self help group) ในสถานบริการและในชุมชนได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์จริงของกันและกัน ซึ่งมีผู้ป่วยเบาหวาน ครอบครัว ญาติ อสม.โดยมีทีมสุขภาพเป็นผู้คอยสนับสนุนและเป็นพี่เลี่ยงสร้างเสริมพลังให้กลุ่มมีความมั่นใจในการดุแลและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพตนเองให้ถูกต้องเหมาะสม การช่วยดูแลสุขภาพกันเองแบบองค์รวมในชุมชน เช่น อสม.ช่วยวัดความดันโลหิตเจาะเลือดตรวจเบาหวานปลายนิ้ว ตรวจทดสอบปลายประสาทเสื่อมที่เท้าซึ่งถ้าเท้าผู้ป่วยเบาหวานได้รับบาดเจ็บหรือเป็นแผล แผลจะหายยาก หากเป็นรุนแรงอาจถึงขั้นต้องตัดอวัยวะ เช่นตัดเท้า ตัดนิ้วเท้าเป็นภาระแก่ญาติหรือบุตรหลานที่ต้องดุแล ส่งผลให้เกิดภาวะเครียดและปัญหาต่างๆๆตามมา ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยเบาหวานไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ ประเด็นหนึ่ง ซึ่ง ครอบครัว และญาติ สามารถเป็นกำลังใจให้กันและกันมีการดูแลเท้าและบริหารเท้าอย่างสม่ำเสมอเพื่อป้องกันการเป็นแผลที่เท้าจะได้ไม่ถูกตัดเท้าเมื่อเป็นแผลติดเชื้อเรื้อรัง
ดังนั้นโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพห้วยคันแหลน ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญจึงหาแนวทางปรับความคิด แนวปฏิบัติให้ผู้ป่วย ญาติ ผู้ดูแลและชุมชน เกิดความตระหนัก ร่วมกันดำเนินกิจกรรมต่างๆ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนเรื้อรังจากโรคเบาหวาน แบบองค์รวม โดยชุมชนมีส่วนร่วมและมีความยั่งยืน โดยใช้ภูมิปัญญาพื้นบ้าน คือ ผลมะกรูด มะนาว ที่มีในพื้นที่
วัตถุประสงค์ของนวตกรรม
1.เพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานมีความรู้ในการนวดเท้าและบริหารเท้า
2.เพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการถูกตัดเท้าหรือนิ้วเท้าในผู้ป่วยเบาหวาน
3.เพื่อเป็นทางเลือกในการดูแลตนเอง ในการนำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้ในการรักษาป้องกัน
การเกิดภาวะแทรกซ้อนให้กับผู้ป่วยเบาหวาน
4.เพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานมีความรู้เกี่ยวกับการออกกำลังกายและนำไปใช้ในชีวิตประจำวันเพื่อช่วยในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
กระบวนการทำงานในนวตกรรม
ขั้นเตรียมการ
1.เสนอปัญหาในการประชาคม / คณะกรรมการกองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น
2.ชุมชน / คณะกรรมการรับรู้ปัญหาและร่วมกันหาแนวทางแก้ปัญหา
3.คณะกรรมการกองทุน(เจ้าหน้าที่สาธารณสุข) เสนอวิธีการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดกับเท้าผู้ป่วยเบาหวานโดยผู้ป่วยพร้อมที่จะนำไปปฏิบัติงานได้เองที่บ้าน
4.ขอสนับสนุนถาดรองไข่ / มะกรูดจากผู้รับบริการ และ อสม.
ขั้นดำเนินการ
1.ประชุมร่วมกันเพื่อชี้แจงบทบาทหน้าที่ระหว่าง อปท. รพ.สต. อสม. ตัวแทนผู้ป่วยเบาหวาน
2.จัดประชุม/ชี้แจงสาธิตจัดทำอุปกรณ์ต้นแบบ
อุปกรณ์
1.1 มะกรูด 30 ผล
1.2 แผงไข่ 1 แผง
วิธีทำ
1.นำผลมะกรูดมาวางเรียงในในแผงไข่ โดยให้ด้านขั้วมะกรูดตั้งขึ้น จัดวางในแต่ละช่องบนแผงไข่จนเต็ม
2.ผู้ป่วยเบาหวานนั่งบนเก้าอี้ หรือแคร่ไม้ วางเท้าเปล่าลงบนลูกมะกรูดที่วางในแผงไข่ และเหยียบนวดเท้าไปมาบนแผงมะกรูด
3.ควรเปลี่ยนลูกมะกรูดใหม่ ภายใน 2-3 วัน หรือเมื่อมะกรูดเริ่มเปลี่ยนสีเป็นสีน้ำตาลคล้ำ หรือเริ่มปริแตก
4.สาธิตการนวด การบริหารเท้าและการใช้อุปกรณ์นวดเท้า
5.ติดตามเยี่ยมการใช้อุปกรณ์นวดเท้าของผู้ป่วยเบาหวานที่บ้าน
6.ประเมินความพึงพอใจของผู้รับบริการ
7.สรุปผลการดำเนินงาน
ผลการดำเนินงาน
ปัจจัยที่ทำให้เกิดความสำเร็จ
1.ประชาชน/ผู้ป่วยมีส่วนร่วมในกิจกรรม
2.องค์กรท้องถิ่นสนับสนุน
3.เจ้าหน้าที่ทุกคนร่วมใจสามัคคี
4.อสม.ทุกคนเต็มใจปฏิบัติงาน
5.มีงบประมาณสนับสนุน
ข้อเสนอแนะ
1.ควรมีการประสานงานและร่วมมือกันระหว่างหน่วยงาน
2.เจ้าหน้าที่สาธารณสุขและเจ้าหน้าที่ในส่วนท้องถิ่นควรมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน
3.ควรมีการให้ขวัญและกำลังใจแก่เจ้าหน้าที่ปฏิบัติงาน
แบบทดสอบความรู้ความเข้าใจ ในการปฏิบัติตัวเรื่องการดูแลเท้าผู้ป่วยเบาหวาน
ข้อมูลทั่วไป คำชี้แจง โปรดทำเครื่องหมาย / และเติมตัวเลขตามที่เป็นจริง
1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญิง
2. อายุ................ปี
3. สถานภาพ ( ) คู่ ( ) โสด ( ) หม้าย หย่า ร้าง แยก
4. การศึกษา ( ) ประถมศึกษาหรือต่ำกว่า ( ) มัธยมศึกษาหรืออนุปริญญา
( ) ปริญญาหรือสูงกว่า
แบบทดสอบการปฏิบัติตัวเรื่องการดูแลเท้าของผู้ป่วยเบาหวาน คำชี้แจง โปรดอ่านข้อความในแต่ละข้อแล้วพิจารณาว่าท่านปฏิบัติถูกต้องเหมาะสม ให้ทำเครื่องหมาย ( / )
หรือปฏิบัติไม่ถูกต้องเหมาะสม ทำเครื่องหมาย ( X ) หน้าข้อความต่อไปนี้
.............. 1. ควรทำความสะอาดเท้าทุกวันด้วยน้ำสบู่และเช็ดให้แห้งทันที
.............. 2. ไม่ควรแช่เท้าในน้ำ
…………...3. ไม่เดินเท้าเปล่า ควรสวมถุงเท้าประจำ
……………4. รองเท้าที่เหมาะสม สำหรับผู้ป่วยเบาหวานคือรองเท้ากีฬาที่มีเชือกผูก
หรือมีสายรัดส้นเท้า
……………5. ไม่ใส่รองเท้าที่หลวมมากๆ จะทำให้เดินไม่สะดวกและอาจเกิดแผลได้ง่าย
...............6. งดการสูบบุหรี่และการดื่มสุราอย่างเด็ดขาด
……………7.ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับ70 -130 มก%
………….…8.ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอวันละ 20 - 30 นาที
................9.ตัดเล็บเท้าในแนวขวางเป็นเส้นตรงโดยให้ปลายเล็บเสมอปลายนิ้วเท้า
...............10.ถ้ามีอาการชาปลายเท้ามากๆ ห้ามแช่ในน้ำอุ่นเด็ดขาด
แบบประเมินความพึงพอใจในกิจกรรมการดูแลเท้าผู้ป่วยเบาหวาน
ข้อมูลทั่วไป คำชี้แจงโปรดทำเครื่องหมาย / และเติมตัวเลขตามที่เป็นจริง
1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญิง
2. อายุ................ปี
3. สถานภาพ ( ) คู่ ( ) โสด ( ) หม้าย หย่า ร้าง แยก
4. การศึกษา ( ) ประถมศึกษาหรือต่ำกว่า ( ) มัธยมศึกษาหรืออนุปริญญา
( ) ปริญญาหรือสูงกว่า
แบบประเมินความพึงพอใจ คำชี้แจง โปรดอ่านข้อความในแต่ละข้อ แล้วพิจารณาว่าท่านมีความพึงพอใจในแต่ละข้ออยู่ในระดับใดแล้วทำเครื่องหมาย ( / ) ในช่องนั้น
ตามเกณฑ์ดังนี้
5 หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับมากที่สุด
4 หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับมาก
3 หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับปานกลาง
2 หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับน้อย
1 หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับน้อยที่สุด