(a me nā malama ʻē aʻe o ka makahiki nei)
Kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina ma ka pō ʻo Hilo ma https://moonsighting.com/visibility.html.
He loina nui paha kēia:
ʻO Hilo ka pō inā kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma https://moonsighting.com/visibility.html
Inā e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html e pono ai ke mōakaaka loa o ka lani no ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, he hōʻike paha kēia no ka pono i ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma mua o ka hoʻoholo ʻana i ka pō o ka mahina.
ʻO Hanaiaʻeleʻele ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Welehu no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 20 o Novemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447jmt_11-20-2025.gif, ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 20 o Novemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:48 ma 249° a me ka mahina ma 6:08 ma 241° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole loa nō kēia manawa he 20 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hoʻopau manawa paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Novemaba 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Dekemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rjb_12-20-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe loa ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, akā kokoke nō ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā. Ma ka lā 20 o Dekemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:54 ma 245° a me ka mahina ma 6:38 ma 241° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 44 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe loa ka lani, akā kokoke nō ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Dekemaba 2025.
Hoihoi paha ka hoʻohālike ʻana i ka lā 20 o Dekemaba 2025 me ka lā 22 o ʻOkatoba 2025
• 20 o Dekemaba 2025: 44 minute, kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā kālaʻe ka lani, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā
• 22 o ʻOkatoba 2025: 45 minute, kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō, akā kokoke ka pae ʻāina e pono ai ka lani kālaʻe [a ua ʻike maka ʻia nō]
ʻO Kaʻaona ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo ʻIkuā no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 22 o ʻOkatoba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447jmo_10-22-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai ka lani kālaʻe. He kuhi kēia i hōʻoiaʻiʻo ʻia ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 22 o ʻOkatoba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:01 ma 258° a me ka mahina ma 6:46 ma 247° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole nō kēia manawa he 45 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai ka lani kālaʻe, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o ʻOkatoba 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Novemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447jmt_11-20-2025.gif, ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 20 o Novemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:48 ma 249° a me ka mahina ma 6:08 ma 241° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole loa nō kēia manawa he 20 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hoʻopau manawa paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Novemaba 2025.
ʻO Ikiiki ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Māhoehope no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 22 o Sepatemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rbt_9-22-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe nō ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 22 o Sepatemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:27 ma 270° a me ka mahina ma 7:03 ma 261° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō kēia manawa he 36 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe nō ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o Sepatemaba 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o ʻOkatoba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447jmo_10-22-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai ka lani kālaʻe. Ma ka lā 22 o ʻOkatoba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:01 ma 258° a me ka mahina ma 6:46 ma 247° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole nō kēia manawa he 45 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai ka lani kālaʻe, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o ʻOkatoba 2025.
ʻO Welo ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Māhoemua no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ke ono o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 23 o ʻAugate 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rba_8-23-2025.gif, ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 23 o ʻAugate 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:54 ma 282° a me ka mahina ma 7:28 ma 278° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō kēia manawa he 34 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o ʻAugate 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o Sepatemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rbt_9-22-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe nō ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 22 o Sepatemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:27 ma 270° a me ka mahina ma 7:03 ma 261° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō kēia manawa he 36 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe nō ka lani ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 22 o Sepatemaba 2025.
ʻO Nana ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Hinaiaʻeleʻele no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 25 o Iulai 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447sfr_7-25-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 25 o Iulai 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:13 ma 291° a me ka mahina ma 8:20 ma 288° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 67 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iulai 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o ʻAugate 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rba_8-23-2025.gif, ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā. Ma ka lā 25 o ʻAugate 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:54 ma 282° a me ka mahina ma 7:28 ma 278° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō kēia manawa he 34 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o ʻAugate 2025.
ʻO Kaulua ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Kaʻaona no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 25 o Iune 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447muh_6-25-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei inā kālaʻe nō ka lani. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 25 o Iune 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:16 ma 296° a me ka mahina ma 8:09 ma 299° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 53 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iune 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iulai 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447sfr_7-25-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo. Ma ka lā 25 o Iulai 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:13 ma 291° a me ka mahina ma 8:20 ma 288° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 67 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ke hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iulai 2025.
ʻO Kāʻelo ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Ikiiki o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma lā 27 o Mei 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446zhj_5-27-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 27 o Mei 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:07 ma 293° a me ka mahina ma 8:23 ma 300° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Lōʻihi nō kēia manawa he 76 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 27 o Mei 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iune 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447muh_6-25-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 25 o Iune 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:16 ma 296° a me ka mahina ma 8:09 ma 299° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 53 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o Iune 2025.
ʻO Makaliʻi ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Welo o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ka lua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma lā 28 o ʻAperila 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446zqd_4-28-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 28 o ʻAperila 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:55 ma 286° a me ka mahina ma 8:28 ma 296° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Lōʻihi nō kēia manawa he 93 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o ʻAperila 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 27 o Mei 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446zhj_5-27-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 27 o Mei 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:07 ma 293° a me ka mahina ma 8:23 ma 300° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Lōʻihi kēia manawa he 76 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 27 o Mei 2025.
ʻO Welehu ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi kēia [ʻo ia ʻo Nana o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ka mua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 29 o Maraki 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446shw_3-29-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 29 o Maraki 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:45 ma 274° a me ka mahina ma 7:28 ma 281° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 43 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a pono paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Maraki 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o ʻAperila 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446zqd_4-28-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 28 o ʻAperila 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:55 ma 286° a me ka mahina ma 8:28 ma 296° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Lōʻihi nō kēia manawa he 93 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o ʻAperila 2025.
ʻO ʻIkuā ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi kēia [ʻo ia ʻo Kaulua o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rmd_2-28-2025.gif i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 28 o Feberuari 2025. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 28 o Feberuari 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:35 ma 262° a me ka mahina ma 7:42 ma 269° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 67 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Feberuari 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Maraki 2025, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446shw_3-29-2025.gif . Ma ka lā 29 o Maraki 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:45 ma 274° a me ka mahina ma 7:28 ma 281° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 43 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a pono paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Maraki 2025.
ʻO Hilinehu ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi kēia [ʻo ia ʻo Kāʻelo o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446shb_1-29-2025.gif i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 29 o Ianuari 2025. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 29 o Ianuari 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:19 ma 251° a me ka mahina ma 6:54 ma 254° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō kēia manawa he 35 minute wale nō ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Ianuari 2025.
Auē, ua poina ka hoʻonānā ma ka lā 29 o Ianuari 2025 ma muli paha o ka nui o ka hopohopo i ka ʻino nui o ka lani e hiki mai ana, a ua ʻōmalumalu paha ka lani kahi o ka napoʻo o ka lā, a laila e hilinaʻi ʻia paha ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446shb_1-29-2025.gif i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 29 o Ianuari 2025, a e helu pō ʻia nō kēia ahiahi ʻo “Muku nei,” a ʻaʻole “muku ka malama.”
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Feberuari 2025, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rmd_2-28-2025.gif . Ma ka lā 28 o Feberuari 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:35 ma 262° a me ka mahina ma 7:42 ma 269° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 67 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Feberuari 2025.
ʻO Hilina ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi kēia [ʻo ia ʻo Makaliʻi o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rjb_12-31-2024.gif i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 31 o Dekemaba 2024. He kuhi kēia e hōʻoiaʻiʻo ʻia ana ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 31 o Dekemaba 2024 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:00 ma 246° a me ka mahina ma 7:02 ma 243° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 62 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 31 o Dekemaba 2024.
ʻAʻole nō naʻe i ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo, ma muli paha o ka mōakaaka ʻole o ka lani i ka pae ʻōpua, a laila e hilinaʻi ʻia paha ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rjb_12-31-2024.gif i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 31 o Dekemaba 2024, a e helu pō ʻia nō kēia ahiahi ʻo “Hilo nei,” ua “muku ka malama,” ʻaʻole "Muku nei."
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Ianuari 2025, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ma ka ʻohe nānā, ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446shb_1-29-2025.gif . Ma ka lā 29 o Ianuari 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:19 ma 251° a me ka mahina ma 6:54 ma 254° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō nō kēia manawa he 35 minute wale nō ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Ianuari 2025.
ʻO Hanaiaʻeleʻele ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi kēia [ʻo ia ʻo Welehu o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (ua kuhi ʻia ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446jmt_12-1-2024.gif ) ma ka lā 1 o Dekemaba 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 1 o Dekemaba i napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:48 ma 247° a me ka mahina ma 6:16 ma 240° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole nō ka manawa he 28 minute wale nō ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 31 o Dekemaba, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rjb_12-31-2024.gif . Ma ka lā 31 o Dekemaba e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:00 ma 246° a me ka mahina ma 7:02 ma 243° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Lōʻihi nō kēia manawa he 62 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi wale ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 31 o Dekemaba 2024.
ʻO Kaʻaona hou ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi, ʻo Kaʻaona hope kēia [ʻo ia ʻo ʻIkuā (hope) o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia mau ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia mau ka hope o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (ua kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, akā ʻano kokoke kēia pae ʻāina i kahi e pono ai ka lani kālaʻe, ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446jmo_11-2-2024.gif ) ma ka lā 2 o Novemaba 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 2 o Novemaba i napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:54 ma 254° a me ka mahina ma 6:24 ma 263° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole no ka manawa he 30 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Dekemaba, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446jmt_12-1-2024.gif . Ma ka lā 1 o Dekemaba e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:58 ma 247° a me ka mahina ma 6:16 ma 240° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole no kēia manawa he 28 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a laila pono ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Dekemaba 2024.
ʻO Kaʻaona (mua) ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo ʻIkuā (mua) o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (ua kuhi ʻia ka ʻole paha o ka ʻike maka ʻia ʻana ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ma ka lani kālaʻe, ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rbt_10-3-2024.gif ) ma ka lā 3 o ʻOkatoba 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 3 o ʻOkatoba i napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:16 @ 265° a me ka mahina ma 6:55 @ 257° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole ka manawa he 39 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 2 o Novemaba, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, akā ʻano kokoke kēia pae ʻāina i kahi e pono ai ka lani kālaʻe ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446jmo_11-2-2024.gif ). Ma ka lā 2 o Novemaba e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:54 pm ma 254° a me ka mahina ma 6:24 ma 263° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 30 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki pono paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 2 o Novemaba 2024.
ʻO Ikiiki ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Māhoehope o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rba_9-3-2024.gif ) ma ka lā 3 o Sepatemaba 2024, koe ma ka lani kālaʻe nō, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 3 o Sepatemaba e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:44 @ 278° a me ka mahina ma 7:22 @ 273° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole ka manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, he 38 minute.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o ʻOkatoba, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole paha o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ma ka lani kālaʻe ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rbt_10-3-2024.gif ). Ma ka lā 3 o ʻOkatoba e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:16 @ 265° a me ka mahina ma 6:55 @ 257° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole kēia manawa he 39 minute ka ʻokoʻa o ka manawa, a laila hiki paha ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole, koe ma ka lani kālaʻe, o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o ʻOkatoba 2024.
ʻO Welo ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Māhoemua o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446sfr_8-4-2024.gif ) ma ka lā 4 o ʻAugate 2024, koe ma ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 4 o ʻAugate e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:08 @ 288° a me ka mahina ma 7:44 @ 289° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole ka ʻokoʻa o ka manawa, he 36 minute.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o Sepatemaba, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ke kālaʻe nui o ka lani, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446rba_9-3-2024.gif ). Ma ka lā 4 o ʻAugate e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:44 @ 278° a me ka mahina ma 7:22 @ 273° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole kēia manawa he 38 minute ka ʻokoʻa o ka manawa, a laila hiki nō ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o Sepatemaba 2024.
ʻO Nana ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Hinaiaʻeleʻele o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻike maka ʻia ʻana nō e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446muh_7-6-2024.gif ) ma ka lā 6 o Iulai 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 6 o Iulai e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:17 @ 295° a me ka mahina ma 8:27 @298° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 4 o ʻAugate, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ma ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446sfr_8-4-2024.gif ). Ma ka lā 4 o ʻAugate e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:08 @ 288° a me ka mahina ma 7:44 @289° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole kēia manawa he 36 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki nō ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 4 o ʻAugate 2024.
ʻO Kaulua ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Kaʻaona o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445zhj_6-6-2024.gif ) ma ka lā 6 o Iune 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 6 o Iune e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:11 @ 295° a me ka mahina ma 7:57 @300° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o Iulai, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1446muh_7-6-2024.gif ). Ma ka lā 6 o Iulai e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:17 @ 295° a me ka mahina ma 8:27 @298° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Nui kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki nō ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o Iulai 2024.
ʻO Kāʻelo ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Ikiiki o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻike maka ʻia ʻana nō e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445zqd_5-8-2024.gif ) ma ka lā 8 o Mei 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 8 o Mei e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:59 @289° a me ka mahina ma 8:06 @297° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o Iune, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445zhj_6-6-2024.gif ). Ma ka lā 6 o Iune e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 7:11 @295° a me ka mahina ma 7:57 @300° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Pōkole kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki paha ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o Iune 2024.
ʻO Makaliʻi ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Welo o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻike maka ʻia ʻana nō e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445shw_4-9-2024.gif ) ma ka lā 9 o ʻAperila 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 9 o ʻAperila e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:48 @279° a me ka mahina ma 8:16 @289° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 8 o Mei, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445zqd_5-8-2024.gif ). Ma ka lā 8 o Mei e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:59 @289° a me ka mahina ma 8:06 @297° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Nui kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki nō ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 8 o Mei 2024.
ʻO Welehu ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Nana o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka mua o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana i kuhi ʻia ma ke ʻano he ʻike maka ʻia ʻana paha inā kālaʻe ka lani ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rmd_3-10-2024.gif ) ma ka lā 10 o Maraki 2024. He holo kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 10 o Maraki i napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:39 @267° a me ka mahina ma 7:27 @279° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 9 o ʻAperila, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei (he ʻike maka ʻia ʻana e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445shw_4-9-2024.gif ). Ma ka lā 9 o ʻAperila e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:48 @279° a me ka mahina ma 8:16 @289° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Nui kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki nō ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 9 o ʻAperila 2024.
ʻO ʻIkuā ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Kaulua o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ( ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rjb_1-11-2024.gif ) ma ka lā 10 o Feberuari 2024. He kuhi kēia i hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 10 o Feberuari e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:26 a me ka mahina ma 7:41 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Maraki, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei inā kālaʻe ka lani ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rmd_3-10-2024.gif ). Ma ka lā 10 o Maraki e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:39 a me ka mahina ma 7:27 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki paha ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Maraki 2024.
ʻO Hilinehu ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Kāʻelo o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rjb_1-11-2024.gif i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 11 o Ianuari 2024, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā (akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e ʻike ʻia ai ma ka ʻohe nānā wale nō). He kuhi kēia e hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 11 o Ianuari 2024 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:07 a me ka mahina ma 6:42 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Feberuari 2024, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445shb_2-10-2024.gif ). Ma ka lā 10 o Feberuari 2024 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:26 a me ka mahina ma 7:41 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). Nui nō kēia manawa ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i napoʻo ʻana o ka mahina, a laila hiki paha ke hilinaʻi i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Feberuari 2024.
ʻO Hilina ka malama o Oʻahu a me Kauaʻi [ʻo ia ʻo Makaliʻi o Hawaiʻi a me Maui], a ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445jmt_12-13-2023.gif i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei ma ka lā 13 o Dekemaba 2023, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka kalaʻe loa o ka lani. He kuhi kēia e hōʻoia ʻia nō ma ka "hoʻonānā" ʻana ma ka ʻāluna ahiahi o ia lā. Ma ka lā 13 o Dekemaba 2023 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:51 a me ka mahina ma 6:47 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 11 o Ianuari 2024, he lā i kuhi ʻia ai ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ka ʻike maka ʻia ʻana ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka ʻohe nānā wale nō ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rjb_1-11-2024.gif ). Ma ka lā 11 o Ianuari 2024 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:07 a me ka mahina ma 6:42 ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ).
Ma ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, i huli ʻia ma ka lā 13 o Novemaba 2023, ka lā i kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445jmo_11-13-2023.gif ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, a kokoke loa ka pae ʻāina i kahi e pono ai i ka ʻohe nānā. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:10 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:12 (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). Pōkole kēia manawa, he 22 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAʻole i ʻike maka ʻia, ma muli paha o ka pae ʻōpua ma ka hālāwai komohana hema, akā e holo paha iō Muku nō ka pō ma ka hilinaʻi ʻia ʻana o ua kuhi ala ma moonsighting.com, a "Muku nei," ʻaʻole "Muku ka malama."
2023-11-13, 6:14
[ma hope nō naʻe o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina]
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o Dekemaba 2023, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:51 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:47. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 56 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia lā 13 o Novemaba 2023, akā kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka kalaʻe loa o ka lani (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445jmt_12-13-2023.gif).
Ma ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, i huli ʻia ma ka lā 15 o ʻOkatoba 2023, ka lā i kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rbt_10-15-2023.gif ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo akā kokoke loa ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai i ke kālaʻe loa o ka lani. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:06 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:53 (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). ʻAno pōkole kēia manawa, he 47 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAʻole i ʻike maka ʻia, ma muli paha o ka pae ʻōpua ma ka hālāwai komohana hema, akā e holo paha iō Hilo ka pō ma ka hilinaʻi ʻia ʻana o ua kuhi ala ma moonsighting.com, a "Muku ka malama," ʻaʻole "Muku nei."
2023-10-15, 6:38
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o Novemaba 2023, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:50 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:12. Pōkole kēia manawa, he 22 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, koe ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, a kokoke loa ka pae ʻāina i kahi e pono ai i ka ʻohe nānā ( https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445jmo_11-13-2023.gif ).
Ma ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, i huli ʻia ma ka lā 15 o Sepatemaba 2023, ka lā i kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rba_9-15-2023.gif ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei inā ʻaʻole kālaʻe loa ka lani. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:34 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:14 (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). ʻAno pōkole kēia manawa, he 40 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 15 o ʻOkatoba 2023, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:06 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:53. ʻAno pōkole kēia manawa, he 47 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo akā kokoke loa ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei i kahi e pono ai i ke kālaʻe loa o ka lani ma kēia lā 15 o ʻOkatoba 2023 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1445rbt_10-15-2023.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaʻaona (hope) o Oʻahu a me Kauaʻi
[ʻo ʻIkuā (hope) o Hawaiʻi a me Maui]
ʻO ka lua (kolu) o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hope o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 25 o ʻOkatoba 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
4. Ma ka malama hope o ke Kau ma Ikuwa, e like ia me Okatopa, oia ka malama, e hoomaka ai ka makahiki, a hiki aku i na malama mua ekolu a ka Hooilo, oia o Welehu, o Makalii o Kaelo, e like ia, me Noemaba, Dekemaba, Ianuari, ma keia mau malama e makahiki ai, a hoomaha ia na hana, a me na hana haipule.
11 [10]. Ma ka pule Ku o Ikuwa, kau welu ka makahiki, oia no ka wa e hoopau ai ka haipule ana, o na heiau a na [a]lii, alaila hele na [a]lii, a me na kanaka haipule, i ka paani, a me ka hana lealea, (aole nae e hana na kahuna pela, a me na kahu akua, a me ke [a]lii nona ke aupuni).
12. No na Wa maloko o ka Makahiki: 23. Ma ke kapu Ku, ekolu po e kapu ai ma ka po o Hilo ke kapu ana, ma ke ao o Ku Lua i noa [a]i
12. A ma ka pule Hua o ua Ikuwa la, naha ka niu a ke [a]lii nui he mau oihana keia no ka makahiki (he hana e hooluolu ai i ke akua, a waiho aku, alaila, hele ma ka lealea).
12. No na Wa maloko o ka Makahiki: 23. ... o ke kapu Hua, po alua ke kapu ana, ma ka po o Mohalu e kapu ai, a ma ke ao o Akua e noa [a]i
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
O Kaaona, o ka lua ia o ka malama o ka [H]ooilo, ua kapaia o Ka[a]ona, no ka pua kea, a o Kaaona ka malama e puka mai ai o ka pua o ke ko, a i ke ka ana o ka pua hou, a laila, kii akula na kanaka elemakule e unuhi mai i ka pua, ua kau ia i ka hale uahi a eleele, a i ka holoi ana i ka eloelo owaho o ka pua, ua lelo oloko, ua kapaia ka inoa, he pua kaaona, ua kapaia i ka inoa oia malama o Kaaona; a no ka nui o ka ia i loaa iloko o na malama o ka Makalii, a ua wahi kukaa ai, a iloko ona hokeo me na hulilau, a i ka hiki ana i keia malama e kalela ["ka aela"? "kale la"?] a ka pua o ke ko, oia ka manawa e hiki mua mai ai ka pa ana o na makani ino, a me ka pa mai ana o ka makani Kona, a nolaila, kii akula i na ipu ia, a me na kukaa ia maloo e wehe, ua hele a lelo—me he pua Kaaona la i kau i ka hale uahi, ua kapaia o Kaaona..
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
5. [O] Ikuwa, ua like ia me Okatoba, malaila e pau ai ko ke Kau mau malama eono.
26. Ma ka malama o Ikuwa e kauwelu ai ka makahiki, o ia iho la no na malama e hoomaka ai, ka haipule ana, a ma ka malama o Kaulua, a laila, hoi hou na alii ma kahi poe kanaka i ka haipule, pela mau ka hana ana ma na wa o na makahiki.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 24 o Novemaba 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:49 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:45. ʻAno pōkole kēia manawa, he 56 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-11-24), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana nō ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e pono ana ke kālaʻe o ka lani, ma kēia lā 24 o Novemaba 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1444jmo_11-24-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Māhoemua o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke ono o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hā o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 28 o Iulai 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Augate, a me Sepatemaba [aole Sepatemaba i keia MH haole 2022 (ua maikai a hiki i ka mahina nei o Mei)], oia o Welo.... O Welo ke ono o ka malama o ka Makalii, ua kapaia ka malama o Welo, no ka maloo o ka aina i ka la, mai ka malama o Welehu a hiki i ka malama o Nana, aole i haule ia e ka ua, ua welowelo iki ka wai o kahawai, a o na malama lulu hee keia, a o na malama o hee, a ono ke kaulai o ka hee i ka la, a no ka maloo i ka la, a ua wikani makalii ka welowelo, a nolaila o Welo, a o Welo oia ka malama e pau ai ka Makalii.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
5. [O] o ka Mahoemua, ua like ia me Augate, oia no ka malama, e pala nui ao ka ohia ai.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Iulai 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:42. Pōkole nō kēia manawa, he 29 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-07-28), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 28 o Iulai 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1444muh_7-28-2022.gif).
Ua hōʻea lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 7:25, ma hope o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno mōakaaka, ʻano mōlehulehu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā ʻia a hiki i ka hora 7:42. ʻAʻole i ʻike maka ʻia ka mahina, a laila e holo paha, ʻo "Muku nei," a ʻaʻole "muku ka malama," ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1444muh_7-28-2022.gif i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi.
7:27
7:32
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua pono o ka manawa hapahā hora 7 (7:13)]
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma hope pono o ka hora 8 (8:02) o ke ahiahi
ma ke aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hapahā hora 8 (8:09) o ke ahiahi
ma ke kulu aumoe
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope pono o ka hapalua hora 10 (10:32) o ke ahiahi
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ma ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 6 (6:02)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 4 (4:22) o ka pawa
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma ka hapahā i koe, kani ka hora 11 (10:45) o ke awakea
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma mua pono o ka hapalua hora 7 (7:28) o ke kakahiaka
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua pono o ka manawa hapahā hora 7 (7:13)]
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma hope pono o ka hora 8 (8:02) o ke ahiahi
ma ke aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hapahā hora 8 (8:09) o ke ahiahi
ma ke kulu aumoe
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope pono o ka hapalua hora 10 (10:32) o ke ahiahi
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ma ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 6 (6:02)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 4 (4:22) o ka pawa
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma ka hapahā i koe, kani ka hora 11 (10:45) o ke awakea
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma mua pono o ka hapalua hora 7 (7:28) o ke kakahiaka
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila:
https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815
https://www.timeanddate.com/astronomy/night/@z-us-96815 (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo)
Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila:
https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury)
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Iulai 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:42. ʻAno pōkole kēia manawa, he 31 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-07-28), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 28 o Iulai 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1444muh_7-28-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Nana o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Hinaiaʻeleʻele o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 29 o Iune 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e pono ai ka mōakaaka loa o ka lani, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia ma muli paha o ka nui o ke ao, a laila e holo paha ʻo Hilo ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Iulai, a me Augate [aole Augate i keia MH haole 2022 (ua maikai a hiki i ka mahina nei o Mei)], oia o Nana....O Nana ka lima o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Nana, oia ka malama e hoolele ai ka manu e lele, a o ka malama ia i kapaia o [keaeau?], a o ka upena luelue, a o ka auhuhu paina keia, a o ka malama haaheo keia o Nana.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
5. [O] Hinaieeleele, ua like ia me Iulai oia no ka malama e pala mai ai ka ohia ai.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Iune 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:18 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:15. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 57 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-06-29), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e pono ai ka mōmakaaka loa o ka lani ma kēia lā 29 o Iune 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443zhj_6-29-2022.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 7:29, ma hope o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno mōakaaka, ʻano mōlehulehu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā ʻia a hiki i ka hora 8:15. ʻAʻole i ʻike maka ʻia ka mahina, no ka nui paha o ke ao, akā e holo paha, ʻo "Hilo nei," a ua "muku ka malama," ma muli o ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443zhj_6-29-2022.gif i ka ʻike maka ʻia ʻana ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi.
7:54
8:03
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hora 7 (7:18)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:25 o ke kulu aumoe
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 10:08 o ke ahiahi
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:47)]
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:38 o ke kakahiaka nui
ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:50 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:15 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:25 o ke aumoe
kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 10:08 o ke ahiahi
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua pono o ka manawa hapahā hora 7 (7:13)]
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma hope pono o ka hora 8 (8:02) o ke ahiahi
ma ke aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hapahā hora 8 (8:09) o ke ahiahi
ma ke kulu aumoe
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope pono o ka hapalua hora 10 (10:32) o ke ahiahi
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ma ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 6 (6:02)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 4 (4:22) o ka pawa
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:36) o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma ka hapahā i koe, kani ka hora 11 (10:45) o ke awakea
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aku ana ma mua pono o ka hapalua hora 7 (7:28) o ke kakahiaka
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila:
https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815
https://www.timeanddate.com/astronomy/night/@z-us-96815 (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo)
Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila:
https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury)
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o Iulai 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:42. ʻAno pōkole kēia manawa, he 31 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-07-28), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 28 o Iulai 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1444muh_7-28-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaulua o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Kaʻaona o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 30 o Mei 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā , a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Iune, a me Iulai [aole Iulai i keia MH haole 2022 (ua maikai a hiki i ka mahina nei o Mei)], oia o Kaulua.... O Kaulua ka ha o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaulua no ka moe ana o na huihui i na hope loa o Kaelo a i kekahi mau la o Kaulua, alaila, kalepa lalani ko lakou puka ana mai, me he lepa la, a o ka lakou moe ana i kela hapa o Kaelo me keia paha o keia malama, a laila, elua punana i hoomoe ia, nolaila, mai ka inoa Kaulua, a o kekahi mea i kapaia o Kaulua, no ka poe kono manu, a pu uwau o ka maunu, a o ka malama keia e moe ai o ka uwau, a me ka lio, a ka ao, a o ka malama keia e moe palua ai ka makane me ka makawahine i ka lua, a o ka malama keia a Luahoomoe i kuhikuhi ai i ka poe kono manu i na la hope o Kaelo e komo ai ka mauu [manu?] i ka lua, a i ka malama o Kaulua e moe palua ai ka manu.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
5. [O] Kaaona, ua like ia me Iune, oia ka malama e kalai ai, i ke kuku aei opelu i ka wa kahiko
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 30 o Mei 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:10 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:46. Pōkole kēia manawa, he 36 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-05-30), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 30 o Mei 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443zqd_5-30-2022.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 7:20, ma hope o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno mōakaaka ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā ʻia a hiki i ka hora 7:46. ʻAʻole i ʻike maka ʻia ka mahina, a laila e holo paha, ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:33
7:41
he mahele o ke kiʻi i paʻi ʻia ma Kapalama ma ka lā aʻe, ka lā: 31 o Mei 2022, 7:43
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hora 7 (7:10)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:07 o ke aumoe
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:47)]
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:06 o ke kakahiaka nui
ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:43 o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:13 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:08 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:07 o ke aumoe
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hora 7 (7:18)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:25 o ke kulu aumoe
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 10:08 o ke ahiahi
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:47)]
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:38 o ke kakahiaka nui
ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:50 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:15 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:25 o ke aumoe
kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 10:08 o ke ahiahi
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila:
https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815
https://www.timeanddate.com/astronomy/night/@z-us-96815 (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo)
Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila:
https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury)
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 29 o Iune 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:18 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:15. ʻAno lōʻihi ia manawa, he 57 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-06-29), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā, ʻo ia ka liʻulā, he mōlehulehu o ke ahiahi. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, akā ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e pono ai ka mōakaaka loa o ka lani ma kēia lā 29 o Iune 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443zhj_6-29-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kā ʻelo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Ikiiki o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka mua o ka malama o ke kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 1 o Mei 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, a ua ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Hilo ia pō.
[hoʻoponopono ʻia ka papa mahina i luna nei i mea e hōʻike aku ai he Muku nō ma ka mahina nei]
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Mei, a me Iune [aole Iune i keia MH haole 2022 (ua maikai a hiki i keia mahina o Mei)] oia o Kaelo.... O Kaelo ke kolu o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaelo, no ka ehoeho o na huihui i ke kai, a he kuaua hookahi i kekahi manawa, a he kuaua ia e eloelo ai, a o ka malama keia e ai ai ka ai me ka malolo mua a kau, he kau ai nui keia ua kaeo ka ipu, he kau malolo nui keia ua hele ke poho a ka lawaia a kaeo.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
5. Eia no na malama o ke Kau, o Ikiiki, ua like ia me Mei, oia ka malama a moe ai ka huhui hoku.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Mei 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:56 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:04. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 68 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-05-01), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōaakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o Mei 2022 (moonsighting.com/visibilitycurves/1443shw_5-1-2022.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 7:06, ma hope iki o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā a hiki i ka hora 8:04. Ma ka hora 7:43 i ʻike maka ʻia nō ai ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 1 o Mei, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
7:44
7:45
7:46
he mahele o ke kiʻi o ka hora 7:46 i hoʻonui ʻia
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:56)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:29 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma ka hora 6 (6:00)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:51 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:48 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:02 o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma hikina hema ʻo ia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:02 o ke kulu aumoe
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hora 7 (7:10)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:07 o ke aumoe
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:47)]
haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:06 o ke kakahiaka nui
ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:43 o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:13 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:08 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 12:07 o ke aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila:
https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815
https://www.timeanddate.com/astronomy/night/@z-us-96815 (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo)
Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila:
https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury)
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 30 o Mei 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:10 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:46. ʻAno pōkole kēia manawa, he 36 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ( www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-05-30 ), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 30 o Mei 2022 ( moonsighting.com/visibilitycurves/1443zqd_5-30-2022.gif ).
ʻO ka Malama ʻo Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Welo o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 1 o ʻAperila 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Aperila, a me Mei, oia o Makalii…. O Makalii ka lua o ka malama o ka Makalii, ua kapa ia keia malama ma muli o ke kau o Makalii, a ma muli o ka huli pono ana o ka hoku o Makalii i ka akau, a o kekahi ano i kapa ia o keia malama o Makalii, no ka wi no ka mea, ma kekahi mau aina, no ka hoomaka ana o na lau uala a [me] na huli hou e kanu i loko o na malama hope o ka hooilo, a puka i loko o Welehu ua hoho ia ae na lau i ka makalua, a he malama hahana o Makalii no ka wi, no laila, liilii na maka i ka pololi, he ola na ka lau nahelehele, a me ka lau lele aku.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
6. [O] Welo, ua like ia me Aperila, ma laila e pau ai ko ka Hooilo mau malama eono.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o ʻAperila 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:46 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:32. ʻAno pōkole paha kēia manawa, he 46 wā minute wale nō, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-04-01), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōaakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o ʻAperila 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rmd_4-1-2022.gif).
Ua hōʻea ʻano mikiʻala ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma mua o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina ma ka manawa hapalua hora 6. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā a hiki i ka hora 7:32 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 1 o ʻAperila, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:03
7:14
7:25
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 6:25 o ka wanaʻao
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:46)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:23)]
haʻahaʻa nō nō ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:26 o ka wanaʻao
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:59 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:52 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:45 o ke kulu aumoe
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:56)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:29 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kulu aumoe a hiki i ka pawa [ma mua o ka hikina o ka lā ma ka hora 6 (6:00)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:51 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:48 o ke kulu aumoe
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:02 o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma hikina hema ʻo ia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 2:02 o ke kulu aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Mei 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:56 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:04. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 68 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-05-01), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o Mei 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443shw_5-1-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welehu o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Nana o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka mua o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lima o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 2 o Maraki 2022, ka lā i kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e hoʻoholo paha ʻo Muku ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), "35" (36), "No ka Makahiki"
?
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Maraki, a me Aperila, oia o Welehu…. O Welehu ka malama mua o ka Makalii, ua kapa ia, we, owe, no ka nui o ka ua mailoko o na malama hope o ka hooilo a komo i ka malama mua o ka Makalii, a no ka nui o ka ua, ua lehu nui kapuahi i ka a mau o ke ahi, ua nui ka lehu, a nolaila, ua huipu ia keia mau hainoa elua i loko o ka haiinoa hookahi, we, owe, lehu, o Welehu ia no ka lehu nui, a i keia malama e lehu ai ka umauma o kolea, a e kapulepule ai a niho puaa.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
6. [O] Nana, ua like ia me Maraki, o ia no ka malama e malolo ai ka moana
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 2 o Maraki 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:36 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:58. Pōkole nō kēia manawa, he 22 wā minute wale nō, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-03-02), a e koe ana nō ka nui o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole nō o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 2 o Maraki (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443shb_3-2-2022.gif), akā, ʻano kokoke loa ka pae ʻāina i kahi e hiki paha ai ke ʻike maka ʻia ma ka ʻohe nānā.
Ua hōʻea lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 6:45, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno mōakaaka ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai. Ua nānā ʻia a hiki i ka manawa hora 6:58 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo. Ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana a ma muli kekahi o ke kuhi a Shaukat Kāne, e hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 2 o Maraki, a laila ua ʻo "Muku nei," ʻaʻole i "muku ka malama."
7:02
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:40 o ke ahiahi
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hapalua hora 6 (6:36)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:48)]
haʻahaʻa loa nō ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:36 o ka moku ʻana o ka pawa
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:42 o ka moku ʻana o ka pawa
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:06 o ka pawa
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:20 o ka pawa
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 6:25 o ka wanaʻao
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:46)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:23)]
haʻahaʻa nō nō ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:26 o ka wanaʻao
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:59 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:52 o ke kulu aumoe
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 3:45 o ke kulu aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o ʻAperila 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:46 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:32. ʻAno pōkole paha kēia manawa, he 46 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-04-01), a e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōaakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o ʻAperila 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rmd_4-1-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo ʻIkuā o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Kaulua o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hā o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 1 o Feberuari 2022, ka lā i kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, a ua ʻike maka ʻia ma ka moku o Keawe, ma Kawaihae, a laila e hoʻoholo paha ʻo Hilo ia pō.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No ka Makahiki"
77. A ma ke Ku o Kaulua, hoi hou na [a]lii a pau, a me na kanaka o lakou a pau i ka haipule, no ka mea, he hana nui loa ka haipule ma Hawaii nei mai kinohi mai no ia hana o ka haipule.
78. A ma ke Ku o ua Kaulua la, a o Nana paha, a laila kukulu ke alii nui i heiau Loulu, ina he mao, o ia ina he Luakini maoli o ia no, ina e manao ke alii nui, i Luakini hooulu[u]lu ai, o ia ina Luakini kaua o ia no hoi.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870, "Ka Moolelo Hawaii; No ka mahele ana i na wa o ka makahiki"
Feberuari, a me Maraki, oia o Ikuwa…. O Ikuwa. O ke ono keia o na malama o ka Hooilo; [u]a kapa ia ka malama o Ikuwa, o ka poha-koeleele, no ka nui o ka ua me ka uila a me kahekili, a o ka malama keia e mokupawa ai ka aina, a e kaha muliwai ai na kuahiwi i ka wai, a ua kapa ia o lawewai, no ka nui o ka wai i loko o keia mau malama hope o ka Hooilo. Ua kapa ia ka inoa o keia malama o Pilikaaiea, no ka ikaika o ka hekili, a no ka pili o ka hanu, a o Hinamahuie no ka hekili no a me ka uila, a o Lonomakua kekahi inoa.
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa), 12, "No na Wa maloko o ka Makahiki"
6. [O] Kaulua, ua like ia me Feberuari, o ia no ka malama e pae mai ai ka pua anae.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Feberuari 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:21 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:16. ʻAno lōʻihi paha kēia manawa, he 55 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-02-01), akā, e koe ana kekahi o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o Feberuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rjb_2-1-2022.gif), akā, ʻano kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka mōakaaka loa o ka lani.
Ua hōʻea lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 6:30, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai. Ua nānā ʻia a hiki i ka manawa hora 6:31 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo. Akā nō naʻe, ua ʻike maka ʻia ma ka moku o Keawe, ma Kawaihae. Ma muli o ka ʻike maka ʻia ʻana a ma muli kekahi o ke kuhi a Shaukat Kāne, e hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o Feberuari, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
ʻO ke kuhi ma mua nō naʻe, he kuhihewa, ʻo ia ke kuhi ʻo Muku paha ka pō ma Oʻahu no ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana ma Waikīkī, a ʻo Hilo paha ka pō ma ka moku o Keawe no ka ʻike maka ʻia ʻana ma Kawaihae. Ma hope o ka nalu wale iho a me ke kūkā me nā hoa hoʻonānā mahina, ua hoʻoholo ʻia ʻo Hilo paha ka pō ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi. Ma muli o ke kokoke o nā mokupuni o ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, e like paha ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo mai Hawaiʻi a i Lehua inā mōakaaka o ka lani. Inā ʻaʻole mōakaaka ka lani, e hahai ʻia paha ke kuhi ma https://moonsighting.com/visibility.html o ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo. Akā nō naʻe, inā e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html e pono ai ke mōakaaka loa o ka lani no ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, he hōʻike paha kēia no ka pono i ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā kou maka i ka mahina" ma mua o ka hoʻoholo ʻana i ka pō o ka mahina.
A laila, he loina nui paha kēia:
ʻO Hilo ka pō inā kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma https://moonsighting.com/visibility.html
Inā e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html e pono ai ke mōakaaka loa o ka lani no ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, he hōʻike paha kēia no ka pono i ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma mua o ka hoʻoholo ʻana i ka pō o ka mahina.
7:08
7:08 i hoʻonui ʻia
(ʻŌlelo ʻia he mahina puāhilo paha ma lalo loa ma ka hema iki o ka hōkūhele ʻo Nāholoholo i luna nō, ʻano like kēia nohona me kekahi kiʻi i paʻi ʻia ma Kawaihae, Hawaiʻi, he kiʻi me ka mahina puāhilo e ʻike ʻia nō. Ma ʻaneʻi, ma lalo loa ma ka ʻākau he mokulele paha.)
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:23 o ka ʻāluna ahiahi
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hora 6 (6:22)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:01 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 7 (7:07)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:47 o ka moku ʻana o ka pawa
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:48 o ka pawa
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:45 o ka pawa
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:40 o ke ahiahi
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hapalua hora 6 (6:36)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:48)]
haʻahaʻa loa nō ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:36 o ka moku ʻana o ka pawa
haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:42 o ka moku ʻana o ka pawa
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:06 o ka pawa
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:20 o ka pawa
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 2 o Maraki 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:36 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:58. Pōkole nō kēia manawa, he 22 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-02-01), a e koe ana nō ka nui o ka hopena o ka mālamalama o ka lā. Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma https://moonsighting.com/visibility.html i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 2 o Maraki 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443shb_3-2-2022.gif), akā, ʻano kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka ʻohe nānā.
ʻO ka Malama ʻo Hilinehu o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Kāʻelo o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 3 o ʻIanuari 2022, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, a ua ʻike maka ʻia nō, a laila e holo paha ʻo Hilo ia pō.
[Malo "35" (36)]
74. A hiki mai ke Ku o Kaelo, haalele wale, aole he pule, a ma ke kapu Hua o ua Kaelo la, ma ia pule hookupu hou mai na aina i waiwai na ke [a]lii nui, he wahi puu waiwai uuku no nae, ua kapa ia kela waiwai o ka Puu o Kuapola.
75. Ma ia pule no, u[a] unuhi maka ke [a]kua, a ai ka hoalii i ka maka o ke akua, a ai pu oia me ka maka o ke kanaka e pepehi ia, alaila, noa ke akua kapu ka Opele, aole, e ai iaia, o make ka mea nana e ai.
76. Ma ia pule, ma ka hale no ke alii nui, a me ke kahuna nui e moe ai a ma ka la e noa ai ka pule hele aku ke alii me ke kahuna, a me ke kanaka nana e ai ka pahu, a ai no lakou i ka puaa, he poe kahuna okoa ka poe nana e hana ua pule la, a pau ka makahiki, alaila mau ia oihana o ka makahiki hou.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Ianuari, a me Feberuari, oia o Hilinehu…. O Hilinehu. O ia ka lima o na malama o ka Hooilo; [o] Hilina a ka ia iki kekahi inoa, no ka ino mai ka malama mai o Hilina, a ua paapu ka moana i ka lepo, aole e hiki i ka poe lawaia ke lawaia ma ka moana, hoi kahi ola i kahi ohiki i kahi aama, a me kahi aleale[a], a laila, hoi ke ola o kahi ia ma na loko e like me ko Oahu a me Molokai a me Kauai, a o ka lawaia ma ko ke kai, ua puleileho ka moana, ua kaa ka puna i kahakai, ua paa ka lua o ka ohiki aole maunu e loaa, o ka limu pae i ke kai ka ia, a o ka paakai, a no ka ai i ka paakai, ua kapaia o Hilinehu"
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "[O] Kaelo, e like ia me Ianuari, o ia no ka malama e hanau mai ai na nuhe, e ulu mai na laau hihi"
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o ʻIanuari 2022 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:02 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:27. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 85 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-01-03). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 3 o ʻIanuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443jmt_1-3-2022.gif).
Ua hōʻea lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma ka manawa hora 6:09, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo ma ka manawa hora 6:31. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 3 o ʻIanuari, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
6:23
6:23
6:27
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope pono o ka hora 6 (6:02)]
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:47 o ke ahiahi
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 7:23 o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:13 o ke ahiahi
kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 9:37 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 7 (7:09)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:08 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:23 o ka ʻāluna ahiahi
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hapahā hora 6 (6:22)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:01 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope o ka hora 7 (7:07)]
ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:47 o ka moku ʻana o ka pawa
kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:48 o ka pawa
ma luna pono ma hikina hema ʻo ia ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 4:45 o ka pawa
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 1 o Feberuari 2022, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:21 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:16. ʻAno lō ʻihi paha kēia manawa, he 55 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-02-01). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 1 o Feberuari 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rjb_2-1-2022.gif), akā, ʻano kokoke ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka mōakaaka loa o ka lani.
ʻO ka Malama ʻo Hilina o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Makaliʻi o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
[hoʻoponopono ʻia ma ka lā 2 ʻIanuari 2022: ua hemameha ka wehewehe hōkūhele ma ka hopena o ka malama]
Ua huli ʻia ma ka lā 4 o Dekemaba 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani, akā kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
[Malo "35" (36)]
56. … a ao ae o Hilo ia la, o ka Hilo ia o Makalii ka malama hou, kii hou ka pala, ma ia po iho, hoa hou ke ahi, a ao ae o Hoaka ia la, holo hou no ka waa lawaia.
57. A ma ia ao ae o Kukahi ia la, kii hou no ka pala[papala?], ma ia po iho, hoa hou no ke ahi, ma ia ao o Kulua ia la, holo hou no ka waa lawaia pela no e hoa ahi pinepine ai, a pau na Ku eha, a pau na Ole eha, a ma ia ao ae o Huna ia la, holo hou no ka waa lawaia, ma ia la, ai ka ke alii nui wahine i ka ia mai ke kai mai ai no hoi na wahine a pau i ka ia hou mai ke kai mai, ua kapa ia keia hana ana he kalahua, ma ia ao ae o Mohalu ia la….
58. A laila, kapu hou, aole no e holo hou ka waa ma ia mau la, ma ia ao ae o Hua ia la, ma ia ao e ao Akua ia la, ma ia ao ae o Hoku ia la, ma ia ao ae o Mahealani ia la, ma ia la no, e hiki ma ai ke akua makahiki mai ka poai hele ana [ae] a puni ka mokupuni.
….
65. A laila, kaumaha o ia i ka puaa, a haawi aku na na [a]kua, a kau ia ua puaa la ma ke lele a pau ia hana ana, hoi ke alii nui e moe ma ia po, a ao ae, o Kulu ia la, a ma ia po iho, kukulu ia i hale ka mala, no ka ho alii, he lama ka laau ma ke alo o Waiea e ku ai, a moe no ka hoalii ma ua hale la ma ia po, ua kapa ia ka hale koko o ka hoalii.
66. Ma ia po no kalua kekahi puaa, he puaa hea ka inoa, kalua ia me ka niu me ke kulolo, a mea ia wanaao moa, ua puaa la alaila, hoonu kanaka a pau ia ua puaa a, ina koe e hoolei ia ke koena o ua puaa la, ma ia ao ae, o Laaukukahi ia la eia ka hana ma ia la.
….
71. A ma ia la no hoolale ia ka laau o ka heiau hou, he Kukoeae [Kukoae], ua heiau la, a ma ia la ae, o Laaukulua ia, a ma ia la ae o Laaupau ia, ma ia ahiahi ana iho, Kapu ke alii nui i Ke kaloa ka makamaka, o ia ka inoa o ia pule ana, a ma Kaloakulua noa ka pule.
72. A ao ae o Kaluapau ia, a laila, hoomaemae ke alii nui ia ia iho, kukulu o ia i hale puupuuone a kapu a noa, no ma ia la, a hana hou no i hale oeoe a pau ia, hana hou no hale pohue a pau ia, hana hou i hale pa lima, a pau ia, Kukoae ahuwai ma ia la hookahi no keia hana ana, a ke alii nui e hoomaemae ana ia ia iho no ka hele ana ma ka lealea, a hoi hou e haipule.
73. A ma ia ao ae, o Kane ia la, ma ia ahiahi iho, kapu ke [a]lii nui i ka heiau ana i hoolale ai he Kukoae ua heiau la, o ia no ko ke [a]lii nui hale hale holoi no kona haumia i pau, a ai o ia i ka puaa ma ia heiau, ua kapa ia ia heiau, he kii Kukoaeaipuaa no ka mea, akahi no a ai hou ia ka puaa.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 4 o Dekemaba 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:48 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:32. ʻAno pōkole kēia manawa, he 44 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2021-12-04). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 4 o Dekemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443jmo_12-4-2021.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina ma ka manawa hora 5:56. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā a hiki i ka hora 6:32 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 4 o Dekemaba, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
6:00
6:02
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Dekemaba, a me Ianuari, oia o Hilina.... Hilina-ma. O ka ha keia o na malama o ka Hooilo, elua malama ma keia inoa, a ua kapaia i kekahi manawa o Kamahoe, no ko laua mau ino, a me ke ano o na hana i loko o ko laua manawa, he malama mahoehoe o na mea kanu, a ua olelo ia he mau malama mahoehoe o ke kalo, aole nui o ka oha, a he malama makani pakaawili me ka ua a me ka ino kupele ma ma moana a me na makani puahiohio ma ka moana, o ka malama keia e ku oleholehe ai na laau i ka wili ia e ka makani."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Makalii, ua like ia me Dekemaba, oia no ka malama, e make ai na laau hihi, a me ka pa ana mai o ke kona, mai ka hema mai."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, a me Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (5:48)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:37 o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 9:54 o ke ahiahi
kiʻekiʻe loa ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 5:29 o ka ʻāluna ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:09 o ke ahiahi
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:09 o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:30 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma kahi o ka hora 6 (6:01)]
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 6:47 o ke ahiahi
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 7:23 o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:13 o ke ahiahi
kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 9:37 o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma hope pono o ka hora 7 (7:09)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:08 o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 3 o ʻIanuari, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:02 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:27. Lōʻihi kēia manawa, he 84 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2022-01-03). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 3 o ʻIanuari 2022 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443jmt_1-3-2022.gif).
ʻO ka Malama ʻo Hanaiaʻeleʻele o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Welehu o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka mua o ka malama o ka Hoʻoilo ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 5 o Novemaba 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia nō, a laila e holo paha ʻo Hilo ia pō.
[Malo "35" (36)]
13. A hiki mai ke Ku o Welehu, haalele wale ma ka pule ole ia, a a ma ka pule hua o ua Welehu la, naha ka niu, a ka makaainana, a me na [a]lii a pau, alaila, papani kuaahu, pau ka haipule ana.
14. A ma ia mau la hope iho hoomakaukau ia ka waiwai o ka makahiki, ka mea a na lunaauhau moku oloko, okana poko kalana i olelo mua ai, ma, ka ka moku auhau oia waiwai a kau no ka makahiki.
15. Na na konohiki a pau e halihali mai i ua waiwai la, i auhau mua ia ai na ke alii nui, oia hoi ka waiwai o ka loa, e lawe pu mai no kela konohiki keia konohiki i waiwai, na ko lakou mau haku aina iho ua kapa ia, he waiwai ma loko ia waiwai.
16. A ma ka la o Laaukukahi, hookupu mai ko n moku, i ka ke alii nui waiwai, i na kapa, i na apu, a me na malo, kela mea keia mea, o ka puaa ka mea hookupu ole ia mai, o ka ilio ka mea hookupu mai a piha na pa i ka ilio, aole e ai na alii, i ka puaa hou ma ia mau malama no ka heiau ole, he ai no nae i na puaaa, i lole kahiko ia, na ka wa e haipule ana.
17. A ma ka la o Laaupau, pau ka hookupu ana, a hoomoe ia, ua waiwai hookupu ia e ko ke [a]lii nui mau akua, a pau ia hana ana, a ma ka la o Olekukahi, o ia no ka la e haawi ai ke alii nui i ua waiwai la, na na [a]lii, a me na puali a pau mai o a o.]
….
21. A ma ia ahiahi ana iho o Olekukahi la, kauo na [a]kua hulu a ma ke ahiahi o Olekulua, kauo na [a]kua laau, a ao ae, o Olepau ia la, o ia no ka la e hana ia ai ke akua makahiki, o Lono makua ka inoa, ua kapa ia kela hana ana, kuikepa.
….
27. A ma ka wanaao ana ae o ua po la o Olepau e hoa ia na ahi, ma na kapa kahakai a puni ka mokupuni, alaila, e hele no na kanaka a pau, a me na [a]lii a pau ma ia wanao, e auau kai, e auau wai, a hoi mai, alaila, e lala ma ua hai la no ke anuanu, pela no e auau ai a ao ia po, ua kapa ia kela auau ana he hiuwai ka inoa o ia hana ana.
28. A ma ia ao ana ae, o Kaloakukahi ia la, alaila, kapu ka makahiki, a ma ia la, hoomaha na kanaka a pau a me na [a]lii a pau, aole loa e auau hou aku, i ke kai ame ka wai, aole loa e pii hou mauka e mahiai, aole no e holo makai e lawaia, aole no e hana i kela hana i keia hana ma ia mau la o ka paina wale no ka hana a me na mea e lealea ai, oia ka hana e hana ai ma ia mau la, eha wale no.
29. A ma ia la no o Kaloakukahi, hele mai ke akua makahiki, na ke kanaka no nae e amo hele mai, a mai ia la no, noho kapu ke kahuna nui, ia ia ka luakini i Kaiu, a papani ia kona mau maka, i ke kapa a hala na la elima, alaila, wehe ia kona mau maka a nana mai i kanaka.
….
50. A ma ia ao ana ae, o Kaloakulua ia la, he mokomoko no ka hana, he hula kahi hana, he noa, he hee holua, he pahee, he maika, he kukini, a me ia hana aku, ia hana aku, he nui loa no.
51. A ma ia ao ae, Kaloapau ia la, ma ia ao ae, o Kane ia la, ma ia la no, hiki ke akua poko ma ka palena o ka moku o loko, ma ka aoao hema a ma ia ahiahi ana iho, hoi mai ke akua poko, a o ke akua loa hele loa no ia me ke akua paani, a poai a puni ka mokupuni.
52. Ma ke ahiahi e hoi mai ai, ua [a]kua poko la, ma uka ma ka nahelehele e hoi mai ai, a hahai mai na kanaka e hele ana me ke aku i ka pala ahaawe [a haawe?], a hoi mai a hiki ma ka luakini ia po, ua olelo ia ma ka po o Kane, hai mai ka paa mai uka, o ia ka noa ana o na waena.
53. O ko Kane poe kahu, mai na kanaka a na [a]lii, wahi lakou i ka luau, ma ia po a kumu ma ke ahi a moa kau ae ma ka paia o ko lakou mau hale, a laila, noa, lakou mau waena, a kii lakou i ka ai o waena.
54. A o ko Lono poe kahu, e hana lakou ma ka po, o Lono e like me keia, a laila, noa ko lakou waena, a kii ia ka ai, pela no e hana ai ko Kanaloa poe kahu, e like me keia ma ka po o Mauli, ua kapa ia keia hana he oluau na waena e hele kanaka e mahiai, aole nae e noa loa, no ka mea, o ka ka makaainana hana keia, he okoa ka ke alii nui, a me na [a]lii.
55. Penei ka ke alii ma ka hoi ana mai a ke akua poko, o Kane ia la, a laila, hai ka pala, ma ia po ana iho, hoa ia ke ahi o Puea, ina i ua ole ia po a ao maikai ka po o Puea, olu aina, (he akua kii Puea) a kakahiaka ae o Lono ia la, a laila, holo ka waa lawaia, e ai na [a]lii kane, a me kane a pau i ka ia, hou, aole ane e ai ka wahine i ka ia, ma ia la, wehe ia ko ke kahuna nui mau maka i uhi ia ai a haalele ia ke kapa i uhi ia i ka maka.
56. A ma ia ao ae o Mauli ia la, kii hou ia ka pala ma ia po iho, hoa hou ia ke ahi, ma ia ao ae o Muku ia la, pau ia malama, holo hou ka waa lawaia
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 5 o Novemaba 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:52 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:56. ʻAno lō ʻihi kēia manawa, he 64 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2021-11-05). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 5 o Novemaba 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rbt_11-5-2021.gif).
Ua hōʻea lohi iki ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina ma ka manawa hora 6:05. ʻAno mōakaaka ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai. Ma kahi o ka manawa hora 6:16 i ʻike maka ʻia ai ka mahina puāhilo nō, a laila, ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 5 o Novemaba 2021, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
6:17
6:17 i hoʻonui ʻia ai
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Hanaiaeleele. Oia ke kolu o ka malama o ka Hooiolo; [u]a kapaia o Hanaia, a me ka Hanaiaeleele, no ka hoomaka ana mai o ka ua me ka makani lauwili mai ka malama mai o Kaaona, ua komo mai na makani ino iloko o keia malama, a ma na ao hoopoluluhi a hoeele e hookakaakua ana me ka hoeele, ua kapaia o Hanaiaeleele."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "Eia no na malama o ka Hooilo, o Welehu, ua like ia me Novemaba, o ia no ka malama e ke a [keʻa?] i ka puako."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hora 6 (5:52)]
kiʻekiʻe loa ma ka hema hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 7:15 o ke ahiahi
kiʻekiʻe loa aʻe ma ka hema hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 6:13 o ke ahiahi
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:48 o ke ahiahi
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 12:52 o ke kulu aumoe
haʻahaʻa loa mai ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:43 o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:36 o ke kakahiaka nui ma mua o ka hikina o ka lā ma 6:36
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:56 o ke kakahiaka nui ma mua pono o ka hikina o ka lā ma 6:36
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (5:48)]
kiʻekiʻe loa ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 5:29 o ka ʻāluna ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:09 o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 9:54 o ke ahiahi
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:37 o ke ahiahi
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:09 o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:30 o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 4 o Dekemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:48 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:32. ʻAno pōkole kēia manawa, he 44 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2021-12-04). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani akā ʻano kokoke ka pae ʻāina i kahi o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia lā 4 o Dekemaba 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443jmo_12-4-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaʻaona o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ʻIkuā o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hope o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 6 o ʻOkatoba 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
"Ma ka pule Ku o Ikua, kau welu ka Makahiki” [Malo "35" (36).11]--“ma ke kapu Ku ... ma ka po o Hilo ke kapu ana” [Malo 12.23].
“[M]a ka pule Hua o ua Ikua la, naha ka niu a ke [a]lii nui” [Malo "35" (36).12]--“o ke kapu Hua ... ma ka po o Mohalu e kapu ai” [Malo 12.23].
“Ma ka pule Ku o Ikua, kau welu ka Makahiki" [Malo “35” (36).11], ʻo ia paha ka hana o ka hōʻike ʻana i ka hōʻailona no ka hoʻomaka ʻana i ka nānā ʻana i ka hikina o ka huihui hōkū o nā Makaliʻi ma hope iki o ka napoʻo ʻana o ka lā (ma hope no ka hoʻopōlehulehu), he mea e ʻike maka ʻia ma kahi o ka lā 4 Nov. (aia ka “hikina”—ʻo ka hiki ʻana ma ke kūkulu o ka lani—o nā Makaliʻi ma ka manawa pili pono i ka naʻo ʻana o ka lā nō ma ka lā 18 Nov., he “hikina” e ʻike maka ʻole ʻia no ka hoʻopōlehulehu, he lā a Emerson i helu ai ma kānā kauhua ma kā Malo palapala puke). Loaʻa ka lā 4 Nov., ʻo ia ka lā o ka “acronychal rising” ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā, ma o ka papa hana lolo uila ʻo “ Planetary, Lunar, and Stellar Visibility” a alcyone software ma <alcyone.de/planetary_lunar_and_stellar_visibility.html> me ka pono helu o ka huihui hōkū o nā Makaliʻi ma o messier.seds.org ma <messier.seds.org/m/m045.html>. “Ma ke kapu Ku, ekolu po e kapu ai ma ka po o Hilo ke kapu ana, ma ke ao o Kulua i noa ai” [Malo 12.23].
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o ʻOkatoba 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:51. ʻPōkole kēia manawa, he 38 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2021-10-06). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 6 o ʻOkatoba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rba_10-6-2021.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina ma ka manawa hora 6:23. ʻAno mōakaaka ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai, a ua nānā a hiki i ka ʻeiwa minute i koe kani ka hora 7 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 6 o ʻOkatoba, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
6:42
6:53
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Kaaona, o ka lua ia o ka malama o ka [H]ooilo, ua kapaia o Ka[a]ona, no ka pua kea, a o Kaaona ka malama e puka mai ai o ka pua o ke ko, a i ke ka ana o ka pua hou, a laila, kii akula na kanaka elemakule e unuhi mai i ka pua, ua kau ia i ka hale uahi a eleele, a i ka holoi ana i ka eloelo owaho o ka pua, ua lelo oloko, ua kapaia ka inoa, he pua kaaona, ua kapaia i ka inoa oia malama o Kaaona; a no ka nui o ka ia i loaa iloko o na malama o ka Makalii, a ua wahi kukaa ai, a iloko ona hokeo me na hulilau, a i ka hiki ana i keia malama e kalela ["ka aela"? "kale la"?] a ka pua o ke ko, oia ka manawa e hiki mua mai ai ka pa ana o na makani ino, a me ka pa mai ana o ka makani Kona, a nolaila, kii akula i na ipu ia, a me na kukaa ia maloo e wehe, ua hele a lelo—me he pua Kaaona la i kau i ka hale uahi, ua kapaia o Kaaona."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o Ikuwa, ua like ia me Okatoba, malaila e pau ai ko ke Kau mau malama eono."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, a me Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (6:13)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:40) o ke ahiahi
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 2 (2:35) o ka ʻauinalā a e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 8 (8:05) o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma ka hapalua hora 3 (3:30) o ka ʻauinalā a e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 9 (9:08) o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i kū mai ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 8 (8:05) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:39) o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i kū mai ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 9 (9:08) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 3 (2:49) o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (5:52)]
kiʻekiʻe loa ma ka hema hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 7:15 o ke ahiahi
kiʻekiʻe loa aʻe ma ka hema hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū kiʻekiʻe loa ma ka hoʻokuʻi ma ka hora 6:13 o ke ahiahi
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 8:48 o ke ahiahi
ma ke aumoe
haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 12:52 o ke kulu aumoe
haʻahaʻa loa mai ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 11:43 o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:36 o ke kakahiaka nui ma mua o ka hikina o ka lā ma 6:36
haʻahaʻa loa ma hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hora 5:56 o ke kakahiaka nui ma mua pono o ka hikina o ka lā ma 6:36
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96815, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 5 o Novemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:52 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:56. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 64 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96815/2021-11-05). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 5 o Novemaba 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rbt_11-5-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Ikiiki o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Māhoehope o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 7 o Sepatemaba 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia nō, a laila e holo paha ʻo Hilo ia pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 7 o Sepatemaba 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:40 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:39. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 59 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-09-07). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 7 o Sepatemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443sfr_9-7-2021.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina ma ka manawa hora 6:45. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (ma ke komohana iki o kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana o ka mahina). Ma kahi o ka manawa hora 7:18 i ʻike maka ʻia ai ka mahina puāhilo nō, a laila, ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 7 o Sepatemaba, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
7:18
7:22
7:22
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Ikiki, oia ka malama mua o ka ao oilo, ua kapaia o Ikiki, no ka ikiki i ka la, no ka nui o ka la mai na malama hope mai o ka Makalii a komo i ka malama o ka hooilo, ua kapaia o Ikiki, a he ikiki la, a he ikiiki maona i ka nui o ka ai, a no ka nui o ka ia, ai a maona a ikiiki, a he ikiiki ua i kekahi manawa."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o ka Mahoehope, ua like ia me Sepatemaba, oia no ka malama e owili ai ka puako[.]"
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:41)]
ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 5 (5:36) o ka ʻāluna ahiahi
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 4 (4:36) o ka ʻauinalā
ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:46) o ke ahiahi
haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hora 8 (7:55) o ke ahiahi
haʻahaʻa loa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hapahā hora 7 (7:15) o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻano kiʻekiʻe loa ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma ka hapahā hora 11 (11:15) o ke aumoe, a e napoʻo aʻe ana ma mua pono o ka hora 5 (4:53) o ke kakahiaka nui
ʻano kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope pono o ka hora 10 (10:06) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 3 (3:37) o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma hope pono o ka hapahā hora 6 (6:16)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, a me Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (6:13)]
ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:40) o ke ahiahi
kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 2 (2:35) o ka ʻauinalā a e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 8 (8:05) o ke ahiahi
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma ka hapalua hora 3 (3:30) o ka ʻauinalā a e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 9 (9:08) o ke ahiahi
ma ke aumoe
ʻano kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i kū mai ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 8 (8:05) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:39) o ke kulu aumoe
ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i kū mai ma ka hoʻokuʻi ma hope o ka hora 9 (9:08) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 3 (2:49) o ke kulu aumoe
ma ke kakahiaka nui [ma mua o ka hikina o ka lā ma mua o ka hapalua hora 6 (6:24)]
ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 6 o ʻOkatoba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:51. ʻPōkole kēia manawa, he 38 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-10-06). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 6 o ʻOkatoba 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443rba_10-6-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Māhoemua o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke ono o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 8 o ʻAugate 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 8 o ʻAugate 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka wā hora 7:05 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:44. ʻAno pōkole kēia manawa, he 39 wā minute wale nō, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-08-08). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 8 o ʻAugate (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443muh_8-8-2021.gif).
Auē, ua hōʻea lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka manawa o ka napoʻo ʻana o ka mahina. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (ma ke komohana iki o kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana o ka mahina). Ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com, ʻo ia hoʻi, ʻaʻole e ʻike maka ʻia paha koe ma ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, e hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 8 o ʻAugate, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:48
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Welo ke ono o ka malama o ka Makalii, ua kapaia ka malama o Welo, no ka maloo o ka aina i ka la, mai ka malama o Welehu a hiki i ka malama o Nana, aole i haule ia e ka ua, ua welowelo iki ka wai o kahawai, a o na malama lulu hee keia, a o na malama o hee, a ono ke kaulai o ka hee i ka la, a no ka maloo i ka la, a ua wikani makalii ka welowelo, a nolaila o Welo, a o Welo oia ka malama e pau ai ka Makalii."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o ka Mahoemua, ua like ia me Augate, oia no ka malama, e pala nui ao ka ohia."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 7 (7:05)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 9 (9:00) o ke ahiahi
• haʻahaʻa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hapahā hora 8 (8:12) o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 7 (7:37) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma ka hoʻokuʻi ma mua o ka hapalua hora 1 (1:27) o ke kulu aumoe, a e hiki mai ana ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 8 (7:46) o ke ahiahi
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope pono o ka hora 12 (12:08) o ke aumoe, a e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 6 (6:36) o ka ʻāluna ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua pono o ka hora 6 (5:56)]
• haʻahaʻa nō (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 5 (5:39) o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:41)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 5 (5:36) o ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa i hiki mai ma hope o ka hapalua hora 4 (4:36) o ka ʻauinalā
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:46) o ke ahiahi
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hora 8 (7:55) o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hapahā hora 7 (7:15) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe loa ma ka hema komohana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū mai ana ma ka hoʻokuʻia ma ka hapahā hora 11 (11:15) o ke aumoe, a e napoʻo aʻe ana ma mua pono o ka hora 5 (4:53) o ke kakahiaka nui
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kū mai ana ma ka hoʻokuʻi ma hope pono o ka hora 10 (10:06) o ke ahiahi, a e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 3 (3:37) o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma hope pono o ka hapahā hora 6 (6:16)]
• ʻaʻohe hōkūhele e ʻike ʻia
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 7 o Sepatemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:40 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:39. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 59 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-09-07). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 7 o Sepatemaba 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443sfr_9-7-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Nana o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo HInaiaʻeleʻele o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 10 o Iulai 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a i loko o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana, e holo ʻia paha ʻo Hilo ia pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Iulai 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka wā hora 7:17 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka hora 8:18. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 61 wā minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-07-10). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 10 o Iulai (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442zhj_7-10-2021.gif).
Ua hōʻea mikiʻala ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma mua o ka napoʻo ʻana o ka lā ma ka wā hora 7:13. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ke komohana hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (ma ke komohana iki o kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana o ka mahina), a ua nānā a hiki i ka hora 8:18 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia o ka mahina puāhilo. I loko o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana, e holo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 10 o Iulai, a laila ʻo "Hilo nei," a "muku ka malama."
7:17
7:59
Aka nō naʻe, i loko nō o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana ma ia ahiahi, ua hiki nō ke ʻike ma kēia kiʻi i paʻi ʻia ma ka wā hora 7:59, aia ka mahina puāhilo ma ka waena konu o ke kiʻi ma luna o ka ʻili kai! I hewa i ka haumakaʻiole!
7:59 i ʻoki ʻia ka mahele i waena konu ma luna o ka ʻilikai a hoʻonui ʻia
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Iulai, a me Augate, oia o Nana....O Nana ka lima o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Nana, oia ka malama e hoolele ai ka manu e lele, a o ka malama ia i kapaia o [keaeau?], a o ka upena luelue, a o ka auhuhu paina keia, a o ka malama haaheo keia o Nana."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o Hinaieeleele, ua like ia me Iulai oia no ka malama e pala mai ai ka ohia ai."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 7 (7:17)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 9 (9:04) o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hora 9 (9:07) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 10 (9:49) o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua pono o ka hora 6 (5:56)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma ka hapalua hora 3 (3:32) o ke kakahiaka nui [a e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 10 (9:49) o ke ahiahi]
• ʻano haʻahaʻa aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma ka hapahā hora 2 (2:14) o ke kulu aumoe [a e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi]
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapalua hora 4 (4:30) o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 7 (7:05)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma ka hora 9 (9:00) o ke ahiahi
• haʻahaʻa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hapahā hora 8 (8:12) o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 7 (7:37) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma mua o ka hapalua hora 1 (1:27) o ke kulu aumoe, a e hiki mai ana ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 8 (7:46) o ke ahiahi
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma hope pono o ka hora 12 (12:08) o ke aumoe, a e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 6 (6:36) o ka ʻāluna ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua pono o ka hora 6 (6:07)]
• haʻahaʻa nō (a hiki paha ke ʻike maka ʻia inā mōakaaka loa ka lani) ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hapalua hora 5 (5:39) o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 8 o ʻAugate, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:05 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:44. ʻAno pōkole kēia manawa, he 39 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-08-08). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 8 o ʻAugate 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1443muh_8-8-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaulua o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Kaʻaona o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 10 o Iune 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ia pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Iune 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā ma ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:51. Pōkole nō kēia manawa, he 38 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-06-10). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 10 o Iune (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442zqd_6-10-2021.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma ka manawa hapalua hora 7. ʻAno mōakaaka ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana o ka mahina), a ua nānā a hiki i ka ʻeono minute i koe kani ka hora 8 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 10 o Iune, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:32
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Iune, a me Iulai, oia o Kaulua.... O Kaulua ka ha o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaulua no ka moe ana o na huihui i na hope loa o Kaelo a i kekahi mau la o Kaulua, alaila, kalepa lalani ko lakou puka ana mai, me he lepa la, a o ka lakou moe ana i kela hapa o Kaelo me keia paha o keia malama, a laila, elua punana i hoomoe ia, nolaila, mai ka inoa Kaulua, a o kekahi mea i kapaia o Kaulua, no ka poe kono manu, a pu uwau o ka maunu, a o ka malama keia e moe ai o ka uwau, a me ka lio, a ka ao, a o ka malama keia e moe palua ai ka makane me ka makawahine i ka lua, a o ka malama keia a Luahoomoe i kuhikuhi ai i ka poe kono manu i na la hope o Kaelo e komo ai ka [manu] i ka lua, a i ka malama o Kaulua e moe palua ai ka manu."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o Kaaona, ua like ia me Iune, oia ka malama e kalai ai, i ke kuku aei opelu i ka wa kahiko."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!), akā ʻaʻole ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa:
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua pono o ka hapahā hora 7 (7:13)]
• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hora 10 (9:59) o ke ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā hora 10 (10:45) o ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 12 (11:48) o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma hope pono o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:48)]
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 12 (11:48) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā hora 10 (10:45) o ke aumoe
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 7 (7:17)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma ka hora 9 (9:04) o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma hope o ka hora 9 (9:07) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 10 (9:49) o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe aʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua pono o ka hora 6 (5:56)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma ka hapalua hora 3 (3:32) o ke kakahiaka nui [a e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 10 (9:49) o ke ahiahi]
• ʻano haʻahaʻa aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e ʻā mai ana ma luna aʻe o ke poʻo ma ka hapahā hora 2 (2:14) o ke kulu aumoe [a e hiki mai ana ma ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi]
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapalua hora 4 (4:30) o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Iulai, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:17 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:18. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 61 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-07-10). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 10 o Iulai 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442zhj_7-10-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kāʻelo o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Ikiiki o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 12 o Mei 2021, ka lā i kuhi ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia nō, a laila e holo paha ʻo Hilo ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o Mei 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i kuhi ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:01 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:09. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 68 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-05-12). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o Mei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442shw_5-12-2021.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma mua pono o ka napoʻo ʻana o ka lā ma mua o ka manawa hora 7 (6:59). ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana o ka mahina), a ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo ma kahi o ka manawa hora 7:40. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 12 o Mei, a laila "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
7:00
7:41
7:41
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Mei, a me Iune, oia o Kaelo.... O Kaelo ke kolu o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaelo, no ka ehoeho o na huihui i ke kai, a he kuaua hookahi i kekahi manawa, a he kuaua ia e eloelo ai, a o ka malama keia e ai ai ka ai me ka malolo mua a kau, he kau ai nui keia ua kaeo ka ipu, he kau malolo nui keia ua hele ke poho a ka lawaia a kaeo."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "Eia no na malama o ke Kau, o Ikiiki, ua like ia me Mei, oia ka malama a moe ai ka huhui hoku."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ka lā ma hope o ka hora 7 (7:01)]
•• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 11 (10:42) o ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:40) o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hora 8 (7:56) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 11 (10:42) o ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:39) o ke kulu aumoe
• haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:35) o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ka lā ma mua o ka hora 6 (5:54)]
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:39) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:35) o ke kulu aumoe
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!), akā ʻaʻole ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa:
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 7 (7:13)]
• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hora 10 (9:59) o ke ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:42) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā hora 10 (10:45) o ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 12 (11:48) o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 6 (5:48)]
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 12 (11:48) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma ka hapahā hora 10 (10:45) o ke aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 10 o Iune, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Kuhi ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:13 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:51. Pōkole nō kēia manawa, he 38 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-06-10). Ua kuhi ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe ma ka ʻohe nānā, ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 10 o Iune 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442zqd_6-10-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Welo o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ke ono o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 12 o ʻAp. 2021, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o ʻAperila 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:49 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:40. ʻAno pōkole kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-04-12). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o ʻAperila (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rmd_4-12-2021.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma mua o ka manawa hora 7 (6:57). ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a nānā ʻia a hiki i ka hapahā i koe kani ka hora 8 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻana i ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 12 o ʻAperila, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:24
7:32
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Aperila, a me Mei, oia o Makalii.... O Makalii ka lua o ka malama o ka Makalii, ua kapaia keia malama mamuli o ke kau o Makalii, a mamuli o ka huli pono ana o ka hoku o Makalii i ka akau, a o kekahi ano i kapaia o keia malama o Makalii, no ka wi no ka mea, ma kekahi mau aina, no ka hoomaka ana o na lau uala a me na huli hou e kanu iloko o na malama hope o ka hooilo, a puka iloko o Welehu ua hohoia ae na lau i ka makalua, a he malama hahana o Makalii no ka wi, nolaila, liilii na maka i ka pololi, he ola na ka lau nahelehele, a me ka lau lele aku."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Welo, ua like ia me Aperila, malaila e pau ai, ko ka Hooilo mau malama eono."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ka lā ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:49)]
• kiʻekiʻe nō ma ka hema komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana hope o ka hapahā hora 11 (11:21) o ke aumoe
• hiki paha ke ike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana, ma hope o ka lā, ma mua o ka hapahā hora 7 (7:08) o ka ʻāluna ahiahi
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana ma hope o ka hapahā hora 11 (11:21) o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (6:13)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 2 (2:32) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe mai ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 3 (3:18) o ke kulu aumoe
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hora 6 (5:58) o ke kakahiaka nui
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana, ma hope o ka lā, ma hope o ka hapalua hora 6 (6:32) o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hora 7 (7:01)]
• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 11 (10:42) o ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 9 (8:40) o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hora 8 (7:56) o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 11 (10:42) o ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:39) o ke kulu aumoe
• haʻahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:35) o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (5:54)]
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 12 (12:39) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 1 (1:35) o ke kulu aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka kona palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o Mei, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:01 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:09. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 68 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-05-12). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o Mei 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442shw_5-12-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welehu o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo Nana o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi
(ʻo ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 13 o Mar. 2021, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o Maraki 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:40 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:15. Pōkole kēia manawa, he 35 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-03-13). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 13 o Maraki (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442shb_3-13-2021.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, me kaʻu keiki ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma mua o ka manawa hora 7 (6:53). ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a nānā ʻia a hiki i ka hapalua hora 7 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 13 o Maraki, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
7:04
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Maraki, a me Aperila, o ia o Welehu.... O Welehu ka malama mua o ka Makalii, ua kapaia, we, owe, no ka nui o ka ua mailoko o na malama hope o ka hooilo a komo i ka malama mua o ka Makalii, a no ka nui o ka ua, ua lehu nui kapuahi i ka a mau o ke ahi, ua nui ka lehu, a nolaila, ua huipuia keia mau hainoa elua iloko o ka haiinoa hookahi, we, owe, lehu, o Welehu ia no ka lehu nui, a i keia malama e lehu ai ka umauma o kolea, a e kapulepule ai a niho puaa."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Nana, ua like ia, me Maraki, oia no ka malama e malolo ai ka moana."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:40)]
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ma mua pono o ka hora 12 (11:56) o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:40), ka manawa like me kona kau ʻana aʻe!]
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 4 (4:18) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa aʻe ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 5 (4:52) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe nō ma ke hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hapalua hora 5 (5:24) o ke kakahiaka nui
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana, ma mua pono o ka lā, ma hope o ka hapalua hora 6 (6:37) o ke kakahiaka
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana ma mua pono o ka hora 12 (11:56) o ke aumoe
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana, ma mua o ka lā, ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:27) o ka ʻāluna ahiahi
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ana ka lā ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:49)]
• kiʻekiʻe nō ma ka hema komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana ma hope o ka hapahā hora 11 (11:21) o ke aumoe
• hiki paha ke ike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana, ma hope o ka lā, ma mua o ka hapahā hora 7 (7:08) o ka ʻāluna ahiahi
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana ma hope o ka hapahā hora 11 (11:21) o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ana ka lā ma mua o ka hapahā hora 6 (6:13)]
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapalua hora 2 (2:32) o ke kulu aumoe
• ʻano kiʻekiʻe mai ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 3 (3:18) o ke kulu aumoe
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hora 6 (5:58) o ke kakahiaka nui
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana, ma hope o ka lā, ma hope o ka hapalua hora 6 (6:32) o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: https://www.timeanddate.com/astronomy/night/ (ʻaʻole mōakaaka ka palapala hōkū i luna he hōʻike i ka manawa pōkole, ʻaʻole i ke ahiahi holoʻokoʻa, akā maikaʻi ka papa hōkūhele i lalo). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o ʻAperila, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:49 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:40. Lōʻihi kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-04-12). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o ʻAperila 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rmd_4-12-2021.gif) a ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e ʻike maka ʻia ai nō ka mahina puāhilo.
ʻO ka Malama ʻo ʻIkuā o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Kaulua o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke ono o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 12 o Feb. 2021, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Hilo ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o Feberuari 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:28 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:40. Lōʻihi nō kēia manawa, he 72 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-02-12). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o Feberuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rjb_2-12-2021.gif).
6:55
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora hapahā i hala ka hora 6. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo o Hilo ma kahi o ka hora 7:07. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 12 o Feberuari 2021, a laila "muku ka malama," ʻaʻole ʻi "Muku nei."
7:09
7:09
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Feberuari, a me Maraki, oia o Ikuwa.... O Ikuwa. O ke ono keia o na malama o ka Hooilo; [u]a kapaia ka malama o Ikuwa, o ka phoha-koeleele, no ka nui o ka ua me ka uila a me kahekili, a o ka malama keia e mokupawa ai ka aina, a e kaha muliwai ai na kuahiwi i ka wai, a ua kapaia o lawewai, no ka nui o ka wai iloko o keia mau malama hope o ka Hooilo. Ua kapaia ka inoa o keia malama o Pilikaaiea, no ka ikaika o ka hekili, a no ka pili o ka hanu, a o [Ilinamahuie?] no ka hekili no a me ka uila, a o Lonomakua kekahi inoa.
I kekahi manawa, ua ikaika no ka haule ana o ka uila o a me ka hekili, a ua pokopoko na laau nui o kuahiwi i ka wawahiaia e ka uila a me ka hekili, a ua pau ka hale, a ua make kekahi poe kanaka, a he mea mau i kekahi poe ke kahoahoa i ka wa e kui ai ka hekili, e hele e ai i ka ululaau o Wahiawa a me ka loko ia o Ukoa, ma Waialua."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Kaulua, ua like ia me Febeluari, oia no ka malama e pae mai ai ka pua anae."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 11 o ke awakea
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 12 o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 6 (6:08) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa aʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:30) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:31) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe nō ma ke hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:32) o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi [e kau aʻe ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:40)]
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ma mua pono o ka hora 12 (11:56) o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā [e hiki mai ka lā ma mua o ka hapahā i koe kani ka hora 7 (6:40), ka manawa like me kona kau ʻana aʻe!]
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā hora 4 (4:18) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa aʻe ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hapahā i koe kani ka hora 5 (4:52) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe nō ma ke hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma mua o ka hapalua hora 5 (5:24) o ke kakahiaka nui
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana, ma mua pono o ka lā, ma hope o ka hapalua hora 6 (6:37) o ke kakahiaka
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana ma mua pono o ka hora 12 (11:56) o ke aumoe
• hiki paha ke ʻike ʻia, haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e kau aʻe ana, ma mua o ka lā, ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:27) o ka ʻāluna ahiahi
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o Maraki, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:40 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:15. Pōkole nō kēia manawa, he 35 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-03-13). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma hope o ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 13 o Maraki 2021 (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442shb_3-13-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Hilinehu o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Kāʻelo o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 13 o ʻIan. 2021, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi inā mōakaaka loa ka lani, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o ʻIanuari 2021 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:09 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:00. ʻAno lōʻihi nō kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-01-13). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi akā aia ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kokoke loa i kahi e ʻike maka ʻia ai nō ma kēia lā 13 o ʻIanuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442jmt_1-13-2021.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora hapahā i hala ka hora 6. ʻAno ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a nānā ʻia a hiki i ka hora 7 me ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 13 o ʻIanuari, a laila ʻo "Muku nei," ʻaʻole "muku ka malama."
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Ianuari, a me Feberuari, oia o Hilinehu.... O Hilinehu. O ia ka lima o na malama o ka Hooilo; [o] Hilina a ka ia iki kekahi inoa, no ka ino mai ka malama mai o Hilina, a ua paapu ka moana i ka lepo, aole e hiki i ka poe lawaia ke lawaia ma ka moana, hoi kahi ola i kahi ohiki i kahi aama, a me kahi aleale, a laila, hoi ke ola o kahi ia ma na loko e like me ko Oahu a me Molokai a me Kauai, a o ka lawai ma ko ke kai, ua puleileho ka moana, ua kaa ka puna i kahakai, ua paa ka lua o ka ohiki aole maunu e loaa, o ka limu pae i ke kai ka ia, a o ka paakai, a no ka ai i ka paakai, ua kapaia o Hilinehu."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Kaelo, ua like ia me Ianuari, oia no ka malama e hanau mai ai na nuhe, e ulu mai ai na laau hihi."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 7 o ke ahiahi
• haʻahaʻa nō ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hora 7 o ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapahā hora 7 o ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 12 o ke awakea
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 1 o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 6 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 11 o ke awakea
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 12 o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 6 (6:08) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa aʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:30) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:31) o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa hou aʻe nō ma ke hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 6 (6:32) o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 12 o Feberuari, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:28 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:40. Lōʻihi nō kēia manawa, he 72 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-02-12). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 12 o Feberuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rjb_2-12-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Hilina o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Makaliʻi o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 15 o Dēk. 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia nō, a laila e holo paha ʻo Hilo ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 15 o Dēkemaba 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:52 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:15. Lōihi nō kēia manawa, he 83 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-12-15). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 15 o Dēkemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442jmo_12-15-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6. ʻAno mōakaaka ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo nō ma kahi o ka hora 6:09. ʻAno mikiʻala nō kēia ʻoiai ʻo ka manawa maʻa mau paha o ka ʻike maka mua ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ʻoia ma kahi o kanakolu minute a ʻoi aku. E hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 15 o Dēkemaba, a laila ua "muku ka malama," ʻaʻole ʻo "Muku nei."
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "Dekemaba, a me Ianuari, oia o Hilina.... Hilina-ma. O ka ha keia o na malama o ka Hooilo, elua malama ma keia inoa, a ua kapaia i kekahi manawa o Kamahoe, no ko laua mau ino, a me ke ano o na hana i loko o ko laua manawa, he malama mahoehoe o na mea kanu, a ua olelo ia he mau malama mahoehoe o ke kalo, aole nui o ka oha, a he malama makani pakaawili me ka ua a me ka ino kupele ma ma moana a me na makani puahiohio ma ka moana, o ka malama keia e ku oleholehe ai na laau i ka wili ia e ka makani."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "o Makalii, ua like ia me Dekemaba, oia no ka malama, e make ai na laau hihi, a me ka pa ana mai o ke kona, mai ka hema mai."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe iki aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 2 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 2 o ke kakahiaka nui
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hora 5 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapahā i koe kani ka hora 7 o ke ahiahi
• haʻahaʻa nō ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hora 7 o ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapahā hora 7 o ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 12 o ke awakea
• ma ke aumoe
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 1 o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ke hikina ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 6 o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," e nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 13 o ʻIanuari, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:09 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:00. ʻAno lōʻihi nō kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2021-01-13). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi akā aia ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kokoke loa i kahi e ʻike maka ʻia ai nō ma kēia lā 13 o ʻIanuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442jmt_1-13-2021.gif).
ʻO ka Malama ʻo Hanaiaʻeleʻele o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Welehu o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 15 o Nov. 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi inā mōakaaka loa ka lani, akā aia ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kokoke loa i kahi e ʻike maka ʻia ai nō, akā nō naʻe ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e holo paha ʻo Muku ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 15 o Novemaba 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:49 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:39. ʻAno pōkole kēia manawa, he 50 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-11-15). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, akā kokoke loa ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi o ka ʻike maka ʻia nō o ka mahina puāhilo, ma kēia lā 15 o Novemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rbt_11-15-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7 me kaʻu keiki. ʻAno mōakaaka, ʻano ʻōmalumalu ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), a ʻaʻole i ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 15 o Novemaba, a laila ʻo "Muku nei," a ʻaʻole "muku ka malama."
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Hanaiaeleele. Oia ke kolu o ka malama o ka Hooiolo; [u]a kapaia o Hanaia, a me ka Hanaiaeleele, no ka hoomaka ana mai o ka ua me ka makani lauwili mai ka malama mai o Kaaona, ua komo mai na makani ino iloko o keia malama, a ma na ao hoopoluluhi a hoeele e hookakaakua ana me ka hoeele, ua kapaia o Hanaiaeleele."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.6] "Eia no na malama o ka Hooilo, o Welehu, ua like ia me Novemaba, o ia no ka malama e ke a [keʻa?] i ka puako."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hora 10 o ke aumoe
• kiʻekiʻe aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hora 10 o ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 3 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnāʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hora 5 o ke kakahiaka nui
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 4 o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 5 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe iki aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 2 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hapalua hora 2 o ke kakahiaka nui
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma hope o ka hora 5 o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 15 o Dēkēmaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:52 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:15. Lōʻihi nō kēia manawa, he 83 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-12-15). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 15 o Dēkēmaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442jmo_12-15-2020.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaʻaona o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ʻIkuā o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka hope o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli lohi ʻia ma ka lā 17 o Ok. 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, akā ʻaʻole i ʻike maka ʻia no ka ʻūlōlohi ma muli o ka "paʻuhia i ka hiamoe," a laila e holo wale paha ʻo Hilo ka pō.
"Ma ka pule Ku o Ikua, kau welu ka Makahiki” [Malo "35" (36).11]--“ma ke kapu Ku ... ma ka po o Hilo ke kapu ana” [Malo 12.23]. “[M]a ka pule Hua o ua Ikua la, naha ka niu a ke [a]lii nui” [Malo "35" (36).12]--“o ke kapu Hua ... ma ka po o Mohalu e kapu ai” [Malo 12.23].
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 17 o ʻOkatoba 2020 i huli lohi ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:04 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:16. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 72 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-10-17). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 17 o ʻOkatoba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rba_10-17-2020.gif).
Ua huli ʻole ʻia ma muli o ka "paʻuhia i ka hiamoe." Auē, e kala mai. Akā nōnaʻe, e hoʻoholo hilinaʻi ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com ʻo ia ka ʻike maka ʻia ʻana nō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēīa lā 17 o ʻOkatoba, a laila "muku ka malama," a ʻaʻohe Muku.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Kaaona, o ka lua ia o ka malama o ka [H]ooilo, ua kapaia o Ka[a]ona, no ka pua kea, a o Kaaona ka malama e puka mai ai o ka pua o ke ko, a i ke ka ana o ka pua hou, a laila, kii akula na kanaka elemakule e unuhi mai i ka pua, ua kau ia i ka hale uahi a eleele, a i ka holoi ana i ka eloelo owaho o ka pua, ua lelo oloko, ua kapaia ka inoa, he pua kaaona, ua kapaia i ka inoa oia malama o Kaaona; a no ka nui o ka ia i loaa iloko o na malama o ka Makalii, a ua wahi kukaa ai, a iloko ona hokeo me na hulilau, a i ka hiki ana i keia malama e kalela ["ka aela"? "kale la"?] a ka pua o ke ko, oia ka manawa e hiki mua mai ai ka pa ana o na makani ino, a me ka pa mai ana o ka makani Kona, a nolaila, kii akula i na ipu ia, a me na kukaa ia maloo e wehe, ua hele a lelo—me he pua Kaaona la i kau i ka hale uahi, ua kapaia o Kaaona."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o Ikuwa, ua like ia me Okatoba, malaila e pau ai ko ke Kau mau malama eono."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 6 o ke ahiahi
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 1 o ke awakea
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 1 o ke awakea
• ma ke aumoe
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma ka hora hapalua hora 11
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hora 12
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 4 o ke kakahiaka nui
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma mua o ka hora 10 o ke aumoe
• kiʻekiʻe aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma hope o ka hora 10 o ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 3 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo aʻe ana ma kahi o ka hora 5 o ke kakahiaka nui
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 4 o ke kakahiaka nui
• haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 5 o ke kakahiaka nui
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 15 o Novemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:49 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:39. ʻAno pōkole kēia manawa, he 50 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-11-15). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 17 o ʻOkatoba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rbt_11-15-2020.gif), akā kokoke loa ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi o ka ʻike maka ʻia nō o ka mahina puāhilo.
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 17 o Sepatemaba 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:31 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:14. ʻAno pōkole kēia manawa, he 42 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-09-17). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 17 o Sepatemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442sfr_9-17-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:44, me ka pono ʻahele ʻaʻama no ka hoʻokuʻu ʻia ʻana mai o ka hele kahakai ma kēia wā maʻi ʻahulau. ʻAno mōakaaka ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), akā ʻaʻole i ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 17 o Sepatemaba, a laila ʻo "Muku nei," a ʻaʻole "muku ka malama."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hapalua hora 7
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hapalua hora 1
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hora 2
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ke kakahiaka nui
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 6 o ke ahiahi
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 1 o ke awakea
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 1 o ke awakea
• ma ke aumoe
• kiʻekiʻe loa ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma ka hora hapalua hora 11
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hora 12
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma mua o ka hora 4 o ke kakahiaka nui
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Ikiki, oia ka malama mua o ka ao oilo, ua kapaia o Ikiki, no ka ikiki i ka la, no ka nui o ka la mai na malama hope mai o ka Makalii a komo i ka malama o ka hooilo, ua kapaia o Ikiki, a he ikiki la, a he ikiiki maona i ka nui o ka ai, a no ka nui o ka ia, ai a maona a ikiiki, a he ikiiki ua i kekahi manawa."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o ka Mahoehope, ua like ia me Sepatemaba, oia no ka malama e owili ai ka puako."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 17 o ʻOkatoba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:04 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:16. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 72 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-10-17). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 17 o ʻOkatoba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442rba_10-17-2020.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Māhoemua o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke ono o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 19 o Aug. 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō.
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila: (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
ʻO ka Malama ʻo Ikiiki o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Māhoehope o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 17 o Sep. 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Muku ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 19 o ʻAugate 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:57 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:58. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 61 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-08-19). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 19 o ʻAugate (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442muh_8-19-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka napoʻo ʻana o ka lā, me ka pono ʻahele ʻaʻama no ka hoʻokuʻu ʻia ʻana mai o ka hele kahakai ma kēia wā maʻi ʻahulau. ʻAno mōakaaka ka lani ma ka hema komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma ke kai (kahi ʻano maʻa mau paha o ka napoʻo ʻana), ā ma kahi o ka hora 7:38 i ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 19 o ʻAugate, a laila "muku ka malama," a ʻaʻole ʻo "Muku nei."
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 4 o ka ʻauinalā
• haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 5 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• e hiki mai ana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hapahā i hala ka hora 11 o ke aumoe
• kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ke kakahiaka nui
• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hapalua hora 7
hora
• kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• ʻano haʻahaʻa ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 8 o ke ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hapalua hora 1
• haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e napoʻo ana ma kahi o ka hora 2
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ke kakahiaka nui
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Welo ke ono o ka malama o ka Makalii, ua kapaia ka malama o Welo, no ka maloo o ka aina i ka la, mai ka malama o Welehu a hiki i ka malama o Nana, aole i haule ia e ka ua, ua welowelo iki ka wai o kahawai, a o na malama lulu hee keia, a o na malama o hee, a ono ke kaulai o ka hee i ka la, a no ka maloo i ka la, a ua wikani makalii ka welowelo, a nolaila o Welo, a o Welo oia ka malama e pau ai ka Makalii."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o ka Mahoemua, ua like ia me Augate, oia no ka malama, e pala nui ao ka ohia."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 17 o Sepatemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:31 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:14. ʻAno pōkole kēia manawa, he 43 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-09-17). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 17 o Sepatemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442sfr_9-17-2020.gif).
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka Malama ʻo Nana o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Hinaiaʻeleʻele o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 21 o Iulai 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, a ua ʻike maka ʻia, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 21 o Iulai 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:14 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:33. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 79 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-07-21). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 21 o Iulai (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441zhj_7-21-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka napoʻo ʻana o ka lā, me ka pono ʻahele ʻaʻama no ka hoʻokuʻu ʻia ʻana mai o ka hele kahakai ma kēia wā maʻi ʻahulau. ʻAno mōakaaka ka lani ma ke komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma luna o nā kuahiwi Waiʻanae (a ʻano komohana nō kēia napoʻo ʻana), ā ma kahi o ka hora 7:35 i ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo, a laila e hoʻoholo ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 21 o Iulai, a laila "muku ka malama," a ʻaʻole ʻo "Muku nei."
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hapalua hora 6 o ka ʻāluna ahiahi
• haahaʻa loa ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 7 o ka ʻāluna ahiahi
• ma ke ahiahi
• e hiki mai ana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hapahā i hala ka hora 11 o ke aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 4 o ke kakahiaka nui
• a haʻahaʻa loa ma ke hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hapalua hora 4 o ke kakahiaka nui
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• a kiʻekie loa ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
• a haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) e napoʻo ʻana ma kahi o ka hapalua hora 5 o ke kakahiaka nui.
• a haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) e napoʻo ʻana ma kahi o ka hora 6 o ke kakahiaka nui.
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ʻaʻole e ʻike maka ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano kiʻekie ma ka hikina hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 5 o ka ʻauinalā
• ma ke aumoe
• e hiki mai ana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 10 o ke ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, i hiki mai ma kahi o ka hora 3 o ke kakahiaka nui
• kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Nana ka lima o ka malama o ka Makalii, ua kapa ia o Nana, oia ka malama e hoolele ai ka manu e lele, a o ka malama ia i kapa ia o Koaeau, a o ka upena luelue, a o ka auhuhu paina keia, a o ka malama haaheo keia o Nana."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "o Hinaieeleele, ua like ia me Iulai oia no ka malama e pala mai ai ka ohia ai."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 19 o ʻAugate, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:57 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:58. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 61 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-08-19). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 19 o ʻAugate (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1442muh_8-19-2020.gif).
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka Malama ʻo Kaulua o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Kaʻaona o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 21 o Iune 2020, ka lā i koho ʻia ma moonsighting.com ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, akā ua ʻōmalumalu ka lani a ʻike ʻole ʻia, a laila e hoʻoholo hilinaʻi ʻia paha ʻo Muku ka pō ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 21 o Iune 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:16 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:05. ʻAno pōkole kēia manawa, he 49 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-06-21). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 21 o Iune (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441zqd_6-21-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka napoʻo ʻana o ka lā. ʻŌmalumalu ka lani ma ke komohana, kahi o ka napoʻo o ka lā ma luna o nā kuahiwi ʻo Waiʻanae (a ʻano komohana nō kēia napoʻo ʻana), ā ʻike maka ʻole ʻia ka mahina puāhilo, a laila e hoʻoholo hilinaʻi ʻia paha ʻo Muku ka pō ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com ʻo ia ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 21 o Iune, a laila "Muku nei," a ʻaʻohe "muku ka malama".
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, a e napoʻo aʻe ana ʻo ia ma kahi o ka hapahā hora 8 o ke ahiahi [a pau ka ʻike ʻia ʻana ma ke ahiahi ma kahi o ka lā 1 o Iulai ʻo ia ka lā e ʻike ʻia ʻana ʻo ia ma ke kakahiaka nui ma mua o ka hikina o ka lā]
• ma ke ahiahi
• e hiki mai ana ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita), ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hapahā hora i koe kani ka hora 9 o ke ahiahi
• a laila e hiki mai ana ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hora 9
• ma ke aumoe
• e hiki mai ana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hapalua hora 12 o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora hapahā i hala ka hora 4 o ke kakahiaka nui
• a kiʻekie loa ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
• a ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena)
Ma ka mua o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• a aia ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ma lalo ʻo Nāholoholo
hora
• haʻahaʻa loa ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena), ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, e hiki mai ma kahi o ka hora 7 o ke ahiahi
• ma ke aumoe
• e hiki mai ana ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka), ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, ma kahi o ka hapalua hora 11 o ke kulu aumoe
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• haʻahaʻa ma ka hikina hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri), ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, a e hiki mai ana ʻo ia ma kahi o ka hapalua hora 4 o ke kakahiaka nui
• ʻano haʻahaʻa ma ke hikina hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa), ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa, e hiki mai ana ma kahi o ka hora 3 o ke kakahiaka nui
• a kiʻekie loa ma ka hema ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka)
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Kaulua ka ha o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaulua no ka moe ana o na huihui i na hope loa o Kaelo a i kekahi mau la o Kaulua, alaila, kalepa lalani ko lakou puka ana mai, me he lepa la, a o ka lakou moe ana i kela hapa o Kaelo me keia paha o keia malama, a laila, elua punana i hoomoe ia, nolaila, mai ka inoa Kaulua, a o kekahi mea i kapaia o Kaulua, no ka poe kono manu, a pu uwau o ka maunu, a o ka malama keia e moe ai o ka uwau, a me ka lio, a ka ao, a o ka malama keia e moe palua ai ka makane me ka makawahine i ka lua, a o ka malama keia a Luahoomoe i kuhikuhi ai i ka poe kono manu i na la hope o Kaelo e komo ai ka mauu [manu?] i ka lua, a i ka malama o Kaulua e moe palua ai ka manu."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Kaaona, ua like ia me Iune, oia ka malama e kalai ai, i ke kuku aei opelu i ka wa kahiko."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 21 o Iulai, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:14 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:33. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 79 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-07-21). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 21 o Iulai (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441zhj_7-21-2020.gif).
Ma ka hopena o kēia malama, lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka Malama ʻo Kāʻelo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Ikiiki o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 23 o Mei 2020, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, akā ua ʻōmalumalu ka lani a ʻike ʻole ʻia, a laila e hoʻoholo hilinaʻi ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com ʻo ia ka ʻike maka ʻia ʻana nō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 23 o Mei.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o Mei 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:06 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:20. Lōʻihi kēia manawa, he 74 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-05-23). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 23 o Mei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441shw_5-23-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka napoʻo ʻana o ka lā. ʻŌmalumalu nō ka lani ka ma ke komohana hema, ā ʻike maka ʻole ʻia ka mahina puāhilo, akā e hoʻoholo hilinaʻi ʻia paha ʻo Hilo ka pō ma muli o ke kuhi ma moonsighting.com ʻo ia ka ʻike maka ʻia ʻana nō ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma ka lā 23 o Mei, a laila "muku ka malama," a ʻaʻohe Muku.
Lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano haʻahaʻa ma ke komohana hema ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa) ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa ma ka lani, e napoʻo aʻe ana ʻo ia ma kahi o ka hora hapahā hora 8 o ke ahiahi
• kiʻekiʻi aʻe ma ke komohana hema ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri) ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, a e napoʻo aʻe ana ʻo ia ma kahi o ka hapahā hora i koe kani ka hora 9 o ke ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano kiʻekiʻe ma ke komohana hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ʻo ia ma kahi o ka hapahā hora i koe kani ka hora 11 o ke aumoe
• kiʻekiʻe aʻe ma ke komohana hema ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ʻo ia ma hope pono o Kaʻāwela
• kiʻekiʻe nō ma ka hema hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka) ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ma kahi o ka hora hapahā hora 1 o ke kulu aumoe
Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816/2020-05-23, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Kaelo ke kolu o ka malama o ka Makalii, ua kapaia o Kaelo, no ka ehoeho o na huihui i ke kai, a he kuaua hookahi i kekahi manawa, a he kuaua ia e eloelo ai, a o ka malama keia e ai ai ka ai me ka malolo mua a kau, he kau ai nui keia ua kaeo ka ipu, he kau malolo nui keia ua hele ke poho a ka lawaia a kaeo."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Ikiiki, ua like ia me Mei, oia ka malama a moe ai ka huhui hoku."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 21 o Iune, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:16 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:05. ʻAno pōkole kēia manawa, he 49 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-06-21). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 21 o Iune (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441zqd_6-21-2020.gif).
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka Malama ʻo Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Welo o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka hope o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 23 o ʻAperila 2020, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani, a ua ʻike maka ʻole ʻia.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o ʻAperila 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:53 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:44. ʻAno pōkole kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-04-23). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 23 o ʻAperila (http://www.moonsighting.com/visibilitycurves/1441rmd_4-23-2020.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma hope pono o ka napoʻo ʻana o ka lā. ʻŌmalumalu nō ka lani, ā ʻike maka ʻole ʻia ka mahina puāhilo, a laila, ʻo ka pō iō Muku paha ka pō nei, a ʻaʻole "muku ka malama," a ʻo Muku nō ka pō.
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa) ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa ma ka lani, e napoʻo ana ʻo ia ma kahi o ka hora 10 o ke ahiahi
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
Lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• kiʻekiʻe nō ma ka hema ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ʻo ia ma kahi o ke kulu aumoe.
• ʻano kiʻekiʻe mai ma ka hema hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ʻo ia ma hope pono o Kaʻāwela
• ʻano kiʻekiʻe mai aʻe ma ka hema hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka) ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa, a ua hiki mai ʻo ia ma hope o Nāholoholo
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka mua o ka malama o ke Kau ʻo ka Makaliʻi o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 24 o Maraki 2020, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā loaʻa ma ka ʻohe nānā, a ua ʻike maka ʻole ʻia.
• haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri) ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa, a e hiki mai ana ʻo ia ma mua pono o ka lā
• Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila: https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816/2020-04-23, https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury), a https://stellarium-web.org/.
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Makalii ka lua o ka malama o ka Makalii, ua kapa ia keia malama ma muli o ke kau o Makalii, a ma muli o ka huli pono ana o ka hoku o Makalii i ka akau, a o kekahi ano i kapa ia o keia malama o Makalii, no ka wi no ka mea, ma kekahi mau aina, no ka hoomaka ana o na lau uala a [me] na huli hou e kanu i loko o na malama hope o ka hooilo, a puka i loko o Welehu ua hoho ia ae na lau i ka makalua, a he malama hahana o Makalii no ka wi, no laila, liilii na maka i ka pololi, he ola na ka lau nahelehele, a me ka lau lele aku."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Welo, ua like ia me Aperila, ma laila e pau ai ko ka Hooilo mau malama eono."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o Mei, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 7:06 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 8:20. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 74 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-05-23). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 23 o ʻMei (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441shw_5-23-2020.gif).
ʻO ka Malama ʻo Welehu o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Nana o Hawaiʻi a me Maui)
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 24 o Maraki 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:44 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:19. ʻAno pōkole kēia manawa, he 35 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-03-24). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, ma kēia lā 23 o Maraki (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441shb_3-24-2020.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 6:48. ʻAno ʻōmalumalu loa ka lani, a "ua ka ua, ke ulu nei ka hoi," ā ʻike maka ʻole ʻia ka mahina puāhilo, a laila, ʻo ka pō iō Muku paha ka pō nei, a ʻaʻole "muku ka malama," a ʻo Muku nō ka pō.
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa) ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa ma ka lani
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
Lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻano kiʻekiʻe mai ma ka hema hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka) ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻano kiʻekiʻe mai ma ka hema hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri) ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ke ono o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 23 o Feberuari 2020, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻole ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, koe paha ma ka ʻohe nānā, a ua ʻike maka ʻole ʻia nō.
• Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila (https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816/2020-03-25) a ma (https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury).
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Welehu ka malama mua o ka Makalii, ua kapa ia, we, owe, no ka nui o ka ua mailoko o na malama hope o ka hooilo a komo i ka malama mua o ka Makalii, a no ka nui o ka ua, ua lehu nui kapuahi i ka a mau o ke ahi, ua nui ka lehu, a nolaila, ua huipu ia keia mau hainoa elua i loko o ka haiinoa hookahi, we, owe, lehu, o Welehu ia no ka lehu nui, a i keia malama e lehu ai ka umauma o kolea, a e kapulepule ai a niho puaa"."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Nana, ua like ia me Maraki, o ia no ka malama e malolo ai ka moana."
• ["35" (36)]
77. A ma ke Ku o ua Kaulua la, a o Nana paha, a laila kukulu ke alii nui i heiau Loulu, ina he mao, o ia ina he Luakini maoli o ia no, ina e manao ke alii nui, i Luakini hooulu[u]lu ai, o ia ina Luakini kaua o ia no hoi.
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o Aperila, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:53 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:44. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 51 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-04-23). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 23 o ʻAperila (www.moonsighting.com/visibilitycurves/1441rmd_4-23-2020.gif).
ʻO ka Malama ʻo ʻIkuā o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Kaulua o Hawaiʻi a me Maui)
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o Feberuari 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:33 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:56. Pōkole nō kēia manawa, he 23 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-02-24). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻole ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi, akā nō naʻe, aia ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma waho iki o kahi i kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, ma kēia lā 23 o Feberuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441rjb_2-23-2020.gif).
Ua hōʻea ʻano lohi ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 6:41. ʻAno mōakaaka loa ka lani, a ua ʻike maka ʻole ʻia ka mahina puāhilo, a laila, ʻo ka pō iō Muku paha ka pō nei, a ʻaʻole "muku ka malama," a ʻo Muku nō ka pō.
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa) ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa ma ka lani
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka) ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
Lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
• haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻaʻole e ʻike ʻia ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri) ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa a hiki i ka lā 5 Maraki o ia ka lā e ʻike maka ʻia ai ia hōkūhele he haʻahaʻa loa nō.
• Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila (https://www.almanac.com/astronomy/planets-rise-and-set/zipcode/96816/2020-02-24) a ma (https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury).
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Ikuwa. O ke ono keia o na malama o ka Hooilo; [u]a kapa ia ka malama o Ikuwa, o ka poha-koeleele, no ka nui o ka ua me ka uila a me kahekili, a o ka malama keia e mokupawa ai ka aina, a e kaha muliwai ai na kuahiwi i ka wai, a ua kapa ia o lawewai, no ka nui o ka wai i loko o keia mau malama hope o ka Hooilo. Ua kapa ia ka inoa o keia malama o Pilikaaiea, no ka ikaika o ka hekili, a no ka pili o ka hanu, a o Hinamahuie no ka hekili no a me ka uila, a o Lonomakua kekahi inoa."
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Kaulua, ua like ia me Feberuari, o ia no ka malama e pae mai ai ka pua anae."
• ["35" (36)]
77. A ma ke Ku o Kaulua, hoi hou na [a]lii a pau, a me na kanaka o lakou a pau i ka haipule, no ka mea, he hana nui loa ka haipule ma Hawaii nei mai kinohi mai no ia hana o ka haipule.
78. A ma ke Ku o ua Kaulua la, a o Nana paha, a laila kukulu ke alii nui i heiau Loulu, ina he mao, o ia ina he Luakini maoli o ia no, ina e manao ke alii nui, i Luakini hooulu[u]lu ai, o ia ina Luakini kaua o ia no hoi.
ʻO ka lima o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 25 o ʻIanuari 2020, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, a ua ʻike maka ʻia nō.
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 24 o Maraki, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:44 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:19. ʻAno pōkole kēia manawa, he 35 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-03-24). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā loaʻa mua ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 24 o Maraki (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441shb_3-24-2020.gif).
ʻO ka Malama ʻo Hilinehu o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Kāʻelo o Hawaiʻi a me Maui)
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o ʻIanuari 2020 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:17 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:19. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 62 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-01-25). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 25 o ʻIanuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441jmt_1-25-2020.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 6:27. ʻAno mōakaaka loa ka lani, a ua ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo ma kahi o ka hora 6:46, a laila, ʻo ka pō iō Hilo paha ka pō nei, a "muku ka malama," a ʻaʻohe Muku.
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka hā o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 26 o Dekemaba 2019, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia.
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema komohana ʻo Hōkūloa (wahi a ka haole, Venusa) ʻo ia ka mua o ka hōkū hele ʻālohilohi loa ma ka lani
• haʻahaʻa loa ma ke komohana ʻo Ukali (wahi a ka haole, Merekuri) ʻo ia ka hā o nā hōkūhele ʻālohilohi loa
• ma ke kakahiaka nui, ma mua o ka hikina o ka lā
• ʻano kiʻekiʻe ma ka hema hikina ʻo Holoholopīnaʻau (wahi a ka haole, Maleka) ʻo ia ke kolu o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• ʻano haʻahaʻa ma ka hikina ʻo Kaʻāwela (wahi a ka haole, Iupita) ʻo ia ka lua o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• haʻahaʻa loa ma ka hikina ʻo Nāholoholo (wahi a ka haole, Saturena) ʻo ia ka lima o ka hōkūhele ʻālohilohi loa
• Aia ka moʻolelo ʻike hōkū ma ka pūnāwelewele uila (https://www.timeanddate.com/astronomy/night/). Hōʻoia ʻia ka ʻike hōkū ma kahi ʻē aʻe o ka pūnāwelewele uila (https://www.almanac.com/astronomy/moon-rise-and-set/zipcode/96816/2020-01-25) a ma (https://earthsky.org/astronomy-essentials/visible-planets-tonight-mars-jupiter-venus-saturn-mercury).
S.M. Kamakau, Ke Au Okoa, 10 Feb. 1870: "O Hilinehu. O ia ka lima o na malama o ka Hooilo; [o] Hilina a ka ia iki kekahi inoa, no ka ino mai ka malama mai o Hilina, a ua paapu ka moana i ka lepo, aole e hiki i ka poe lawaia ke lawaia ma ka moana, hoi kahi ola i kahi ohiki i kahi aama, a me kahi aleale[a], a laila, hoi ke ola o kahi ia ma na loko e like me ko Oahu a me Molokai a me Kauai, a o ka lawaia ma ko ke kai, ua puleileho ka moana, ua kaa ka puna i kahakai, ua paa ka lua o ka ohiki aole maunu e loaa, o ka limu pae i ke kai ka ia, a o ka paakai, a no ka ai i ka paakai, ua kapaia o Hilinehu"
D. Malo, Ka Moolelo Hawaii (na M.N. Chun i hoʻopaʻa):
• [12.5] "[O] Kaelo, e like ia me Ianuari, o ia no ka malama e hanau mai ai na nuhe, e ulu mai na laau hihi"
• ["35" (36)]
74. A hiki mai ke Ku o Kaelo, haalele wale, aole he pule, a ma ke kapu Hua o ua Kaelo la, ma ia pule hookupu hou mai na aina i waiwai na ke [a]lii nui, he wahi puu waiwai uuku no nae, ua kapa ia kela waiwai o ka Puu o Kuapola. [Ma ke kapu Ku ... ma ka po o Hilo ke kapu ana, ma ke ao o Ku Lua i noa [a]i” (Malo 12.23)]
75. Ma ia pule no, u[a] unuhi maka ke [a]kua, a ai ka hoalii i ka maka o ke akua, a ai pu oia me ka maka o ke kanaka e pepehi ia, alaila, noa ke akua kapu ka Opele, aole, e ai iaia, o make ka mea nana e ai.
76. Ma ia pule, ma ka hale no ke alii nui, a me ke kahuna nui e moe ai a ma ka la e noa ai ka pule hele aku ke alii me ke kahuna, a me ke kanaka nana e ai ka pahu, a ai no lakou i ka puaa, he poe kahuna okoa ka poe nana e hana ua pule la, a pau ka makahiki, alaila mau ia oihana o ka makahiki hou.
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 23 o Feberuari, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:33 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:56. ʻAno pōkole kēia manawa, he 23 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-02-23). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻole ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo koe paha ma ka ʻohe nānā ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 23 o Feberuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441rjb_2-23-2020.gif). ʻO ka mea ʻāpiki, ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi o ka ʻike maka ʻia paha ma ka ʻohe nānā.
ʻO ka Malama ʻo Hilina o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Makaliʻi o Hawaiʻi a me Maui)
Lei ʻia ka lani i nā hōkūhele (ma ka inoa i hoʻohana ʻia ma ka nūpepa Hawaiʻi, ʻokoʻa loa paha ka puke wehewehe ʻōlelo!):
• ma ka ʻāluna ahiahi
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 26 o Dekemaba 2019 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:57 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:45. ʻAno pōkole kēia manawa, he 48 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2019-12-26). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 26 o Dekemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441jmo_12-26-2019.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 6. ʻAno ʻōmalumalu ka lani, a ua nānā kēia maka a hiki i ka manawa i kuhi ʻia no ka napoʻo ʻana o ka mahina.ʻO Muku paha ka pō, a ʻaʻole "muku ka malama."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 25 o ʻIanuari, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 6:17 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 7:19. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 62 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2020-01-25). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 25 o ʻIanuari (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441jmt_1-25-2020.gif).
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka Malama ʻo Hanaiaʻeleʻele o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo Welehu o Hawaiʻi a me Maui)
ʻO ke kolu o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ka mua o ka malama o ka Hoʻoilo o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 26 o Novemaba 2019, ka lā i koho ʻia ka ʻike ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka ʻohe nānā, a ʻaʻole i ʻike maka ʻia.
(aiʻole ma ka lā # inā mōakaaka loa ka lani)
ʻO ka lua o ka malama o ke Kau ʻo ka Hoʻoilo o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ke ono o ka malama o ke Kau o Hawaiʻi a me Maui)
(he helu malama Oʻahu a Kamakau Kāne, he helu malama Hawaiʻi a Malo Kāne)
Ua huli ʻia ma ka lā 28 o ʻOkatoba 2019, ka lā i koho ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, akā nō naʻe, ʻano kokoke ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi i kahi e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani, a ua ʻike maka ʻia nō.
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 26 o Novemaba 2019 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:48 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:17. ʻAno pōkole nō kēia manawa, he 29 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2019-11-26). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha ma o ka ʻohe nānā o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 26 o Novemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441rbt_11-26-2019.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 5:55. ʻAno ʻōmalumalu ka lani, a ua nānā kēia maka a hiki i ka manawa i kuhi ʻia no ka napoʻo ʻana o ka mahina.ʻO Muku paha ka pō, a ʻaʻole "muku ka malama."
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 26 o Dekemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:57 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:45. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 48 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2019-12-26). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā mōakaaka loa ka lani ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 26 o Dekemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441jmo_12-26-2019.gif).
ʻO ka Malama ʻo Kaʻaona o Oʻahu a me Kauaʻi (ʻo ʻIkuā o Hawaiʻi a me Maui)
“Ma ka pule Ku o Ikua, kau welu ka Makahiki” [Malo "35" (36).11]--“ma ke kapu Ku ... ma ka po o Hilo ke kapu ana” [Malo 12.23]. “[M]a ka pule Hua o ua Ikua la, naha ka niu a ke [a]lii nui” [Malo "35" (36).12]--“o ke kapu Hua ... ma ka po o Mohalu e kapu ai” [Malo 12.23].
"Hoʻokūkū, hoʻonānā, e nānā kou maka i ka mahina." Ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 28 o ʻOkatoba 2019 i huli ʻia ai ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo. He ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā a Shaukat Kāne i koho ai i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pāe ʻāina ʻo Hawaiʻi, koe ma ka lā i koho ʻia ai ka ʻike maka ʻana inā mōakaaka loa ka lani aiʻole ma hope o ka loaʻa mua me ka ʻohe nānā, ʻo ia ka lā e pono ai ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina," ʻo ia hoʻi, ka hele ʻana a nānā inā e ʻike maka ʻia ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he hoʻomaka o Muku. Ua koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:58 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:53. ʻAno lōʻihi kēia manawa, he 55 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://aa.usno.navy.mil/rstt/onedaytable?ID=AA&year=2019&month=10&day=28&state=HI&place=honolulu, https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2019-10-28). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 28 o ʻOkatoba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441rba_10-28-2019.gif).
Ua hōʻea ʻia ke kahakai ʻo Kapua ma Waikīkī, Oʻahu, ma kahi o ka manawa hora 5:45. ʻAno mōakaaka ka lani, a ua hoʻouna kelekiko mua mai ka hoa hoʻonānā mahina i kona ʻike maka ʻana nō i ka mahina puāhilo ma kahi o ka manawa hora 6:20! Ua ʻike maka ʻia nō ka mahina puāhilo.ʻO Hilo nō ka pō, a ua "muku ka malama," ʻo ia hoʻi, ʻaʻohe Muku.
E nānā hou ko kākou maka ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 26 o Novemaba, he ʻauinalā kēia i helu pō ʻia he hopena o Mauli (ma ke ʻano o ka helu pō o ke kuhi ʻana i ka pō ʻo Hilo ma ka lā e koho ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, ʻaʻole wale nō ma ke ʻano o ka helu pō mai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo), a he ahiahi i helu pō ʻia he maka o Muku. Koho ʻia ka napoʻo ʻana o ka lā ma kahi o ka manawa hora 5:48 a me ka napoʻo ʻana o ka mahina ma kahi o ka manawa hora 6:17. ʻAno pōkole nō kēia manawa, he 29 minute, ma waena o ka napoʻo ʻana o ka lā a me ka napoʻo ʻana o ka mahina (https://www.almanac.com/astronomy/sun-rise-and-set/zipcode/96816/2019-11-26). Ua koho ʻo Shaukat Kāne ma moonsighting.com i ka ʻike ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo ma ka ʻohe nānā nō naʻe ma kēia pae ʻāina ʻo Hawaiʻi ma kēia lā 26 o Novemaba (https://moonsighting.com/visibilitycurves/1441rbt_11-26-2019.gif).
"No na Wa Maloko o ka Makahiki.
Ua mahele ia na wa, me na malama, maloko o ka makahiki hookahi.
Maloko o ka makahiki hookahi, elua no wa, o ke Kau, o ka Hooilo, eia no ke Kau, o ka wa e kupono ai ka la, maluna ponoi o ka mokupuni, a loihi ke ao, a pa mai ka makani Moae, a mahana mai ka po me ke ao, a ulu hou mai na laau ame na laau hihi, oia iho la no ke Kau." [Malo, Moolelo Hawaii, Mokuna 12]
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -