Kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina ma ka pō ʻo Hilo ma https://moonsighting.com/visibility.html.
He loina nui paha kēia:
ʻO Hilo ka pō inā kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma https://moonsighting.com/visibility.html
Inā e kuhi ʻia ma https://moonsighting.com/visibility.html e pono ai ke mōakaaka loa o ka lani no ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, he hōʻike paha kēia no ka pono i ka "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma mua o ka hoʻoholo ʻana i ka pō o ka mahina.
ʻO Hilina ka malama no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe [ʻo ia ʻo Makaliʻi no ko Hawaiʻi me ko Maui], a ʻo ia ka hā o ka malama o ke kau ʻo ke Kau no ko Oʻahu me ko Kauaʻi poʻe (ʻo ia ka lua o ka malama o ke kau ʻo ka Hoʻoilo no ko Hawaiʻi me ko Maui).
No ke koho pō mahina, he holo kēia ma muli o ka ʻole o ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo ma lā 20 o Dekemaba 2025, he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447rjb_12-20-2025.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe loa ka lani ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei, akā kokoke nō ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā. Ma ka lā 20 o Dekemaba 2025 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 5:54 ma 245° a me ka mahina ma 6:38 ma 241° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno pōkole kēia manawa he 44 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a maikaʻi paha ka hōʻoia ʻana i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana paha o ka mahina puāhilo inā kālaʻe loa ka lani, akā kokoke nō ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 20 o Dekemaba 2025.
E "hoʻokūkū, hoʻonānā, nānā ko maka i ka mahina" ma ka ʻauinalā o Mauli, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 19 o ʻIanuari 2026 he lā i kuhi ʻia ai, ma ke kiʻi ma https://moonsighting.com/visibilitycurves/1447shb_1-19-2026.gif, ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo ma ka pae ʻāina ʻo Hawaiʻi nei. Ma ka lā 19 o ʻIanuari 2026 e napoʻo ana ka lā ma ka manawa hora 6:13 ma 249° a me ka mahina ma 7:21 ma 251° ( https://www.timeanddate.com/astronomy/@z-us-96815 ). ʻAno lōʻihi kēia manawa he 68 minute ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā a hiki i ka napoʻo ʻana o ka mahina, a hiki ke hōʻoia i ke kuhi ma moonsighting.com i ka ʻike maka ʻia ʻana nō o ka mahina puāhilo, ma ka ʻāluna ahiahi o ka lā 19 o ʻIanuari 2026.
Hoihoi paha ka hoʻohālike ʻana i ka lā 20 o Dekemaba 2025 me ka lā 22 o ʻOkatoba 2025
• 20 o Dekemaba 2025: 44 minute, kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana paha inā kālaʻe loa ka lani, akā kokoke nō ka pae ʻāina i kahi e pono ai ka loaʻa mua ma ka ʻohe nānā
• 22 o ʻOkatoba 2025: 45 minute, kuhi ʻia ka ʻike maka ʻia ʻana nō, akā kokoke ka pae ʻāina e pono ai ka lani kālaʻe [a ua ʻike maka ʻia nō]
Ua kākau ʻo Malo, 12.12: "Ma ka wa e ike mua ai ka mahina i ke ahiahi ma ke komohana o ka mokupuni oia no ka la mua o ka malama, ua kapa ia aku ia la o Hilo, no ka puahilo ana o ka mahina kela inoa."
A laila, he mau kuhi kēia:
ʻO ka helu ʻana i ka pō mahina he mea e helu ʻia mai ka napoʻo ʻana o ka lā, ʻo ia hoʻi, hoʻomaka ʻia ka mea a Malo i ʻōlelo ai he "lā," he wā o ka lōʻihi o ka manawa he 24 hola, mai ke ahiahi, ʻaʻole ma ke kuluaumoe ma ke ʻano o ka Haole. (ʻaʻole i pau)
He mau kuhi ʻē aʻe kēia a ko ʻoukou mea kākau:
ʻAʻole hiki paha ke ʻike i ka mahina puāhilo o ka pō mahina ʻo Hilo ma kahi o 30 ā emi mai minuke ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā no ka mōlehu i koe.
Hiki paha ke ʻike maka i ka mahina puāhilo inā ka napoʻo ka mahina ma kahi o 45 ā ʻoi aku minuke ma hope o ka napoʻo ʻana o ka lā.
Ma ka lā i kuhi ʻia ai ka ʻike maka ʻia ʻana o ka mahina puāhilo, inā kuhi ʻia nō naʻe ʻo Muku nō no ka ʻike maka ʻole ʻana ma muli o ka lani ʻōmalu, ma ka lā aʻe, e ʻokoʻa loa ana nō ke ʻano o ka mahina o ia Hilo no ka nui a hewa o kona kiʻekiʻe a me kona mānoanoa! ʻO ka mahina o Hilo he puāhilo nō (ua kākau ʻo Malo, 12.12: "no ka puahilo ana o ka mahina kela inoa"), ʻo ia hoʻi, wīwī kona ʻano.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
"No na Wa Maloko o ka Makahiki" [Malo, Ka Moolelo Hawaii, Mokuna 12]
Ua mahele ia na wa, me na malama, maloko o ka makahiki hookahi.
Maloko o ka makahiki hookahi, elua no wa, o ke Kau, o ka Hooilo, eia no ke Kau, o ka wa e kupono ai ka la, ma luna ponoi o ka mokupuni, a loihi ke ao, a pa mai ka makani Moae, a mahana mai ka po me ke ao, a ulu hou mai na laau a me na laau hihi, oia iho la no ke kau.
Eia no hoi ka Hooilo, o ka wa e neenee aku ai ka la, ma ke kulu hema, a loihi ka po, a anu mai ka po a me ke ao, a make na laau hihi oia iho la no ka Hooilo.
Maloko o ke Kau eono no malama maloko o ka Hooilo eono no malama.
Eia no na malama o ke Kau, o Ikiiki, ua like ia me Mei, oia ka malama a moe ai ka huhui hoku, o Kaaona, ua like ia me Iune, oia ka malama e kalai ai i ke kuku aei opelu i ka wa kahiko, o Hinaiaeleele, ua like ia me Iulai, oia no ka malama e pala mai ka ohia ai, o ka Mahoemua, ua like ia me Augate, oia no ka malama e pala nui ai ka ohia ai, o ka Mahoehope, ua like ia me Sepatemaba, oia no ka malama e owili ai ka puako, o Ikuwa, ua like ia me Okatoba, ma laila e pau ai ko ke Kau ma malama eono.
Eia no na malama o ka Hooilo, o Welehu ua like ia me Novemaba, oia no ka malama e kea ["ku"?] ai ka puako, o Makalii, ua like ia me Dekemaba, oia no ka malama e make ai na laau hihi a me ka pa ana mai o ke Kona ma ka hema mai, o Kaelo, e like ia me Ianuari, oia no ka malama e hanau mai ai na nuhe, e ulu mai na laau hihi, o Kaulua, ua like ia me Feberuari, oia no ka malama e pae mai ai ka pua anae, o Nana, ua like ia me Maraki, oia no ka malama e malolo ai ka moana, o Welo, ua like ia me Aperila, ma laila e pau ai ko ka Hooilo mau malama eono.
A i hui pu ia, keia mau ano malama elua, he umikumamalua malama maloko o ka makahiki hookahi, eiwa no kanaha la, me ka po maloko o ka makahiki hookahi, ma ka po nae ka helu, o na la o ka poe kahiko.
Maloko o ka malama hookahi, he kanakolu mau po, me ke ao, he umikumamahiku mau po, inoa huhui, he umikumamakolu mau po inoa pakahi.
Ua hoopili ia ka inoa o ua mau po la ma ka like ana me ka ano o ka mahina, ekolu no ano o ka mahina, ma ke ano hoonui ae, oia no ka wa e kau ahiahi mai ai ka mahina ma ke komohana o ka mokupuni.
Ma ka wa e poepoe ai ka mahina, oia no ka wa e kau ahiahi ai ka mahina ma luna pono iho o ka mokupuni.
Ma ka wa e houuku hou ai ka mahina oia no ka wa e puka poeleele mai ai ka mahina ma ka hikina o ka mokupuni, a ma keia mau ano ekolu i kapa ia aku ai ka inoa o na po, o na malama.
Ma ka wa e ike mua ia ai ka mahina i ke ahiahi ma ke komohana o ka mokupuni oia no ka la mua o ka mahina, ua kapa ia aku ia la o Hilo, no ka puahilo ana o ka mahina kela inoa.
A akaka ae ka mahina o Hoaka ia po, a pii ae ka nui ana o ka mahina, o Kukahi ia po a pii hou aku ka mahuahua o ka mahina, o Kulua ia po, pela aku o Kukolu, pela aku o Kupau, pau na Ku eha ia mau po.
A mahuahua ae ka mahina o Olekukahi ia po, a nui hou ae ka mahuahua ana o ka mahina o Olekulua ia po, a pela aku o Olekukolu a pela aku o Olepau, eha ia mau po, ina hui pu keia mau po, ewalu ia mau po inoa huihui.
A i ka nalo ana ae o ka oioi o ke kihi o ka mahina o Huna ia po, a hoonui hou ae ka poepoe ana, o Mohalu ia, a mahuahua loa ka poepoe ana o ua mahina la, o Hua ia, a akaka loa ka poepoe ana, o Akua ia po, a o ka lua o ka po, i maopopo ai ka poepoe ana o ka mahina.
Elua inoa ma ia po, ina i napoo ka mahina m amua o ke ao ana, ua kapa ia ka inoa o Hoku palemo, aka, ina i ao e ka po mahope [o?] ka napoo ana o ka mahina, ua kapa ia aku ia o Hoku ili ka po.
O ka lua o ka po ili ai, o Mahealani ia, ina i hiki mai ka mahina ma hope o ka pouli ana, o Kulu[a] ia o ka lua o ka po i hiki pouli mai ai ka mahina ma ka hikina o ka mokupuni, o Laaukukahi ia, oia no ka po e pau ai ka poepoe o ka mahina, a oioi hou, a oia hoi ka po, e hoomaka ai ka uukuhou ana o ka mahina.
A uuku hou ae ka mahina o Laaukulua ia, pela aku o Laaupau, a kolu ia mau po huihui.
A uuku hou ka mahina, o Kaloakukahi ia pela aku, o Kaloakulua ia, pela no Kaloapau ekolu keia mau po huihui, ina hui pu keia pakolu huihui, a iwa keia mau po huihui.
Ina hiki mai ka mahina ma ka wanaao o Kane ia o ka lua o ka po i hiki wanaao ai, o Lono ia po a hiki mai ka mahina ma ke ao loa ana, o Mauli ia po, ina i ike ole ia ka mahina o Muku ia, a laila, pau na po o ka malama hookahi, he kanakolu mau la maloko o ka malama hookahi.
Maloko o keia mau la he kanakolu i unuhi ia mai ai a mau po kapu, oia hoi na po haipule e hoomana ai i na [a]kua kii eha no kapu ma ka malama hookahi.
Eia na inoa o ua mau kapu la, o ke kapu Ku, o ka lua, o ke kapu Hua, o ke kolu o ke kapu Kaloa, o ka ha o ke kapu Kane.
Ma ke kapu Ku, ekolu po e kapu ai ma ka po o Hilo ke kapu ana, ma ke ao o Kulua i noa [a]i, o ke kapu Hua po alua ke kapu ana, ma ka po o Mohalu e kapu ai, a me ke ao o Akua e noa e [a]i, o ke kapu Kaloa elua po e kapu ai, ma ka po, o Olepau e kapu ai, a me ke ao o Kaloakulua e noa ai, o ke kapu Kane, alua po e kapu ai, ma ka po o Kane e kapu ai, ma ke ao o Mauli e noa ai.
Pela no ke kapu ana a pau, na malama ewalu ma ka makahiki hookahi, a ma ia mau malama ewalu he kanakolukumamalua mau la pule ma ka makahiki hookahi.
Eha mau malama i pule ole ai, no ka oihana o ka makahiki, he mau pule no nae e pili ana i ka oihana o ka makahiki, ma ka malama o Mahoehope e pau ai ka haipule ana, a na mea a pau, a koe o ka kahu akua wale no ke haipule mau.
Ma ka malama o Ikuwa e kauwelu ai ka makahiki, oia iho la no na malama e hoomaka ai, ka haipule ana, e ma ka malama o Kaulua, a laila, hoi hou na [a]lii me kahi poe kanaka i ka haipule, pela mau ka hana ana ma na wa o na makahiki.