Hans Heinsius (octrooihouder)

Hans Geertsz Heinsius (Oldetrijne, ca. 1673 – Heerenveen, voor 1749), octrooihouder van het binnenvaart beurtveer Heerenveen-Groningen, ouderling op 't Heerenveen, en eigenaar van de boerderij-stemplaats Oldetrijne nr. 53. Hans is waarschijnlijk een zoon van de grietman Geert Heinsius. Hans lijkt ook familie van de andere grietman Johan Heinsius en van de grietenijsecretaris van Haskerland Hein-Johan Heinsius.

Geboren in de Heinsius-familie in Heerenveen. In Heerenveen werd op 11 december 1701 Geref. aangenomen de jongeman Hans Geerts, samen met Immigje Geerts, zijn zuster. Hans huwde in 1713 met Fokeltje Adama, afkomstig van Langezwaag, de zuster van Ds. Tjallingius Adama, de predikant aldaar. Uit Heerenveen komt een Immetje Heinsius, welke in 1702 in Amsterdam huwde met Cornelis Dirks van der Mol van Zutphen, waarschijnlijk zijn oudere zuster. Bij het huwelijk van Immetje in 1702 twee aanwijzingen: haar beide ouders zijn dood, dus een nicht Annetie Jans assisteert. Zij staat er als volgt: "in de Haringpackerij, 29 jaren oud, ouders dood, met Cornelis Dirks van der Mol van Zutphen naar Groningen, lakenwerker in de Van Assensteegh te Amsterdam.". Zij wonen in Groningen met 2 dopen: Gerrit in 1706 en Gerardus in 1713. Die doopnamen verwijzen naar hun vader; de grietman Geert Heinsius. Het archief van de Weeskamer heeft in 1729 de dood van die Immetje Heinsius met een lange inventarislijst, die toekomt aan haar enige zoon Gerardus van der Mol. Weduwnaar Van der Mol hertrouwde in 1730 met Catharina Lodewijks van Wittenberg. Hans werd oud en leeft nog bij de Volkstelling in 1744 met een gezin van 3 en een bedrag van 4. Bij de belastingronde van 1749 is hij overleden. De weduwe van Hans Heinsius is dan "redelijk in staat" met een gezin van 2 en een aanslag van £38:4. Het blijft gissen wie dat derde gezinslid was, want zijn dopen ontbreken allemaal. Derhalve geen nageslacht. Hans heeft enkele vermeldingen in de kronieken, onder meer als octrooihouder van het lucratieve binnenvaart beurtveer van Heerenveen op Groningen. De monopolieprijs garandeerde een redelijk inkomen. Groningen vormde de hoofdroute uit Heerenveen. Hierna lijkt het geslacht uit te sterven, rond het midden van de 18de eeuw. De vader van Hans is beslist een Geert Heinsius, maar welke? Primaire bronnen hebben hem niet. Secundaire bronnen lukken alleen theoretisch. Een alternatief vormt de doopsgezinde Geert Jansen, een hovenier van Ernst van Haren, ritmeester van de Compagnie Karabijns en de man van Catharina van Oenema. Gek genoeg was het juist Ernst van Haren die de grietman Johan Heinsius opvolgde. Geert Jansen huwde te Heerenveen in 1666, met Baukje Jans van Wirdum, die daar vervolgens is gedoopt op belijdenis 12 aug. 1666, zijnde gehuwd met Geert Jansen, welke er deelnamen aan het avondmaal op 6 aug. 1670 met attestatie van Britswerd en Wieuwerd. Dat is dus allemaal doopsgezind. Het artikel Heinsius gemaakt door C.H. van Wijngaarden GN 54 (1989) noemt hem een zoon van Geert Jans Heinsius en Annickjen Roelofs Kiers, maar hier is weinig zeker. In het midden van de 18de eeuw zou het met dit Heinsius-geslacht afgelopen moeten zijn. Anderhalve eeuw grietmansfamilie.