Ημερομηνία δημοσίευσης: Dec 23, 2011 8:36:31 AM
145 Χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Μονής
Αρκαδίου
«Το ηρωικό μοναστήρι
αγωνίστηκε σαν φρούριο
και τέλειωσε σαν ηφαίστειο» Βίκτωρ Ουγκώ
Στην μακρόχρονη και πολυτάραχη ιστορία του Έθνους μας είναι πάρα
πολλά τα γεγονότα που προκαλούν θαυμασμό και υπερηφάνεια σε μας τους
μεταγενέστερους. Μερικά όμως ιστορικά γεγονότα αποτέλεσαν ξεχωριστούς
σταθμούς και λαμπρύνουν ιδιαίτερα τις σελίδες της ιστορίας μας. Τέτοιο
αναμφισβήτητα γεγονός είναι και το ολοκαύτωμα της Μονής του Αρκαδίου στις 8
& 9 Νοέμβρη του 1866 πριν από 145 χρόνια.
Μια πρωτοφανή αυτοθυσία των Κρητικών αγωνιστών που σημάδεψε την ιστορία
με το μεγαλείο της, που αφύπνισε κοιμισμένες συνειδήσεις Ελλήνων κα ξένων ,
που αφύπνισε την κοινή γνώμη των Ευρωπαϊκών χωρών, που έβλεπαν δυσμενώς
και με καχυποψία τους απελευθερωτικούς αγώνες των προγόνων μας για μια
Κρήτη Ελεύθερη.
Το Αρκάδι, το Τσανλί Μοναστέρ (κωδωνοφόρο μοναστήρι όπως το έλεγαν
οι Τούρκοι, γιατί είχε τότε το προνόμιο να χρησιμοποιεί καμπάνα) βρίσκεται
στο Νομό Ρεθύμνης. Δεσπόζει σε οροπέδιο έκτασης 500 περίπου στρεμμάτων
σε υψόμετρο 500μ. Ο ναός του Μοναστηριού είναι δίκλιτος, το ένα
κλίτος της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και το άλλο των Αγίων Κων/νου
και Ελένης.
Το Αρκάδι έχει ζωή πάνω από 500 χρόνια, στο πέρασμα δε των αιώνων
τράβηξε τη προσοχή αυτοκρατόρων και πατριαρχών, που το πλούτισαν με δωρεές
και αφιερώματα, όμως πλούσια ήταν και η προσφορά του Μοναστηριού. Ο
Μαρκοράς στον "Όρκο" του την τραγουδάει λέγοντας ότι έδινε πάντα «...ψωμί
στον πεινασμένο και φάρμακο στον άρρωστο...».
Ακτινοβόλο, εθνικό κέντρο γίνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Συντηρεί
τους Χαϊνηδες, καλλιεργεί τον ξεσηκωμό, οπλίζει τους πολεμιστές, κρύβει τους
καταζητούμενους. Πανανθρώπινος βωμός και εκθαμβωτικό σύμβολο γίνεται με το
ολοκαύτωμα του στις 9 Νοεμβρίου του 1866.
Το 1866 μόνο ένα μικρό μέρος της Ελλάδας είναι ελεύθερο (Πελοπόννησος,
Στ. Ελλάδα, Θεσσαλία και μερικά νησιά).
Οι υπόλοιπες περιοχές υποφέρουν κάτω από τον τουρκικό ζυγό και
υφίστανται τις τουρκικές βαρβαρότητες. Έχουμε όμως και μικρές ή μεγάλες
εξεγέρσεις σε διάφορες περιοχές που με την ανοχή των "πολιτισμένων" Ευρωπαίων
πνίγονται κάθε φορά στο αίμα από τις ορδές του σουλτάνου.
Οι Κρητικοί στα 1866 έχουν ξεσηκωθεί για μια ακόμη φορά αναζητώντας
την Λευτεριά και ένας γενικός αναβρασμός επικρατεί στο νησί.
Η επίσημη Ελληνική κυβέρνηση φανερά δεν μπορεί να βοηθήσει γιατί
εμποδίζεται από τους Ευρωπαίους και ο βασιλιάς ενδιαφέρεται μόνο για τον θρόνο
του.
Ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς που έφερε το προσωνύμιο Γκιριτλί (Κρητικός),
επειδή είχε συντελέσει στην κατάπνιξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη,
τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο είχε προβεί σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην
περιοχή των Χανίων ενώ στη συνέχεια στράφηκε προς το Ρέθυμνο και τη Μονή
Αρκαδίου, όπου ήταν η έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής Δυτικής
Κρήτης αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων και καταφύγιο χριστιανών.
Ο Μουσταφά Πασάς έφθασε έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης
Νοεμβρίου 1866. Στη διάθεσή του είχε 15.000 άνδρες (Τούρκους, Αλβανούς,
Αιγυπτίους ) και ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι,
(μοναχοί, γυναικόπαιδα, γέροντες) από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν
να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο Μωραϊτης
ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ Μαρινάκη.
Οι προτάσεις προς παράδοση απορρίφθηκαν από τους πολιορκημένους
και το πρωί της 8ης Νοεμβρίου άρχισαν οι εχθροπραξίες. Οι Οθωμανοί, παρά τις
λυσσαλέες επιθέσεις τους, δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Μονή την πρώτη
μέρα. Το βράδυ ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από
το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου, άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης.
Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του
πυροβόλου και οι επιτιθέμενοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, αρχίζοντας τη μεγάλη
σφαγή.
Στην κρίσιμη αυτή στιγμή της παραβίασης του οχυρού και της εφόδου των
Οθωμανών στις αυλές της μονής και ενώ η μάχη εμαίνετο ακόμη σώμα με σώμα,
κάποιο άτρομο χέρι χαλυβδωμένο στην παράδοση του Γένους, αυτό του Κώστα
Γιαμπουδάκη, άδειασε το όπλο του στα μπαρουτοβάρελα στ΄ ανατολικά της μονής
κι ευθύς μια λάμψη θεϊκή έγραψε τον επίλογο μιας μεγάλης τιτανομαχίας.
Με την καρδιά στον τόπο τζη, μα την ψυχή στα δόδια,
τα μάθια σε ονειρόπαρμα, ψηλά, ανατρανιστά,
διάχνει ο Γιαμπούς κατά βουλή που δε γατέχει εμπόδια :
΄΄Γη ενώσι, γη θάνατο. Ούλοι μαζί ! Φωθιά ! ΄΄
(Στίχοι ΣΠΥΡΟΥ ΛΙΤΙΝΑ)
Φίλοι και εχθροί θάφτηκαν μέσα σ΄ εκείνο τον πύρινο χαλασμό. Οι
υπόλοιπες όμως τουρκικές ορδές μπήκαν στο μοναστήρι και με πρωτοφανή λύσσα
και αγριότητα άρχισαν να σκοτώνουν και να σφάζουν άνδρες γυναίκες και παιδιά.
Ακόμη και στο ιερό του ναού έσφαξαν 30 γυναικόπαιδα. Η τουρκική βαρβαρότητα
σε όλο της το μεγαλείο.
Μπρος σ αυτή τη θεοσήμαντη πράξη δεν έμεινε στην οικουμένη ψυχή
που να μην ραγίσει. Οι ηγέτες των λαών αφυπνίστηκαν έντρομοι, οι φιλέλληνες
της Ευρώπης εμψυχώθηκαν, ποιητές και καλλιτέχνες μέθυσαν από οίστρο, κι
όλοι μαζί πιάστηκαν στο χορό του θαυμασμού της Κρητικής παλικαροσύνης με
αποτέλεσμα να χαραχθεί καινούργια πολιτική των Δυνάμεων στο Κρητικό ζήτημα,
που οδήγησε στην αποτίναξη του υπερδιακοσάχρονου τουρκικού ζυγού.
Έπεσε και τ΄ Αρκάδι. Η σπίθα, η τελευταία σπίθα έσβησε, οι Τούρκοι
ξαναγίνηκαν αφέντες και οι Κρητικοί σκλάβοι, οι άντρες αφανίστηκαν. Έμειναν
μόνο οι μαυροφορεμένες γυναίκες και τα βυζανιάρικα στις κούνιες. Η ΚΡΗΤΗ
όμως δεν χάθηκε.
Έμεινε η σπορά. Πέρασαν μερικά χρόνια. Τα βυζανιάρικα έβγαλαν χνούδι
στ΄ απανόχειλά τους, έγιναν άντρες. Λοξοκοίταξαν τα τιμημένα άρματα των
γονιών τους, τάπαιρναν στα χέρια τους τα χάιδευαν τα φιλούσαν τα γυάλιζαν. Ώρα
για πάλεμα ώρα για σπορά. Έπαιρνε πάλι φωτιά η Κρήτη, φωτιά για Λευτεριά.
Στις μέρες μας τις γεμάτες ανησυχία, Μουσταφάδες, Εφιάλτες, Αττίλες,
μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα, μνημόνια και συμβάσεις ενεδρεύουν για να
πλήξουν τα ιδανικά και τις ελευθερίες μας. Σειρήνες αποπροσανατολίζουν τους
δρόμους μας, πλαστικές και μη σημαίες θολώνουν τις σκέψεις, αδρανοποιούν τις
συνειδήσεις.
Ξεθωριάζουν τις ιστορικές μνήμες και απεργάζονται την αδράνεια, την
αλλοτρίωση, τη μαζοποίηση , τον αφανισμό. Γι αυτό όπως τότε έτσι και τώρα και
πάντα, ως λαός με ιστορική μνήμη και μακραίωνη κληρονομιά θα πρέπει νάμαστε
έτοιμοι κάθε στιγμή ν΄ αντιστεκόμαστε.
Όρθιοι, άγρυπνοι και ασυμβίβαστοι, για να υπερασπίζομαι την ελευθερία, το
ποιο ακριβαγόραστο αγαθό που οι προγονοί μας κατέλειπαν ιερή παρακαταθήκη.
Εκείνο που αξιολογεί και δικαιώνει την ύπαρξη μας δεν είναι αυτή καθ
εαυτή η ζωή, είναι ο αέναος συνεπής αγώνας για τα πανανθρώπινα ιδανικά της
Δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης, της Ελευθερίας. Η δημιουργική γόνιμη ζωή
δοσμένη στο χρέος, στο χρέος προς τον άνθρωπο πρόγονο, τον άνθρωπο που
κλείνουμε μέσα μας, αυτόν που στέκεται δίπλα μας αλλά και για τον άνθρωπο που
θάρθει μετά από εμάς.
Στις 9η Νοεμβρίου 1866 γράφτηκε μια ακόμη ένδοξη σελίδα της Ελληνικής
Ιστορίας. Στην γιορτή των Αγγέλων, στο Κρητικό Αρκάδι, μεσουράνησε η θυσία
για την ελευθερία. Τόπος και χρόνος, σύμβολα του Ελληνισμού.
Φωτοδότες και ορόσημα της εθνικής μας ιστορίας, καθώς η θυσία των
λίγων οριοθέτησε την ζωή των πολλών και κατέδειξε ότι η ελευθερία ανήκει στους
ασυμβίβαστους και τους ασυνθηκολόγητους.
Σε μιαν εποχή που αποστρέφεται τον Μύθο, αλλά αγαπάει τους «μύθους»,
που δεν θέλει το δύσκολο και το υψηλό, αλλά κυνηγάει το πρόχειρο και το
συμφέρον, που λατρεύει την άνεση και μισεί τον «ανήφορο», η σημασία ενός
γεγονότος, που το ύψος του το κάνει να φαίνεται απίστευτο -Μύθος- και που
ταλαιπωρεί φοβερά τη λογική των πρακτικών και των φρονίμων, είναι πραγματική
άσκηση υπέρβασης και αρετής.
Σε μιαν εποχή πεζή και στεγνή από ιδανικά το όραμα παραμένει ένα, η
ελευθερία και ο δρόμος της που είναι αδιάκοπος αγώνας. Το Αρκάδι σήμανε
στο ρολόι της ιστορίας την μεγάλη αφύπνιση και στάθηκε ορόσημο. Το
Αρκάδι, εκεί που «η ζωή γεύθηκε τον θάνατο...», εξέφρασε την δύναμη και
την αποφασιστικότητα της Κρητικής ψυχής και ήταν η αντάξια συνέχεια της
ανατίναξης των Σουλιωτών στο Κούγκι και των Μεσολογγιτών στην ηρωική τους
έξοδο.
Η πεμπτουσία της σημερινής επετείου συνίσταται στην κατανόηση του
τρόπου με τον οποίο η αξιοθαύμαστη ψυχική δύναμη και η πνοή της ελληνικής
παράδοσης ανατρέπει τους χοϊκούς νόμους της σύνεσης, της φρονιμάδας και
της αυτοσυντήρησης, για να υψωθεί στη θέση της χαλύβδινος, αστραφτερός και
ωραίος ο νόμος της «απόκρημνης αρετής». Ο νόμος που τον διατύπωσε πρώτος με
αμίμητη παραστατικότητα ο γενναίος Δωριεύς, ο Λεωνίδας, όταν ανακάλυψε στις
Θερμοπύλες πως τα πυκνά βέλη των βαρβάρων είναι θαυμάσιο προφύλαγμα από
τον ήλιο...
Το νόημα της Ελευθερίας για όλους τους λαούς της γης σμιλεύτηκε
στο μάρμαρο της αιωνιότητας από τον Θουκυδίδη στο αθάνατο κείμενο του
Επιταφίου: «Το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ' ελεύθερον το εύψυχον κρίναντες μην
περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους».
Αν με τον ίδιο τρόπο ζει ύστερα από τόσους αιώνες στην ψυχή του λαού
μας και επιβεβαιώνεται στις πράξεις του, αυτό σημαίνει πως το νόημα τούτο δεν
είναι φιλολογικό ιδεολόγημα. Είναι αίμα ζωντανό που ποτίζει και τη Νέα Ελληνική
Ιστορία, όπως αποδείχτηκε από τις άφθονες σπονδές τόσων ηρωικών πολέμων και
γεγονότων όπως το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όπου οι Κρητικοί διακήρυξαν
για μιαν ακόμα φορά στον κόσμο το Δικαίωμα του Ανθρώπου για μια ζωή με
αξιοπρέπεια, ευημερία και περηφάνια και ύψωσαν πάλι την Αρετή στη θέση της.
Αιώνια τιμή και ευγνωμοσύνη θα ανήκει πάντα σε εκείνους που
χάραξαν δρόμους και μας χάρισαν τον ήλιο της Λευτεριάς.
Αιώνια τιμή και δόξα σε εκείνους που έταξε η μοίρα να φυλάγουν
Θερμοπύλες και να υψώνουν Αρκαδία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΡΜΑΡΑΚΗΣ
τ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΡΗΤΙΚΩΝ
ΝΟΜΟΥ ΗΜΑΘΙΑΣ
ΝΟΕΜΒΡΗΣ 2011