Bệnh cước (冻疮 )

Bệnh cước là chỉ cơ thể bị hàn tà xâm nhập gây nên tổn thương toàn thân hoặc cục bộ. Triệu chứng chủ yếu bệnh cước cục bộ tương đối nhẹ, cục bộ sưng, tê, bầm tím, hoặc nổi mụt nước, thậm chí lở loét; Triệu chứng chủ yếu bệnh cước toàn thân khá nặng, nhiệt độ cơ thể hạ thấp, tay chân cứng đờ, thậm chí dương khí vong tuyệt mà tử vong.

Nguyên nhân:

Do bởi khí hậu mùa đông quá lạnh, da lộ bên ngoài bị khí lạnh kích thích một thời gian dài, da người bệnh có tính chịu lạnh kém, làm mạch ngoại vi dưới da co lại hoặc sinh co thắt, làm rối loạn tuần hoàn máu cục bộ, dẫn đến thiếu oxy và dinh dưỡng mà phát sinh tổn thương mô.

Theo Đông y là do mùa đông hoặc môi trường lạnh ẩm, cùng với thể chất khí huyết hư yếu, hoặc do đói, hoặc do sau khi bị bệnh, hoặc do ngồi một chổ không vận động, hàn tà xâm nhập quá lâu làm tổn thương dương khí, làm khí huyết vận hành không sướng, khí huyết ứ trệ mà thành bệnh cước, nặng thì da thịt thối rữa. Ngoài ra do lạnh đột ngột rồi chịu phải nóng, hoặc nóng đột ngột rồi gặp phải lạnh, cũng làm cho khí huyết ứ trệ thành bệnh cước. Nếu hàn tà quá nặng, hao tổn dương khí thái quá, thì có thể dương khi hao kiệt mà mất mạng.

Chẩn đoán:

Bệnh cước tính cục bộ, chủ yếu phát ở các bộ phận tiếp xúc như mặt ngoài tay, gót chân, vành tai, chủ yếu là đối xứng. Người bị bệnh cước nhẹ, trước tiên da trắng xanh, tiếp theo là sưng đỏ, hoặc chai cứng, vết ban, rìa đỏ, giữa bấm tím, tự cảm thấy bỏng đau, tê, lúc gặp nóng cảm thấy bỏng nóng, ngứa đau. Nặng thì thấy có mụn nước lớn nhỏ không đều, hoặc cục sưng, da trắng nhạt hoặc đỏ sậm, hoặc chuyển sang tím, đau nhức kịch liệt, mất cảm giác, cục bộ xuất hiện mụn máu màu đỏ sậm, mụn máu sau khi vỡ chảy máu mủ, liền miệng chậm, thường 1 ~2 tháng hoặc thời gian lâu hơn.

Theo mức độ nghiêm trọng của bệnh cước, được chia thành ba cấp độ.

Độ 1 ( Cước tính ban đỏ): Tổn thương lớp biểu bì, da sưng đỏ, đau nhức, ngứa.

Độ 2 (Cước tính mụn nước): Tổn thương đến lớp da trong, trước xuất hiện sưng đỏ, kế đến xuất hiện mụn nước hoặc mụn máu kích cở không đều, cục bộ cảm giác đờ đẫn, đau nhức khá nặng.

Độ 3 (Cước tính hoại tử): Tổn thương toàn bộ lớp da, nghiêm trọng có thể vào sâu dưới da, bắp thịt hoặc tứ chi hoại tử, thường 3~ 7 ngày sau khi bị cước sẽ xuất hiện mụn nước, hoạt động tứ chi bị hạn chế, bộ vị bệnh biến thành màu tím sẫm, chung quanh sưng, đau rõ rệt, khoảng 7 ngày sau thì xuất hiện hoại tử khô, người mắc bị mất hoàn toàn cảm giác và chức năng. Độ 2~ 3 tuần sau, mô hoại tử tổn thương do cước và mô bình thường phân ly.

Nếu như bị cảm nhiễm độc tà có thể biến thành hoại tử ướt. Toàn thân phát sốt, sợ lạnh v.v...thậm chí xuất hiện chứng nội hãm.

Bệnh cước toàn thân, ban đầu lạnh rùng mình, kế đó cảm giác đờ người, mệt mỏi không có sức, nhìn mờ, ảo giác, buồn ngủ, bất tỉnh, nhiệt độ cơ thể giảm dần, giãn đồng tử, phản xạ ánh sáng không nhạy, thở nông, mạch đập yếu, thậm chí hô hấp, tim ngừng đập mà tử vong.

Điều trị:

Điều trị bệnh cước chủ yếu là thư giãn mạch máu, thúc đẩy mau lành vết thương, ngăn ngừa nhiễm trùng.

Khi đã bị cước, bệnh nhân nên đến khám và điều trị tại các phòng khám chuyên khoa da liễu.

Phòng ngừa và điều dưỡng:

1. Trong cuộc sống hàng ngày nên luyện tập khả năng chịu lạnh, chẳng hạn như rửa mặt, rửa chân bằng nước lạnh.

2. Làm việc trong một môi trường lạnh nên chú ý cơ thể luôn giữ ấm và khô ráo.

3. Đối với các bộ phận tiếp xúc như tay chân, tai, mũi nên bảo hộ, giày tất không nên quá chặt.

4. Thời gian làm việc không nên quá lâu trong môi trường lạnh.

5. Sau khi bị lạnh không nên lập tức hơ nóng hoặc nướng bánh, đề phòng lở loét thành vết thương.

Lương y Trần hoàng Bảo