XIII-2295 Verbiest, Hendrik

biografische aantekeningen

Hendrik Verbiest heeft als "wijnverlater" hetzelfde beroep als zijn vader. Financieel gaan de zaken echter niet goed. Hij leent flinke bedragen van zijn vader: in 1615 een lening van de omvang van de erfenis van zijn schoonmoeder, en in 1627 verklaart Hendriks moeder dat hij al meer ontvangen heeft dan waarop hij op grond van zijn vaders erfenis recht zou hebben. Hendriks moeder bepaalt dan bovendien dat haar schoondochter Anneken van Mildert geen zeggenschap krijgt over het legaat dat ze aan kleindochter Sara Verbiest schenkt. Hendriks moeder, Agneta Massons, zorgt sinds Hendriks dood voor diens dochtertje Sara. Anneken van Mildert doet dat kennelijk niet; in 1628 probeert Anneken weer zeggenschap over haar kind te krijgen, maar in 1630 is het Agneta Massons die de dan 17-jarige Sara onderbrengt bij een soort gouvernante.

Anneken van Mildert is de zus van Abraham van Mildert, een dichter en toneelschrijver.

In 1651 en 1653 worden er toneelstukken in de Amsterdamse schouwburg opgevoerd van Hendrik Verbiest. In het voorwoord van het in de jaren 1670 gedrukte "Klucht van 't wijnvaatje" gaat het o.m. over de zang van de Wijndragers. Zou het kunnen dat Hendrik Verbiest in de loop van zijn leven een steeds actievere rol in de Schouwburg is gaan spelen? Per slot was zijn zwager ook al toneelschrijver. Nee, dat kan natuurlijk niet: Hendrik Verbiest is al in of voor 1624 gestorven.

bronnen

* 1601, 16-6: Stadsarchief Amsterdam, Poorterboeken [5033-1-460 en 5039-95-73v]: Henrick Verbiest van Antwerpen, snijder, heeft zijn poortereedt gedaen en de thesaurieren het poortergeld betaald. [De kleermaker Henrick Verbiest uit Antwerpen trouwt Asd. 29-12-1601 met Maaike Laurijs]

* 1606, 24-5: Stadsarchief Amsterdam, Poorterboeken [5039-99-69v]: Henrick Verbiest van Antwerpen, wijnverlater, heeft zijn poortereedt gedaen en de thesaurieren het poortergeld betaald.

* 1610, 25-5: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Palm Mathijs [NOTA00001000054.jpg]: Hendrik Verbiest, wijnverlater deser stede, verklaart 'bij ware woorden in plaats van ede' op verzoek van Isack Dirckszn, koopman te Haarlem, dat hij op 13 november j.l. uit naam van Abraham Dircksz, koopman alhier, twee okshoofden 16 pijpen brandewijn naar Haarlem heeft verzonden, welke brandewijn ook is aangegeven bij Jan Dirrixsz, controleur van de brandewijn te Amsterdam, zoals ook blijkt uit het extract, hiernevens, dat ontleend is aan het boek van deze Jan Dirricksz. Verbiest is bereid de verklaring desnoods onder ede te herhalen. [de 'nevenstaande' samenvatting is in het minuutregister niet overgeschreven].

* 1611, 14-5: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw [415-89]: Heijnrick Verbies, van Antwerpen, wijnverlater, 26 jaar oud, (tussen geschreven: 24 aug) wonende op de NZ Melkmarkt, geassist met Guille Verbiest en Agneta Missoens, zijn vader en moeder, ter eenre, en Anneken van Mildert, van Eemden, oud 19 jaren, (tussengeschreven: 13 aug) wonende in de Kalverstraet, geassisteert met Bartelomeus van Meldet en Lijntgen Kosters, hare vader en moeder, ter andere (w.g. Hendrick Verbist, Anneken van Mildert)

* 1612, 27-9: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [5-33]: doop van Sara, dr.v. Heinrik Verbiest en Anne van Meldert, get: Gilliaem Verbiest en Katlijn van Meldert

* 1613, 1-5: SA Amsterdam, 5075 NA nots W. Cluijt [343-91]: Op verzoek van wijnverlater Hendrick Verbiest gaat de notaris naar Claes Meeuws, ook wijnverlater, en brengt de volgende ‘insinuatie’ uit: op verzoek van Claes heeft Hendrik Verbiest bij de executieverkoop enige goederen aangekocht die Claes Meeuws toebehoren, op voorwaarde dat Meeuws die goederen tegen dezelfde prijs zou terugkopen. Maar dat heeft Meeuws tot dusverre geweigerd te doen. Verbiest sommeert Meeuws nu om binnen vier dagen de goederen op te halen en af te rekenen, zoals meermaals is beloofd. Zo niet, dan beschouwt Verbiest die goederen als zijn eigendom en zal hij bovendien de schade alsnog op Meeuws verhalen. Ook sommeert hij Verbiest om op te houden hem of zijn vrouw op straat aan te spreken en uit te schelden. Meeuws zegt dat hij de goederen wel weer komt ophalen, maar dat hij dan wel een uittreksel wil uit het boek van de “concherge” waaruit blijkt welke goederen Meeuws voor welk bedrag heeft gekocht. 

* 1615, 5-3: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [5-135]: doop van Catelijn, ouders: Heinrick Verbiest en Anneken van Milden, get: Bartholomeus van Milden

* 1615, 7-12: Stadsarchief Amsterdam, NA Nots Palm Mathijs: (Hendrik Verbies, wijnverlater, poorter, zoon van Guill:m Verbies, is de man van Anneken van Mildert, die de dochter was van Bartelmeus van Mildert en Catelijna de Coster.) Hendrik Verbiest, wijnverlater en poorter deser stede, heeft opgedragen en getransporteerd aan Guill:e Verbiest, zijn vader, alle actie die hem komt in kwaliteit als man en voogd van Anneken van Mildert, zijn huisvrouw, competerende is in de erfenis van haar moeder Catelijna de Coster aenbesturven daeraf en van welcke aenbesturven goederen de vader, gen:t Bartelmeus van Mildert," zijn leven lang het vruchtgebruik heeft. Hij (Verbiest) transporteert deze goederen aan zijn vader, die ze alreeds heeft betaald. Hij en zijn vrouw doen daarom volkomen afstand van die erfenis, waarmee zijn vader mag doen wat hij wil.

*1618, 3-4: SA Amsterdam 5075 NA nots W. Cluijt [348-91v]: Maria van Reets, weduwe van Joris van Velijn <Belijn>, ca. 37 jaar, en Anneken van Mildert, vrouw van Hendrick Verbiest, ca. 26 jaar oud, verklaren dat Maijken Cornelisdr. die nu in ’s-Gravenhage woont, vroeger ongeveer een jaar bij respectievelijk hen beiden als dienstbode heeft gewoond. Ze is van goed gedrag en nooit in aanraking geweest met Justitie, laat staan dat ze gegeseld of gebrandmerkt zou zijn. 

* 1619, 7-7: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Nieuwe Kerk [40-51]: doop van Gueljaem, zn.v. Henrick Verbiest en Anneken van Milden, get: Isaac van de Puijnder

* 1621, 21-3: Stadsarchief Amsterdam DTB dopen  Oude kerk [5-348]: Abraham, zn.v. Heinrick Verbiest en Anneken van Mildert, get: Heinrick Bosman en Abraham van Mildert. [Hendrik Bosman is de zwager van Hendrik Verbiest]

* 1623, 4-7: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Nieuwe Kerk [40-215]: doop van Isaack, zn.v. Henrick Verbiest en Anneken van Mildert; get: Isaac de Puijnder

* 1624, 27-7: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw: Frerick Crop, van Lubeeck, out 28 jaren, voort 3 gebodt de moeders consent inne te brengen, woont in de Warmoestraet <?>, en Anna van Mildert, van Amsterd:, wed: van Heijndrick Verbiest, verclaerde over de 6 mannde weduwe geweest te hebben, wonende achter de Oude kerck, geassist met Bartholomeus van Mildert, haer vader. (w.g. Friederich Krohp, Anneken van Mildert)

* 1625, 21-2: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Lutherse Kerk [139, p 111]: gedoopt Johannes, va: Fredrick Krop, absent, get: Pieter Goudtstrop, Anneken Mijldorp, Elijsabeth Krop.

* 1627, 9-6: Stadsarchief Amsterdam, NA, Nots Laurens Lamberti [?-438; KLAB02977000232.jpg]: Testament van Agneta Massons, weduwe Guiliam Verbiest, wijnverlater. Ze bevestigt hun mutueel testament dd 19-11-1616 voor nots Frederik van Banchem. Ze prelegateert haar kindskinderen: Sara Verbiest, de dochter van Hendrik Verbiest een bedel, zes kleine taffellakens, vier paar lakens van anderhalve breedte etc; Cathalina Verbiest, haar zuster, zal hebben (etc), Guiliaume Verbiest haer broeder sal hebben vier van zijn grootvaders hemden, haar gouden merkring, en Guiliaume of Abraham Verbies, welk van beiden meester kuiper wordt, een zilveren proefschaal met zilveren stopmes, van haar grootvader gekomen (etc), voorts krijgen Agneta en Lucretia, de drs van Hendrick Bosman, (etc) Voorts aan haar dochter Cathalina Verbiest en haar kinderen de inboedel, schilderijen etc; ze heeft al eerder aan haar zoon Hendrick Verbiest en diens huisvrouw een deel van vaders erfenis gegeven. Ze wil dat Cathalina tegen taxatiewaarde haar huis erft, genaamd St Marten op de NZ Melkmarkt; verder heeft ze haar zoon beloofd te betalen aan het sterfhuis van Trijn Claes Cloecken (...) Voorts verbood zij testatrice wel expresselijk dat de moeder van de kinderen van Hendrik Verbiest, noch niemand van de moederszijde, enig gezag of bewind zal mogen hebben over de georven goederen. Tot executeurs benoemt ze haar zwager Hendrik Bosman en Jan Jansz, die in het huis St Marten woont. (w.g. Angeneta Massons)

* 1628, 21-11: Stadsarchief Amsterdam, NA nots ? https://archief.amsterdam/archief/5075/592: Agneta Massons laat de notaris een insinuatie voorlezen voor Anneke van Mildert, die tegenwoordig de vrouw is van Frederik Crop en te Rotterdam woont: sinds de dood van Hendrik Verbiest voedt Agneta Massons hun dochtertje op, maar nu willen Anneke van Mildert en Frederik Crop dat weer zelf doen. Massons wil dat ze dat heel serieus doen. "Also gij, Anneken van Mildert, na dood van u vorige man Hendrick Verbiest aan Agneta Massons u gewesene schoonmoeder hebt te huis gesonden u Dochterken bij de voorsz Hendrick Verbiest geprocreert om bij de insinuante in cost en clederen onderhouden ende in alle eerbaarheid opgetrocken te worden 't welck de insinuante tot noch toe oock heeft gedaen. Ende gemerckt ghij ende u tegenwoordige man Fredrick Crop de voorschreve dochter als nu sijt begerende bij u te wonen, 't welck sij na rechte niet en kan weijgeren," zo verzoekt zij insinuante dat ghij uw dochter voortaan wilt houden en in alle eerbaerheid opvoeden, zo niet, dan protesteert zij dat u hiertoe wel gerechtigd bent, maar dat het tegen haar wil en dank is, en in gevalle uw dochter niet in alle eerbaarheid en Godvrezendheid wordt opgevoed, protesteert zij mits dezen voor God en alle de wereld, haer devoir in alles genoeg gedaan te hebben . "Waerop de voorsz Annetgen van Mildert seijde: dat ick se heb van u getrocken dat is waer".

In 1629 t/m 1631 zijn er aktes in Rotterdam waaruit blijkt dat de brandewijnbrander Frederik Crop flinke schulden heeft, en dat Anneken van Mildert, onder verwijzing naar de huwelijkse voorwaarden die ter secretarie van Rotterdam geregistreerd zijn, te voorkomen dat de schuldeisers ook op haar eigendom beslag leggen.

* 1646, 2-12: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Hendrik Schaef [A23657000116.jpg]: Hendrik Verbiest treedt op als getuige in een notariële schuldbekentenis van Hans Brouwer jegens Simon Claesz Hofland.

* 1647, 8-1: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Hendrik Schaef [A23658000003.jpg]: Hendrik Verbiest treedt op als getuige in een notariële schuldbekentenis van Pieter Gerritsz van Rotterdam, soldaat voor de WIC (kamer Groningen), jegens de gasterijhouder Jan Riddel

* 1647, 9-1: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Hendrik Schaef [A23658000005.jpg]: Henrik Verbiest, "mijn clercq", treedt op als getuige in een notariële schuldbekentenis van Henrick Gever jegens Dirck van Eps.

openstaande vragen / discussie

De Hendrik Verbiest uit de jaren 'veertig, en dus ook de toneelschrijver uit de jaren vijftig, moet haast wel een ander zijn dan de Hendrik Verbiest die tussen 1612 en 1625 vijf kinderen krijgt. Uit het testament van Hendriks moeder Agneta Massons uit 1627 ontstaat de stellige indruk dat zoon Hendrik dan al is overleden; hij zou eventueel ook in het buitenland kunnen zijn, net als zijn vrouw Anneken van Mildert die in 1635 in Ierland is (als ik tenminste de ondertrouwinschrijving van dochter Sara Verbiest goed ontcijfer)

Isaac Verbiest koopt in 1663 een half huis op de Keulsekaai in Amsterdam van de dochter van wijlen Gillis de Haas. Deze Gillis de Haas was de aangetrouwde oom (X Catharina Verbiest) van de hierboven genoemde Isaac Verbiest - en daarom moet de Isaac uit 1663 wel de zoon zijn van Hendrik Verbiest, of wellicht het kind van een (onbekende) neef van Catharina Verbiest?

1627, 9-6: Stadsarchief Amsterdam, NA, Nots Laurens Lamberti [?-438; KLAB02977000232.jpg]: Testament van Agneta Massons, weduwe Guiliam Verbiest, wijnverlater. Ze bevestigt hun mutueel testament dd 19-11-1616 voor nots Frederik van Banchem. Ze prelegateert haar kindskinderen: Sara Verbiest, de dochter van Hendrik Verbiest een bedel, zes kleine taffellakens, vier paar lakens van anderhalve breedte etc; Cathalina Verbiest, haar zuster, zal hebben (etc), Guiliaume Verbiest haer broeder sal hebben vier van zijn grootvaders hemden, haar gouden merkring, en Guiliaume of Abraham Verbies, welk van beiden meester kuiper wordt, een zilveren proefschaal met zilveren stopmes, van haar grootvader gekomen (etc), voorts krijgen Agneta en Lucretia, de drs van Hendrick Bosman, (etc) Voorts aan haar dochter Cathalina Verbiest en haar kinderen de inboedel, schilderijen etc; ze heeft al eerder aan haar zoon Hendrick Verbiest en diens huisvrouw een deel van vaders erfenis gegeven. Ze wil dat Cathalina tegen taxatiewaarde haar huis erft, genaamd St Marten op de NZ Melkmarkt; verder heeft ze haar zoon beloofd te betalen aan het sterfhuis van Trijn Claes Cloecken (...) Voorts verbood zij testatrice wel expresselijk dat de moeder van de kinderen van Hendrik Verbiest, noch niemand van de moederszijde, enig gezag of bewind zal mogen hebben over de georven goederen. Tot executeurs benoemt ze haar zwager Hendrik Bosman en Jan Jansz, die in het huis St Marten woont. (w.g. Angeneta Massons)

* 1592, 23-5: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Lieven Heijlinck [43-5v]: Testament Guillaume Verbiest cum uxore. Gecomp. Guillaume Verbiest en Agnete Massoens, beijde in echtel. staeto, gezond, gaande en staande. Zij institueren als universele erfgenamen alle kinderen die zij reeds bij elkaar geprocreerd hebben en noch zullen procreren, met vruchtgebruik voor de langstlevende. Geen spannende akte.

* 1616, 19-11: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Frederik van Banchem [277-345]: Guilaume Verbiest, wijnverlater, en Agneta Massons, echteluijden, wonende op de Nieuwezijds Melckmerckt. testament. Ze prelegateren aan Catalina Verbiest, hun dochter, een bed met lakens etc; item legateert aan Saertgen Verbiest, haer (= hun) kint, een zilveren etc, Disponerende voorts hebben zij testateurs Henrick Verbiest en Catalijntgen Verbiest, hun sone en dochter, bij desen geconstitueert erfgename, elx in de somme van fl 1200,- en alsoo voorsz Henrick Verbiest meer ontvangen heeft gehad van hun testateurs, volgens de door hem ondertekende specificatie. De langstlevende zal bovendien Catalina Verbiest uit de vruchten van deze fl 1200,- onderhouden in kost, kleren en andere nootdruft. Overigens is het een gewoon langstlevende testament.

* 1604, 26-5: Stadsarcchief Amsterdam, transportregisters: Oeb Taticx, weduwe van Jan Jansz Benning, met Tatick Jansz, haar zoon en voogd, Claes Hendricksz en Lubbert Windrickxsz van Marken; Claes Hendrickxsz als man van Volckgen Pastert; Lubbert Windricxsz en Claes Windricxsz van Marken, elk bij henzelven, Rijckert Gerritsz Kieft, man en voogd van Giret Windricxsz deze schelden kwijt aan Guillaume Verbiest, wijnverlater, twee huizen waarvan de een op de Melkmarkt staat, bij de Gasthuissluis, genaamd het Lam, en het andere in het Boerensteegje daar achteraan, grenzend aan (etc) en de zeperije van (etc)

In 1607 treedt Gillis Pietersz Verbiest op als oom van de kinderen van wijlen Marten Verbiest X Grietgen Hesemans [inbrengregisters 14-301]

In 1610 treedt Bartholomeus van Mildert op als oom van de kinderen van de bontwerker Daniel van Mildert X Judith van de Bergh (zij XX Jasper Corneliszn) [inbrengregisters 15-217v]