XIV-4589 Verbiest, Guillaume

biografische aantekeningen

Guillaume Verbiest is in 1587 als kuiper met zijn vrouw en zoontje uit Antwerpen naar Amsterdam verhuisd, en veranderde zijn beroep in de loop der tijd naar "wijnverlater"

bronnen

* 1587, 27-1: Stadsarchief Amsterdam, Poorterboeken [5033-1-51]: Guilliam Verbiest, Cuper van Antwerpen, is op huijden den XXVII Januarij XVc LXXXVII poirter deser stede geworden, heeft zijn poirtereedt gedaen in handen van Claes Fransz ..., Burgemeester, den Tresorieren zijn poortergelt betaelt ende de dienaer ...

* 1587, 27-1: Stadsarchief Amsterdam, Poorterboeken [5039-80-129v]: Ghuillame Verbiest van Antwerpen, kuper, heeft sijn poortereedt gedaen ende den tresoueren het poortergheldt betaelt.

* 1591, 8-8: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Cornelis Ariss van Huijswaert [8, akte 222772]: Guillaume Verbiest, cuper, is getuige in een akte waar hij verder geen inhoudelijke bemoeienis mee heeft.

* 1592, 23-5: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Lieven Heijlinck [43-5v]: Testament Guillaume Verbiest cum uxore. Gecomp. Guillaume Verbiest en Agnete Massoens, beijde in echtel. staeto, gezond, gaande en staande. Zij institueren als universele erfgenamen alle kinderen die zij reeds bij elkaar geprocreerd hebben en noch zullen procreren, met vruchtgebruik voor de langstlevende. Geen spannende akte.

* 1597, 5-1: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Nieuwe Kerk [38-548]: Gelijam Verbijst, cuijper, ende Angeniete Marsow sijn huijsvrou ende Govert van Hoeeck als peet het kint heet Jan

* 1598, 3-8: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk 3-139]: gedoopt Andrijs, zn.v. Geelijamen Verbijst en Angeniete Masons, get: Hans Verbijst

* 1599, 25-5: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Nieuwe Kerk [38-713]: Gelijam Verbijst ende Anna Marhant, sijn huijsfrow ende Hans Pelt als peet, het kint heet Catelijn.

* 1604, 26-5: Stadsarchief Amsterdam, transportregisters: Oeb Taticx, weduwe van Jan Jansz Benning, met Tatick Jansz, haar zoon en voogd, Claes Hendricksz en Lubbert Windrickxsz van Marken; Claes Hendrickxsz als man van Volckgen Pastert; Lubbert Windricxsz en Claes Windricxsz van Marken, elk bij henzelven, Rijckert Gerritsz Kieft, man en voogd van Giret Windricxsz deze schelden kwijt aan Guillaume Verbiest, wijnverlater, twee huizen waarvan de een op de Melkmarkt staat, bij de Gasthuissluis, genaamd het Lam, en het andere in het Boerensteegje daar achteraan, grenzend aan (etc) en de zeperije van (etc)

* 1610, 12-12: SA Amsterdam, 5075 NA nots W. Cluijt [340-136]: Op verzoek van Guillaume Verbiest, wijnverlater, verklaren Jan Pietersz (ca 46 jaar), Henric Dircxz (ca. 35 jaar) en Reijer Pochten (?, ca. 52 jaar) dat zeer wel bekend is dat ca. 15 of 16 jaar geleden, op verzoek van Pieter Henricxz en met toestemming van de Heemraden van Amstelveen, dicht bij het huis van Verbiest, genaamd De Pau, de Amsteldijk in de aarde met hout doorgestoken is en daarover een brug is gemaakt, onder de conditie (‘reserve’)  dat die brug daar maar twee of drie jaar zou blijven liggen, zodat Pieter Henrix des te gemakkelijker de modder en andere materialen door de brug kon voeren, waarmee hij zijn erf zou verhogen. De getuigen weten niet of Henricxz daarna nog een nadere afspraak met de Heemraden heeft gemaakt. Jan Pieters weet ervan omdat hij destijds het verzoek aan de Heemraden heeft afgeleverd, en Henrick Dircxz heeft vele malen zijn modderschuit langs de brug gevoerd en op het erf van Pieter Henricksz geleegd. De heemraden merkten bij hun schouw wel op dat de brug er helemaal niet tijdelijk uitzag: hij was zo sterk dat hij wel ‘eeuwelyck soud blijven’. De heemraden hebben in dezelfde tijd een paal op de dijk geplaatst, en Verbiest gelast dat hij de dijk zou moeten helpen onderhouden tot zover als die paal verwijderd was. 

* 1611, 14-5: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw [415-89]: Heijnrick Verbies, van Antwerpen, wijnverlater, 26 jaar oud, (tussen geschreven: 24 aug) wonende op de NZ Melkmarkt, geassist met Guille Verbiest en Agneta Missoens, zijn vader en moeder, ter eenre, en Anneken van Mildert, van Eemden, oud 19 jaren, (tussengeschreven: 13 aug) wonende in de Kalverstraet, geassisteert met Bartelomeus van Meldet en Lijntgen Kosters, hare vader en moeder, ter andere (w.g. Hendrick Verbist, Anneken van Mildert)

* 1612, 27-9: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [5-33]: doop van Sara, dr.v. Heinrik Verbiest en Anne van Meldert, get: Gilliaem Verbiest en Katlijn van Meldert

* 1615, 9-1: Stadsarchief Amsterdam, 5075 NA nots Palm Mathijs [432-23v]: Guilliaem Verbeest, cuijper en poorter, machtigt de procureur Adriaen Molenijser om namens hem voor het Hof van Holland een rechtszaak te voeren tegen Jan van Hoeck.

* 1615, 7-12: Stadsarchief Amsterdam, NA Nots Palm Mathijs [433-22v]: (Hendrik Verbies, wijnverlater, poorter, zoon van Guill:m Verbies, is de man van Anneken van Mildert, die de dochter was van Bartelmeus van Mildert en Catelijna de Coster.) Hendrik Verbiest, wijnverlater en poorter deser stede, heeft opgedragen en getransporteerd aan Guill:e Verbiest, zijn vader, alle actie die hem komt in kwaliteit als man en voogd van Anneken van Mildert, zijn huisvrouw, competerende is in de erfenis van haar moeder Catelijna de Coster aenbesturven daeraf en van welcke aenbesturven goederen de vader, gen:t Bartelmeus van Mildert," zijn leven lang het vruchtgebruik heeft. Hij (Verbiest) transporteert deze goederen aan zijn vader, die ze alreeds heeft betaald. Hij en zijn vrouw doen daarom volkomen afstand van die erfenis, waarmee zijn vader mag doen wat hij wil.

* 1616, 13-1: SA Amsterdam, 5075 NA nots W. Cluijt [346-p. 10]: Op huijden den xiiien. Januarij 1616 hebbe Ick Willem Cluijt Notaris Pub., bij den Hove van Hollandt geadmitteert t Amsterdamme residerende, mij metten ondergess. getuijgen ten versoecke van Guijlliam Verbiest, wijnverlater binnen deser Stede, gevonden ten huijse van Carsten Pietersz als man ende voocht van Geerte Peterse zijn huijsvroue, indier qualiteijt mede erffgenaem van za: … (niet ingevuld). Ende vermits de voorss. Carsten Pietersz niet bij huijs en was, hebbe desselfs huijsvrouwe geinsinueert tgene volcht: Alsoo de voorn. Insinuandt omtrent veertien Jaren geleden bij de voorz. Geerte Pieters’ Moeder voorde somme van vijftich guls. Jaertl. ghehuijrt heeft seecker erve mett een loots daeror staende gelegen inde Wolvesteech binnen deser stede met conditie dat hij Insinuandt tselve erve soo langhe in huijre souden mogen houde alst hem belieffen soude Ende alhoe wel de voorss. Carsten Pietersz daeromme wel behoord hadde d’Insinuandt t'selve erve in huijre te laten behouden hebben, soo langhe hij tselve opgeseijt hadde, Soo Ist nochtans sulcx dat d'voorss. Kasten Pietersz nevens d’andere mede erffgenamen van Jan Colijn dies nietstgenstaende eenighe dagen geleden te voorsz. huijre opgeseijt ende billietten voor de kerckdeuren deser Stede aengeslagen heeft tvoorss. erve te vercoopen, Ende wandt tselve grootelijcx is streckende tot nadele ende schade vande Inst: die t voorsz. erve grotelijcx verbetert, vele daerinne gerepareert, ende daer op groote stapelen houts is hebbende dis hij soo haestich niet sal connen vervoeren alsoo hij noch geen gelegentheijt voor handen weet om te mogen huijren, Soo doet hij Insinuandt d' voorss. Carsten Pietersz. in de voorsz. quiliteijt door mij Notario ende desen getuijgen presenteren ende aendienen dat hij tot vreden is dat 't voorss. erve bij hem Carsten vercoft werde, mits dat hij tselve naer Meije toecomende noch een Jaer in huijre (: voorde voorsz. somme) de sal mogen behouden, Ende voorts dat hij Insinuandt     tgene hi aen t voorss. Lootse ende erve (: tot nootdruft) heeft laten maecken, wederomme naer hem sal nemen, Off dat anderssints tselve hem bij den voorss. Carsten Pietersz sal werden vergoet ende     betaelt, Ende bij refuijs vande voorss. meer dan de deuchdelijcke presentatie protesteert hij Insinuandt van allen cost schaden ende Interessen die hij door de voorsz. vercoopingh sal comen te hebben doen ende lijden totten uijteijnde toe vander saecke. Van meijninghe sijnde tselve aen persoon en     goederen te verhalen ende doen verhalen daer ende alsoo hij Jemandt te rade vinden sal Versoeckende desen aende voorss. Carsten Pietersz geinsiueert ende hem Insinuandt gelevert te worde acte in forma. Ale twelck bij de huijsvrouwe vande voorss. Carsten gehoort zijnde seijde dat zij haeren Man de bootschap soude doen, Gedaen t Amsterdamme ter presentie van (getuigen) 

* 1616, 19-11: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Frederik van Banchem [277-345]: Guilaume Verbiest, wijnverlater, en Agneta Massons, echteluijden, wonende op de Nieuwezijds Melckmerckt. testament. Ze prelegateren aan Catalina Verbiest, hun dochter, een bed met lakens etc; item legateert aan Saertgen Verbiest, haer (= hun) kint, een zilveren etc, Disponerende voorts hebben zij testateurs Henrick Verbiest en Catalijntgen Verbiest, hun sone en dochter, bij desen geconstitueert erfgename, elx in de somme van fl 1200,- en alsoo voorsz Henrick Verbiest meer ontvangen heeft gehad van hun testateurs, volgens de door hem ondertekende specificatie. De langstlevende zal bovendien Catalina Verbiest uit de vruchten van deze fl 1200,- onderhouden in kost, kleren en andere nootdruft. Overigens is het een gewoon langstlevende testament.

* 1625, 14-12: Stadsarchief Amsterdam, NA nots Pieter van Perssen [750, akte 276205, p. 125v]: Een 9 pagina's lange inventaris van wijlen Dirckge Kievits bevat een lijst met personen aan wie de overledene nog geld schuldig is bevat ook: "Aen de Weduwe van Guilliaume Verbiest over huijshuere als meije comt fl 300:-:-

* 1627, 9-6: Stadsarchief Amsterdam, NA, Nots Laurens Lamberti [?-438; KLAB02977000232.jpg]: Testament van Agneta Massons, weduwe Guiliam Verbiest, wijnverlater. Ze bevestigt hun mutueel testament dd 19-11-1616 voor nots Frederik van Banchem. Ze prelegateert haar kindskinderen: Sara Verbiest, de dochter van Hendrik Verbiest een bedel, zes kleine taffellakens, vier paar lakens van anderhalve breedte etc; Cathalina Verbiest, haar zuster, zal hebben (etc), Guiliaume Verbiest haer broeder sal hebben vier van zijn grootvaders hemden, haar gouden merkring, en Guiliaume of Abraham Verbies, welk van beiden meester kuiper wordt, een zilveren proefschaal met zilveren stopmes, van haar grootvader gekomen (etc), voorts krijgen Agneta en Lucretia, de drs van Hendrick Bosman, (etc) Voorts aan haar dochter Cathalina Verbiest en haar kinderen de inboedel, schilderijen etc; ze heeft al eerder aan haar zoon Hendrick Verbiest en diens huisvrouw een deel van vaders erfenis gegeven. Ze wil dat Cathalina tegen taxatiewaarde haar huis erft, genaamd St Marten op de NZ Melkmarkt; verder heeft ze haar zoon beloofd te betalen aan het sterfhuis van Trijn Claes Cloecken (...) Voorts verbood zij testatrice wel expresselijk dat de moeder van de kinderen van Hendrik Verbiest, noch niemand van de moederszijde, enig gezag of bewind zal mogen hebben over de georven goederen. Tot executeurs benoemt ze haar zwager Hendrik Bosman en Jan Jansz, die in het huis St Marten woont. (w.g. Angeneta Massons)

* 1628, 21-11: Stadsarchief Amsterdam, NA nots ? https://archief.amsterdam/archief/5075/592: Agneta Massons laat de notaris een insinuatie voorlezen voor Anneke van Mildert, die tegenwoordig de vrouw is van Frederik Crop en te Rotterdam woont: sinds de dood van Hendrik Verbiest voedt Agneta Massons hun dochtertje op, maar nu willen Anneke van Mildert en Frederik Crop dat weer zelf doen. Massons wil dat ze dat heel serieus doen. "Also gij, Anneken van Mildert, na dood van u vorige man Hendrick Verbiest aan Agneta Massons u gewesene schoonmoeder hebt te huis gesonden u Dochterken bij de voorsz Hendrick Verbiest geprocreert om bij de insinuante in cost en clederen onderhouden ende in alle eerbaarheid opgetrocken te worden 't welck de insinuante tot noch toe oock heeft gedaen. Ende gemerckt ghij ende u tegenwoordige man Fredrick Crop de voorschreve dochter als nu sijt begerende bij u te wonen, 't welck sij na rechte niet en kan weijgeren," zo verzoekt zij insinuante dat ghij uw dochter voortaan wilt houden en in alle eerbaerheid opvoeden, zo niet, dan protesteert zij dat u hiertoe wel gerechtigd bent, maar dat het tegen haar wil en dank is, en in gevalle uw dochter niet in alle eerbaarheid en Godvrezendheid wordt opgevoed, protesteert zij mits dezen voor God en alle de wereld, haer devoir in alles genoeg gedaan te hebben . "Waerop de voorsz Annetgen van Mildert seijde: dat ick se heb van u getrocken dat is waer".

* 1630, 19-9: Stadsarchief Amsterdam, NA nots ? [593, akte 226596, pag. 254]: Juffr Maria Eelhout, huisvrouw van Jacob Boot, 'coopvrouw' heeft aangenomen, en Agneta Massons, weduwe van Guiliam Verbiest, geassist met Hendrick Jacobs Bosman, haar zwager, als haar voogd in dezen, heeft besteed Sara Verbiest, haar zoons nagelaten dochter, oud omtrent 17 jaren, om voor de tijd van drie jaren lang, ingaande Allerheiligen eerstkomende, bij juffr Eelhout te oefenen en leren de kunste en de praktijk van 't linnen kopen en verkopen en te staen in haar winckel en te dienen sulkx een eerbare dochter betaamt. Eelhout zal Sara in huis nemen, de kost geven, bewassen, en in alles te onderwijzen. Voor welke kost Massons belooft voor het eerste jaar honderd gulden te geven, het tweede jaar wordt niets gegeven, en het derde jaar zal Eelhout, behalve kost, de honderd gulden weer aan Sara teruggeven.

* 1635, 9-9: SA Amsterdam, 5075 NA nots. [L.Lamberti] [579-p. 909]: huwelijkse voorwaarden van Arent van de Cruijs, jongman (geassisteerd met Jacob en Abraham Boots, zijn ooms), toekomende bruidegom, en Sara Verbiest Hendrickxsdr., toekomde bruid, geassist met (doorgehaald: Hendrick Bosman, haar oom), Agneta Massons, haar grootmoeder, en Hendrick Bosman haar oom en dr. Steven Bacher haar goede bekende. Arent van der Cruijs brengt ten huwelijk in, van zijn beide ooms elk 50 pond Vlaams, belopende samen fl 600,- en Abraham Boots geeft hem bovendien ‘eerlijke bruilofts kledinge en redinge’, en Sara Verbiest brengt (gegarandeerd door grootmoeder en diens schoonzoon Bosman) fl 400,- in, alsmede gekleed en gereed, plus een  bediende zijn toebehoren en enig inboedel ter discretie van Massons – en die bijdrage wordt niet gekort op het erfdeel dat ze van oma t.z.t. zal ontvangen: haar broers zullen haar dat niet mogen afkorten. Wel zal het in lijn gebracht moeten worden met wat de dochter van Agneta Massons (de vrouw van Hendrick Bosman) ontvangt. 

* 1635, 25-10: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw [443-559]: Arent van de Cruijsen, van Ceulen, IJsercramer, out 22 jare, noch een moeder tot Ceulen hebbe, geassist met sijn oom Abraham Boost, woont op de Coninxsgracht, en Saara Verbiest, van A., 22 jaren, woont op de Keijsersgracht, geassist met Agnete Massoons, haer bestemoeder, noch een moeder in IJrlant hebbe (w.g. Arent van de Crueijs, Sara Ver Biest)

kind 2: Catharina Verbiest

* 1599, 25-5: Stadsarchief Amsterdam DTB dopen Nieuwe Kerk [38-713]: Gelyam Verbist ende Anna Marhant sijn huijsfrou ende Hans Pels als peet, het kint heet Catelijn.

* 1618, 20-4: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw: Henrick Bosman, van Wesel, wijnverlater, oud 29 jaren, wiens moeders consent ons gebleecken uijt seeckeren brief met desz moeders eijgen hand geschreven gelst: Arent Bosman, sijn oonpnt: <?> zijnde verclaerde (tussengeschreven: 17 a...), wonende aen de Liesdelsbrugge, ende Catharina Verbiest, out 19 Jaren, geassist met Agneta Masson, is hare moeder, wonende op de Nieuwesijds Melckmarckt

* 1621, 21-3: Stadsarchief Amsterdam DTB dopen Oude kerk [5-348]: Abraham, zn.v. Heinrick Verbiest en Anneken van Mildert, get: Heinrick Bosman en Abraham van Mildert. [Hendrik Bosman is de zwager van Hendrik Verbiest]

* 1621, 20-6: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Nieuwe Kerk [40-131]: Agniete, k.v. Henrick Bosman en Catrijna Verbiest, get: Arent Bosman

* 1621, 31-5: NA nots J.F. Bruijningh: mutueel testament [niet ingezien]

* 1622, 29-9: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [6-28]: Anna, k.v. Heinrik Bosman en Catlijn Verbiest, get: Cornelis Dirxsz en Angniet Bosmans

* 1624, 18-8: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [6-90]: Luicretia, k.v. Heinrik Bosman en Catlijn Verbiest, get: Jan Sluijter en Orseltje van Essen

* 1637, 14-2: Stadsarchief Amsterdam, DTB ondertrouw: Jelis de Haes, van Antwerpen, wedr van Lijsbet Elberts Schuijt, wijnverlater, woont op de Heregracht, ende Cathaline Verbies, van A., wed van Heijndrick Bosman, wonende op de Fluwele Burgwal. (w.g. Gillis de Haes, Caterijna Verbeijst) (i.m.: Zij heeft ter weescamer den 4den maert 1636 testament vertoont ... mans doot ende 6 oktob 1635 gel... heeft gedaen 't bewijs den 18 april 1636

* 1639, 2-6: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [7-211]: Hendrik, zn.v. Gillis de Haes en Catarijna Verbiest, get: Hendrick Kalaber, Jan de Cadael, Elijsabet de Haes.

* 1640, 9-8: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen oude Kerk [7-258]: Catrijn, dr.v. Gillis de Haes en Catarijna Verbiest, get: Dirck Jansz van Beck en Sara Verbiest

* 1663, 2-6: Stadsarchief Amsterdam, transportregisters: verkocht voor fl 2925:-, Gerrit Bartrinck Allarts, getrouwd met Catarina de Haes, dochter van wijlen Gillis de Haes, heeft verkocht aan Isaac Verbiest de helft in een huis en erve aan de Keulse Kaij, genaamd het Rode Hart

openstaande vragen / discussie

Aan het einde van de zestiende eeuw/begin zeventiende eeuw kwam er een vrij omvangrijk aantal naamdragers 'Verbiest' uit Antwerpen in ondertrouw in Amsterdam. Het is uit de Amsterdamse aktes lastig vaststellen hoe de familierelaties precies liggen.

Veel gedoopte kinderen Verbiest heten bovendien Catalijne. Bijvoorbeeld:

* 1606, 29-1: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen Oude Kerk [4-154]: Hans Verbiest en Janneken Demaijer; Marten Demaijer en den ouden Jan Baptista Demaijer en Agnieta Verbiest waren getuijgen van Catalijne. [Agnieta Verbiest moet haast wel identiek aan Agneta Massons zijn]

In 1607 treedt Gillis Pietersz Verbiest op als oom van de kinderen van wijlen Marten Verbiest X Grietgen Hesemans [inbrengregisters 14-301]