Phoenix sive Artificiosa Memoria Cl. I. V. D. & militis
D. Petri Ravennatis
Iuris Canonici olim
In Patavino Gymnasio Professoris celeberrimi.
(publisher )
Vicentiae, apud Petro Bertelli Bibliopola Patavina. M. D. C
De Auctore
Principum, & Clarorum virorum testimonia.
E Leonora de Atagonia Ducissa Ferrariae &c,
Quod ab omnium bonorum datore Immortali Deo generi humano concessum est: plerique in orbe terrarum a constitutione mundi usque ad hanc aetatem excellentes viri euasere. Quos inter nunc adest Spectatus miles aureatus, insignis utroque; iureconsultus Dominus Petrus Tomasius Ravennas harum litterarum nostrarum exhibitor: Qui praeter alias corporis, & animi dotes ita omni doctrianrum genere, & tenacissima memoria refulget, ut ne dusuperiorem, sed etiam in his parem minime habere videatur. Quod quidem nuper latissime re ipsa comprobavit: ut non solum nos sed etiam omnis haec Civitas nostra testimonium perhibere potest. Qua ex re factum est, ut eum singulari admiratione, praecipuaque charitate complexae: inter nostros praeter alios familiarem, & domesticum habete constituerimus. Quamobrem Serenissimos Reges, Illustres Principes, Exellentes Respublicas, & alios quoscunque dominos patrse, fratres, amicos, benevolosque nostros precamur, & oramus ex animo, ut quotienscunque ei contigerit ipsum Dominum Petrum tam optime meritem cum suis famulis, & equis usque ad numerum octo cum suis bulgiis, forcerijs & capsis cum pannis, & vestibus, suis libris, vasis argenteis, & alijs quibuscunque rebus suis, ac armis per eoru urbes, oppida, uicos, passus, aquas, & loca die nocteque liberrime, * expeditissime absq. ; alicuius datij, gabelle, * alterius cuiusliet oneris solutione amoris nostri, * potissimum tam maximarum huius hominis virtutum causa transire permittant commendatissimumque ipsum semper habentes ei providere velint de liberrimo expeditissimoque; tansitu, * idonea cohorte ut opus fuerit, * ipse requisiverit. Quod quidem nobis iocundissimu sember erit atque gratissimum paratissimus ad omnia eorum qui sic in eum se habuerint beneplacita. Mandamus autem omnibus, & singulis magistratibus quorumcunque locorum nostrorum, * potissimum custodibus passuum reliquisque ; sub ditis nostris, ut praedicta omnia, * singula in terris, * locis nostris inviolabiliter servent servent servarique faciant. Sub indignationis nostrae incursu, * alia quavis graviori poena pro arbitrio nostro eis imponenda: ad quorum robur, * fidem has nostras patentes litteras fieri iussimus, * registrari, * nostri maioris sigilli munimine roorari. Datas Ferrariae in nostro Ducali Palatio anno nativitatis Dominicae Millesimo quatringentisimo nonagesimoprimo Indictione nona die decimo mentis Octobris, *c.
-Severius.
Bonifacius Marchio Montisferrati *c. Decet permaxime Principes eorum non silere commendationes qui fide ac devotione non modo sibi deuinctos, * aftecos esse cognoseunt, sed quorum virtus ac scientia, * mores ubique patent, * illos tibi reddunt gratos, * acceptos. Sane igitur attendentes praeclaras virtutes scientiarum peritiam, ac memoriam magnam prout nosipsi vidimus ac mirabiliter sumus experti spectabilis
(p. V)
1.
Quid modo pyramidis, quid iam babylona canamus
Quid Iouis, * triuiae templa superba Deae?
Non magis immensum mirabimur amphitheatrum,
Nam summe facerunt hoc quoque semper opes.
Scipio non ultra iactet quod fecerat usus,
Agmina qui proprio nomine totavocat.
Petrum fama canat quam nobilis ille Ravennae est
Gloria: qui plusquam docta Minerna potest.
Quid magni fecere Dei (mirabile dictu)
Nam retinet quicquid legerit ille semel.
Effatur triplici quaecunque orator in hora,
Protinus hic iterum nil minus ore refert.
Sic reor hunc genuit doctarum quinta sorerum
Cui pia musa nihil, non meminisse dedit.
- Frater Egidius Viterbiensis, Heremita.
Hieronymous Rubeus Ravenn. lib vij 1409
Petrus Thomasius ob excellentem utriusque iuris peritia, admirabilemque, * inauditam memoriam, ubique celeberrimus fuit, maximeque entuit, ipsisque Caesaribus Friderico, * Maximiliano, Regibus item * Ductibus, ceterisque; Principibus uiris charissimus. Testatum id equestris dignitas facit, qua ab Friderico Tertio Caes. exornatus est, insignesque; honores, quibus a Maximiliano Caes. Bonifacio Montisferati Regulo, Eleonoraque Aragonia Ferrariae Duce summis * maximis est affectus. Praeceptorem habuit Alexandrum Tartagnum Forocornelianum: celeberrimis in Gymnasiis, Patauij, Bononiae, Ticini, Ferrariae, Pisis, Pistorii, ubi etiam civitate, maximisque praerogativis, * immunitatibus donatus est: ius Pontificum * Caesarianum magna Auditorum frequentia explanavit. Ea fuit memoria ut concionem, oratio nemue ab se aditam semel, ad verbum recetaret: * coram Maximiliano Caes. praeter Sexti, Decretalium, * Decreti, jirisque civilis librorum sententias, interpretum carum legum effata, supra viginti millia, divinorum librorum septem millia, memoriter pronunciaverit: Sed haec memoriae illius pene portenta, qui nosse cupit, librum perlegat, quem ipse Phoenicem inscriptum, de acquirenda memoria edidit. Auditores habuit inter ceteros Hieronymum Bottigellam Ticinensem; qui summus deinde I. C. easia, * Iohannem Marium Riminaldum Ferrariensem. In Academia Gripesuvaldensi primum, sub illustri Principe Gugslao Pomeranioru, * Stettinensum Duce, mox in Vuittembergensi diu iura interpretatus est: in quo munere decedens, Vincentium filium Iuriscons. optimum, Vuittembergensis Ducis consiliarum, honorum * muneris haeredem, successoremque reliquit: eius opera gemina iuris compedia, alterum Pontificij, Caesarei alterum, Alphabetumque Iuris (is libri titulus est) * Singularia a Petro patre composita, in lucem e tenebris vindicata sunt. Paucisque ab hinc annis eiusdem librum de Feudis inscriptam, Germani Typographi in vulgus esserentes, doctissimi viri, Ravennaeque patriae nomen, non sine magna laude renovarunt.
Cremonae, Ioannes Antonius, plebanus exlmio humani diunique; Iuris Doctori.
D. Petri Ravennati salutem. Venimus externa sub celsa Palatia luce
Curia conscriptos qua capit ampla patres.
Teque ibi carminibus primum censere Cremonam
Sensimus, * laudes connumerare suas,
Et sit quanta tuae celeris facundia linguae,
Quam par ingentum quel quasi maius habes.
Cedit enim ingenio tibi regulus imbribus oris
Iseus manans Tullius eloquio.
De memori vix mente licet contingere quicquam,
Moralem quoniam praeterit illa fidem.
Nunc equidem de te rumor praecesserat ingens,
Inventus multo maior es ipse tamen.
Eloquar hoc fiat si non iniuria cuiquam
Aut Deus, aut toto es primus in orbe virum.
Salve igitur tenuesque meos dignare libellos
Perlegere: accipiunt verba clientis heri.
Utque Deus placida gaudet se voce rogari,
Dona dehinc gratis tradere supplicibus.
Sic tu quaeso neges mihi non praecepta praecanti,
Quae memor hoc valeant efficere arte caput.
Haec si praestiteris quamuis, tibi maxima famaest,
Illa tamen crescet carmine, * ore meo.
Brixiae,
Clarissimo, * Excellentissimo Caesarei Pontificiique; Iuris Doctori mirabili memoria praedito equitique; splendidissimo Petro Ravennati.
Marcus Picardus salutem.
Simonides cedat mensque alta Themistoclis una,
Inclytes arpigena cum Cicerone solon.
Cum doctor, cum clarus eques splendorque Ravenna
Mente valens memori maxima quaeque canat.
Papiae.
Hieronymi Buticellae
Auditoris nostri carmen ad universitatem scholarium.
Alma decens studio studiosum spernere noli,
Sic Petrum valet hic iuribus, atque pede.
Huic prosa non decrit repetentur milia legum,
Milia quoc nunquam posse referre putes.
Cannona si cupies cantabitur undique cannon,
Nec poterit calamus scribere quaeque refert.
Deque aliis scriptis recitabit splendida cunctis,
Tot quot vix poteris credere scripta fore.
Adde quod illa suae virtutis munera fatur,
Pectoribus nostris addere posse cito.
Quod si nunc spernes lachrymaberis alma futurum
In termpus posthac lorsque lugenda tua est.
Idem.
Si sua mirantur memorantem secula Cirum,
Ut numen Petrum secula nostra colant.
Prohemium.
Ovoniam nostra paucos excellenti memoria praeditos fuisse cognovimus statui pulcher rimum opus Italiae, & toti orbi tradere: cuius praecepta siquis feruare voluerit huius artis altissimum culmen parvo tempore mirabiliter attinget, nec fallor o Hector cha rissime, dum enim praecepta mea per totam Italiam experirer cuncti divinum potius, quam humanum opus se vidisse affirmabant: aliqui etiam se cruce signabant, nec in artificio sa memoria praeceptorem huiusmodi: sed Deo mihi auxiliu praebente regulas pulcherrimas maximis tamen laboribus inueni. Hunc ego libellum doctissimis auditoribus legi, meque legente praecepta huius artis ab ore meo pendentes scripsere, & qui doctina mea usi sunt, & honorem, & launde sunt consecuti, hoc meum inventum excellentissimi viri laundauerunt quorum nomina in sine huius operis inscribere placuit, ne solus videar quod est meum laudavisse, quod profecto pulchris indicabitur, si excellentioris habuerit laundatores, mea igitur praecepta, charissime lector, amplectaris, omnique studio, & diligentia exerceas, ex ipsis enim non ex aliis grana colliges, & toto opere perfecto mihi crede maximam gloriam reportabis.
Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis. Scribit Apostolus 2. ad Corinthyos 3. Omne donum optimum desursum est descendens a patre luminum Iacobi primo gl. in l.nam, & Demosthenes. ff. de legibus. Quid enim habes, quod non accepisti i. ad Corinthyos 2. sine me nihil potestis facere. Ioannis xv. nolite gloriari neque loquimini elata, neque procedat magni loquentia de ore vero, quia Deus scientiaru est Dominus, primi Regum 11. intellectum tibi dabo, & instruam te in hac via, qua gradieris, ait Deus omnipotens in libro psalmorum per os Prophetae, & Bal. in principio libri feudorum non potest aliquid homo boni velle nisi invetur ab eo qui non potest malum velle: dixit Augustinus ad Bonifacium Papam gratia praevenit, ut velimus bonu. Augustinus in Enchiridon movte ad quaerendum salutem libertas arbitrii movente prius Deo.
Augustinus de ecclesiasticus dogmatibus sine gratia Dei nullum proisus, sive volendo, sive agendo faciunt homines bonum. Augustinus de correctione, & gratia, velle etiam quod bonum est non possum hisi tu velis. Augustinus in soliloquiis: & scribit ingeniosus Poeta in principio sui praeclari operis dii ceptis, nam vos mutastis, & illas aspirate meis, * alibi: Adsis, & cepto Iuppiter alte meo, & pulchre loquitur Caesar in l. in nomine Domini. C. de officio praefecti praetorio Africe in l. Deo nobilis auxilium praebe te. C. de episcopis, & clericis, & in l. Deo auctore nostrum gubernante imperium, O. de veteri iure enucleando, & textus est in cap. in nomine Domini xxiii. di. & in cap, in nomine Domini de testibus, & in cap. veritatis de dolo, & contumacia, & in cap. non licet xxvi.q.v. & in cap. in nomine patris lxxiii.di.in authentico, ut praeponatur nomen Imperatoris in ver. mox inchoetur auctore Deo in autentico de armis in principio in autentico de questore in cap. primo de batismo glosa in rubrica institutionum Bal. in rubrica. c. de iure iuran do. Ad omnipotentis igitur Dei Providentiam animum meu referentes hoc utilissimu opus ordinare disposui in quo amicis satisfecero, si obscuritates verborum, & sententiarum cuitaucro, ut etiam indocti utilitatem aliquam, ex hoc libello as sequi possint: in horum igitur praeceptorum traditione loqui non autem dicere cogitavi, ut autem res clarius habeatur conclusiones in tota arte facillimas adducam, ut cum legistasim, legistas videar imitari.
Memoria: D. Petri Revennatis, Conclusiones XII.
CONCLUSIO I.
Prima erit Conclusio: Ars ista constat ex locis, & imaginibus, local sunt tanquam charta, seu alia materia in qua scribimus. Imagines sunt similitudines rerum, quas memoriae volumus commendare. Chartam ergo primum parabo in qua imagines collocare possimus. Et pro fundamento huius primae conclusionis quatuor regulas pono. Prima est haec, loca sunt fenestrae in parietibus positae, columnae, anguli, & quae his similia sunt.
Secunda sit regula, loca non debent esse nimium vicina, aut nimium distantia. Vicinitas enim, ut expertus sum in appositione rerum memoriam naturalem conturbat: si autem nimium distarent local cum mora, quae locis tradita sunt recitamus mediocriter, ergo distabunt si unus ab altero quinque vel sex pedibus distabit.
Tertia sit regula vana, ut mihi videtur est opinio dicentum loca fieri non debere, ubi sit hominum frequentia, ut in ecclesiis, aut in plateis: nam ecclesiam quandoque vacuam vidisse sufficit, non enim semper ibi hominum deambulatio visa fuit, & in hoc experientia, quæ est rerum magistra contrarium docuit.
Quarta fit regula, loca non sint alta, quia volui, quod homines pro imaginibus positi loca tangere possint, quod utile semper judicavi. Accipio ergo ecclesiam mihi multum notam cuius partes diligenter considero in ea terque, quater deambulans discedo, domumque redeo, & ibi per me visa mente revolvo, & hoc pacto principium locis do.
In parte dextra portæ ex qua recto tramite ad altare maius itur mihi primum locum constituo, deinde in pariete post quinque, aut sex pedes secundum, & si ibi aliquid reale sit positum, ut est columna fenestra, aut his simile ibi locum pono: si autem reale deficiat ad atribitum meum imaginarium singo, si tamen hoc loca fabricans omittere vellet timens ne rei appositae obliviscatur, concedetur dum modo fit memor ibi locum constituisse, & sic de loco in locum pro cedatur donec ad eandem portam loca fabricans revertatur; & ista fiant in parietibus primis ecclesiae omissis omnibus, quae in medio ipsius sunt, & siquis locorum copiam habere cupiat hoc ordine monasterium intret, & illud totum locis impleat, aut in parietibus extra ecclesiam sibi loca comparet, & qui multa volverit meminisle multa sibi loca comparate debet. Ego autem quia omnes homines Italiae copia rerum absque chartarum revolutione superare volui, in sacris scripturis, jure canonico, civilique, & aliis multaru rerum auctoritatibus dum essem adolescens mihi centummila locorum paravi, & nunc pisis decemmilia addidi in quibus per me di cenda posuit, ut impropmtu sint quando memoriae vires experiri cupio, & cum patriam relinquo ut peregrinus urbes Italiae videam dicere possum omnia mea mecum porto, nec cesso tamen loca fabricare: hoc suadeo, ut in aliqua ecclesia, & monasterio habeantur loca solum pro reponendis rebus quas quitidie convenit recitare, ut sung argumenta, rationes, historiae, fabulae, & praedictiones, quæ in quadrigesima fuit, & hoc officius illis locis tantum deputetur, & unum quod utile iudicabitur pro istis locis in sine scribere disposui. Volo equidem iuvenes huius artis cupidos perfectissime docere, loca autem sic constitua ter, aut quater in mense memoria repentatur. Repetitio enim locorum nullo precio emi potest.
CONCLUSIO II
Secunda erit Conclusio, ut charta habita modum scriben di in ipsa doceam, in magna nobilium corona dum essem adolescens mihil semel fuit propositum, ut aliqua nomina hominum per unum ex astantibus recitarem, non negavi, dicta ergo sunt nomina in primo loco posui amicum illud nomen habentem in secundo similiter, & sic quot dicta fuerunt tot collocavi, & collocata recitavi, & advertat collocans ut semper amicum ponat egentem illud quod communiter ab eo fieri solet, & ipsa conclusio clare procedit in nominibus cognitis: si autem non cognoscitur amicus illud nomen habens veluti Bozdrab.
Zorobobel tunc collocabis quod loco suo dicetur, & idem dico in nominibus animalium, ut est equus, bos, asinus, ut in primo loco ponatur equus, in secundo bos, in tertio asinus, & idem in rebus anima carentibus, ut est liber, cappa, vestis: sed adverte ne decipiaris si in primo loco poneretur liber in secundo cappa, sic simpliciter posses dum recitares deficere: exitare enim memoriam naturalem est artis huius officiu: sed hae res commovere non possunt, quia gestus imaginis positae excitate, qui in talibus naturaliter non reperitur: imago igitur in loco talis poni debet, quae se moveat si non potest ab alio moveatur, rem talemn in manu alicuius motoris ponas, ut ex motu illo memoria naturalis commoveatur: sed acutissimi ingenii, iuvenis dicet, quod haec praecepta non sunt omni ex parte perfecta, formica in loco posita, se movet non tamen propter sui paruitatem commovebit granum piperis in manu motoris positum etiam non excitabit, sateor hoc si formica sola collocetur, sed multitudinem formicatum ascendentium, & descendentium arborem in loco ponam. Quod ergo formica sola facere non potest faciet multitudo, & amicum etiam in loco multa grana movebit. Instabit etiam ingeniosus iuvenis, pulex saltat, nec commovet multitudo aute bene collocari non potest, sed pro pulice amicum, pulicem capientem collocabo, & ego saepissime pro pulice excellentissimum omnium aetatis nostrae medicum Magistrum Gherardum Veronensem posui quem semel capientem pulicem aspexi.
CONCLUSIO III.
Tertia est aurea Conclusio, quia pro litteris alphabeti homines habeo, & sic imagines vivas, pro littera enim a) Antonium habeo pro littera enim 2. Antonium habeo pro littera b. Benedictum, & sic personas in quarum nominibus prima littera est, illa quam collocare volo, & ego communiter per litteras formosissimas pullas pono, illae enim multum memoriam mean exitant, & frequentissimae in locis Junimperam Pistoriensem mihi charaissimam,dum essem juvenis collocavi, & mihi crede si pro imaginibus pulcherrimas puellas posuero facilius, & pulchrius recito, quæ loci mandavi, Secretum ergo habe utilissimum in artificiosa memoria , quod diue tacui ex pudore. Si citò me minisse cupis, virgines pulcherrimas colloca: memoria enim collocatione puellarum mirabiliter commovetur, & qui vidit testimonium perhibuit, hoc autem utile præceptum prodesse non poterit illis, qui mulieres odiunt, & contemnunt, sed isti artis huius fructum difficilis consequentur veniamtamen mihi dabunt viri religiosissimi, & castissimi præceptu enim, quod in hac arte mihi honorem, & laudem attulit tace re non debui cum sucessores excellentissimos relinquere totis viribus nitar.
CONCLUSIO IIII.
Quarta est Conclusio, ut imagines alphaberi, seu nomina demonstrantia litteras bene memoria teneantur, & sæpe repetantur. Incipio ergo sic si mihi contingat in loco ponere istam copulam, & in loco pono Eusebium, & Thomam, hoc tamen ordine, quia Eusebius, locum tangit, & Thomas astat coram eo, si autem Thomas locum Eusebii tenuerit, & Eusebius Thomæ non copulam &, sed hoc pronomen te in loco videbimus appostitu, est enim in arte hac hæc regula, ut prius in ordine loco sit propinquius, sicut enim in charta primum e. scribimus in ista copula, & ita, & in loco, & idem observandum est generaliter in omnibus dictionibus, & aliis collocandis.
CONCLUSIO V.
Quinta est conclusio in syllabis trium litterarum in quibus sic proceditur. Si enim vocalis est in medio, ut in hac syllaba Bar: tunc imaginem ultimæ litteræ accipio, & rem aliquam addo cuius principium duabus præcedentibus litteris simile sit. Si ergo in loco Raimundum cum baculo locum percutientem posuero legetur in loco syllaba bar, & si Simon locum percusserit habebitur syllaba bas. ista ego sit regula, quæ sic repetitur ubi vocalis est in medio in syllaba trium litterarum accipitur imago ultimæ litteræ re aliqua apposita mobili, aut se movente cuius principium simile sit duabus litteris præcedentibus, si autem vocalis sit in sine, ut in syllaba bra, tunc imaginem primæ litteræ in loco colloco, & rem mobilem, seu se moventem cuius principium sit simile duabus sequentibus, si ergo Benedictum cum rapis, vel ranis in loco posuero dabit syllabam bra, si autem Thomam, syllabam tra, copia ergo rerum incipientium, ut syllabae si in propru habeatur magnam asseret utilitatem, sed si vocalis est in principio syllabam faciens, ut in hoc verbo amo tunc semper imago primaæ litteræ collocanda est in loco, & res principiu habens simile sequenti syllabe, si ergo Antonius volvat molam hoc verbum amo positum legemus, si Eusebius verbum emo, est tamen sciendum, quod non possumus commode dictionem trium, aut quatuor syllabarum collocare, sed nec opus est, quia frustra fit per plura quod potest sieri per pauciora, sufficit enim priman, & secundam syllabam posuiste dictionem tamen duarum syllabarum possumus totam collocare veluti pater ponam in loco rem, vel hominem pro imagine syllabaæ, pa, ut Paulum, & pro syllaba ter, cum vocalis sit in medio Raimundum accipiam telam in manu hebente, concludo ergo si pulchre imagines alphabeti simul junctæ, & copia rerum incipientium, ut syllabæ semper nobis servient si aliæ imagines desuerint, si enim alias habere possum istas omitto de quibus in aliis conclusionibus dicetur.
CONCLUSIO VI
Sexta est conclusio in istis dictionibus panis, vinum, lignu, vestis, & similibus, & in nominibus dignitatum, ut est Papa, Imperator, Abbas, Canonicus, quæ omnia etiam rustici intelligunt, quid demonstrent, vel ut clarius loquar uniformes sunt in lingua vernacula, & latina in talibus dictionibus alias imagines non quæro, sed pono illud, quod dictio ipsa sonat, & syllabæ omnes talium dictionum possunt pulchro invento facile collocari, in corpore nanque humano casuum imagines inveni, na caput est casus nominativus, manus dextra genitivus, manus sinistra dativus, pes dexter, accusativus pes sinister vocativus, & venter seu pectus casus ablativus, & pro numero singulari pono, aut pulchram puellamm nuda & pro numero plurali ipsam egregie ornatam, aut illum quemine varii coloris pellem, pro Institutionibus librum parvu, & pro autentico tabellionem instrumentum magnum habentem colloco, pro autentica puellam privilegium habentem, pro libro feudorum comitem alicuius castri, pro decreto autem cum in eo sint sanctorum patrum auctoritates senem aliquem in loco scribentum pono, pro decretalibus Papam in throno sedentem colloco, pro clemeninis puellam cui nomen est Clemens, pro sexto libro instrumenum illud ita in italia dictum de quo scribit Ovidius. Altera pars staret, pars altera duceret orbem, pro commentatoribus juris eos, qui idem nomen habent, imaginem autem glosæ accipio ex doctrina per me primo loco data in collocatione dictionu, pro SS. Juniperam habeo Florentino cytharam dantem, ut Orlandi gesta cantare possit. Allegationes autem decreti sic collocantur: nam pro allegatione quæ sit per distinctiones ponitur puella, quæ pannum, vel chartam laceret, pro quæstione autem colloco Juniperam percutientem famulam, pro consecratione est sacerdos hostiam consecrans, pro pœnitentia est Junipera, quæ mihi sua peccata levia consistetur.
meminisse volo, aut ergo volo collocarerem, aut hominem: si rem ut panem puellam nudam in loco sibi pedem dextrum cum pane tangentem collocabo, si autem dictionem colloca volo hominem in aliquo officio, vel dignitate constitutum demonstrantem, ut abbatem, abbatem unum in loco nudum qui cum pede dextro locum percutiat pono, & si diligenter o lector dulcissime considerabis hoc inventum tibi pulchru videbitur, & sic has dictiones totas soleo collocare.
CONCLUSIO VII.
Septima est Conclusio, quia possumus etiam collocare dictiones sono vocis gestu corporis, & similitudine, & istis imaginibus frequentissime utor, pono enim amicum pro dictione, doctorem unum cognovi, qui semper in ore habebat legem per hanc C. de temporibus appellationum, illa enim tantum legem legum dolor memoriter dicebat, volens ergo illam legem collocare illum dolorem pono, qui semper risum excutit, & sic sono vocis collocationem facio, gestu corporis ponuntur imagines quando fit gestus in dictione comprehensus. Pro verbo enim spolio amicum pono, qui alium spoliet, pro verbo rapio amicum per vim aliquid rapientem, similitudine colloco imagines quando rem dictioni similem in litteris licet in significatione dissimilem invenio, ut quando pro verbo cano, canem colloco.
CONCLUSIO VIII.
Octava est Conclusio, pro Dominis jureconsultis, , & de volumnibus juris civilis dicere incipiam, & quando illa locis tradere volo colores quibus teguntur accipio, pro ff. veteri pellem albam, pro ff. novo pellem rubeam, pro inforciato pellem nigram, pro Codice pellem viridem, pro volumine.
CONCLUSIO IX.
Nona est Conclusio, ut ostendam quomodo rubricas utriusque juris locis tradere debeamus, & duas imagines communiter pro illis ponere soleo, si enim meminisse volvero Rubricam de transactionibus, Thomam ranas habentem colloco, vel gestum corporis pono duos enim, qui diu litigarunt a lite recessisse fingo, & alterum alteri signum pacis præbere; hæc est pulcherrima imago rubricæ de transactionibus. Principia autem legum, vel capitulorum in locis ponuntur alphabeto,
vel sono vocis, vel similitudine, vel gestu corporis de quibus iam plene dictum est.
CONCLUSIO X.
Decima est Conclusio in argumentis collocandis pro quibus imagines duas ponere soleo, prima est gestus corporis, ut si dicatur sic testamentum fine septem testibus factum non valet, testatorem coram duobus testibus testamentum fecisse fingo, & virginem unam illud lacerare. Secunda est imago, quia duas , aut tres dictiones argumenti principaliores colloco, exemplum habe tu juriconsulte, & me intelligent Philosophi quando in actu requiritur jussus alicius ille debet præcedere collocare, & reliquas argumenti partes memoriter dicere poterimus , ex collocatione, ergo duarum, aut triu dictionum cætera eleganter recitabimus, & hoc experto crede magistro.
CONCLUSIO XI.
Undecima est conclusio cum quæreret quidam. Utrum in eodem loco plura collocare deberet? respondi si in locis ponere volo, quæ ab alio mihi proponuntur, ut illa proposita statim recitare debeam imagines unius rei tantum in loco colloco, sed si quæ in libris lego in locis ponere dispono ut illa memoriter pronunciare possim, tunc imagines pluria rerum in loco uno sepissime ponere no dubitavi.
CONCLUSIO XII.
Duodecima erit pulcherrima Conclusio, ut aperiam quo pacto numerorum imagines fieri debeant, & pro omnbius numeris quos possumus excogitare viginti tantum imagines inveni, illis ergo specialiter describam, pro numero decem est mihi crux magna aurea, vel argentea, pro viginti similitudo literræ r. ferrea vel lignea rei alicui rotundæ conjuncta, quia numerarum viginti, hoc modo in charta scribimus zo, pro triginta similitudo illius figuræ eodem modo rei rotundæ conjuncta, et sic usque ad numerarum novem quas in digitis primus manus dextræ mihi pro primo numero, seu pro uno, secundus pro secundo, seu pro duobus, & sic usque ad quartum digitum manus sinistrae procedo, ut autem facilius ista memoria teneantur primum digitum manus dextrae, dico esse Ghelforum, secundu Ghebelinorem, tertium Judæorum, quartu anulorum, quintum aurium, & sic de digitis manus sinistrae sit dictum. Primum Ghelforum appello, quia Ghelfi illum in magno precio habere dicuntur,Ghebilini secundum, tertium Judæorum appello, quia si dignitum illum judæis ostendimus torvo visu respiciunt, qui autem causam scire cupiet quærar, & inveniet, cur autem quartum, & quintum sic nominem notissium est, pro numero autem mille Michaelem habeo. Si ergo mihi numerus aliquis proponatur imaginem eius facilime inveniam, aliqua exempla ponam quibus positis lector eriam rudis ingenii conclusionem istam optime intelliget si xi.q.iii dicere volvero in loco Ghelfum fingam crucem in manu dextra tenentem, & Judæum, qui totis viribus per vim illam manu dextra rapere tentet, si 2.ad Corinthyos 4. pone re volvero in loco Ghebellinum fingam, qui in manu dextra cortinam teneat, quam pulchræ puellæ ostendat illamque in manu dextra recipiat, puellam enim desponsatem pro quarto digito, & sic pro quarto, & nono numero colloco, si de pœnitentiis distinctione quarta meminisse volvero sacerdotem senem non juvenem cui peccata consisteatur Junipera collocabo, & ipsa mirabile faciet, sacerdotem namq; absolvet capiti suo manum dexteram imponens, & sic ne infinitum sit processus sit finis huic pulcherrimœ artificiosæ memoriæ, in cuius præceptis omnia si non explicite saltem implicite comprehenduntur.
Unum tamen no omittam, quod hoc in loco scribere promisi utile in locis esse judico, quæ pro rebus auditis reponendis fabricavimus, si in quinto loco manus argentea in vigesimo imago ipsius numeri, & sic in cæteris facere monet mea doctrina.
EXPERIMENTA
Excellentissimos in artificiosa memoria habui auditores o lector dulcissime meamque doctrinam miris laudibus extulerunt quorum aliquos hic legere tibi, ut puto placebit; Fuere mei discipuli Magister Antonius Trombeta ordinis Minorum Theologus celeberrimus, Magister Petrus Rochabonella, Magister Joannes de Aquila, Magister Nicoletus Teatinus, Magister Hieronymus Veronensis, Magister Hieronymus de Polchastris artium, & medicinæ Doctores consumatissimi, & Paduæ legentes. Spectabiles Severius, & Nicolaus Illustrissimi Ducis Ferrariæ Secretarii, Dominus Joanes Maria Riminaldus, Dominus Domicius de Massa, Dominus Antonius de Liutis, Dominus Ioannes Franciscus de Canali, & Dominus Leonellus de Bruturis Juriconsulti consumatissimi, & Ferrariæ legentes. Tacibe nobiles Veneros, qui me audito multa memoriter pronunciare didicerunt Dominicum tamen Georgium virum illustrem silentio involve re nequeo, qui doctrina mea, ut ipse affirmabat immortalem sibi gloriam comparavit. Bononiæ, Papiæ, Ferrariæque legi, & qui me audierunt multa memoriter scire incœperunt, & quamvis mea artificiosa memoria aliorum auctoritatibus sit comprabata, peccare tamen non quo puto si acta mea in hoc libello legentur, quæ ipsam mirabiliter approbabunt. Dum essem juris auditor, nec vigesimum vidissem annum in unversitate Patavina dixi me totum Codicem Juris civilis posse recitare, petii nanque ut mihi leges aliquæ ad arbitrium astantium proponerentur, quibus propositis summaria Bartoli diceba, aliqua verba textus recitabam, casum adducebam, tacta per doctores examinabam, lexque ista tot habet glosas dicebam, & super quibus verbis erant positae recordabar, contraria allegebam, & solvebam, visum est astantibus vidisse miraculu. Alexander Imolensis diu obstupuit, nec fabulam narro ego palam locutus sum in universitate Paduaæ, & quia in ore duorum, vel trium stat omne verbum, testes huius rei tres habeo, Magnificum Dominum Joannem Franciscum Palqualicum Senatorem Venetum, & Jurisutriusque Doctorem Excellentissimum, apud Illustrissimum Mediolani Ducem nunc Legatum, & Clarissimum Doctorem Dominum Sigismundum de Capitibus listae eiuem nobiliem Patavinum, cuius Pater Franciscus[i] fuit acutissimi ingenii Jurisconsultus, Spectabilem Dominum Monaldinum de Monaldinis Venetiis comorante in quo virtus domicilium suum collocavit. Lectiones etiam Alexandri Imolensis Paduæ Legentis copiosissimas memoria teneba, & illas ex verbo ad verbum in scriptis redigeba, sinierat astante magna auditorum copia a calce incipiens recitabam ex suisque lectionibus dum in scholis audirem carmina faciebam, & omnes earum partes in carminibus positas statim replicabam, & qui hoc viderunt obstupuere, huius rei testes habeo clarissiumumn equite, & Doctorem Dominum Joannem Franciscum de Miliis Brixiensem, Spectabilem Doctorem Dominum Sigismundum de Capitibus listae, & filiu Alexandri Imolensis, qui nun est Juriconsultus celeberrimus . Centum, & quadraginta quinque auctoritates religiosissimi Fratris Michaelis de Mediolano Paduæ prædicantis immortalitem animæ probantes coram co memoriter , & propte pronunciavi qui me amplexus est dices vive diu gemma singularis o utinam te religioni dicatum viderum, testis est tota Civitas Patavina, sed magnificum Dominum Joannem Francisum Pasqualicum, & Dominum Sisgismundum de Capitibus listæ, & Dominum Monaldinum de Monaldinis testes habeo. Petii ego Doctor creatus in universitate Patavina, ut mihi in cathedra sedeti aliquis de universitate auditor unum ex tribus voluminibus digestorum, quod eligeret præferetet locumq; in quo leger deberem designaret dixi. n. super re proposita innumerabiles leges allegabo testes sunt Clarissimus Juris utriusque doctor Dominus Gaspar Orsatus Paduæ Jura Canonica legens, & doctissimus Dominus Prosper Cremonensis Paduæ commorans.
Omnes prædicationes quas in una quadragesima Magister Antonius Heremita Paduæ pronunciaverat eo ordine quo ipse dixerat memoriter pronunicavi, & in scriptis sibi dedi, quo viso dixit, quod amplius Paduæ non prædicaret, & huius rei si vivit testis est ipse omni exceptione major.
Prædicationes etiam Domini Mathei Veronensis Canonici Regularis, & viri eloquentissimi quas in tota quadragesima fecerat sibi in scriptis dedi, quia memoriter tenebam, & in chartis reponebam, testis est ipse, & Dominus Deodatus Vincentinus Canonicus Regularis.
Dum Pistorii legerem a Dominis Florentinis conductus sermonem verbi Dei fratris Blasii de Piombino Heremitæ recitavi, testes sunt Paulus Magistri Michaelis, & Domicius Cancellarius Pistorienses cives, & tota civitas illa de mea artificiosa memoria testificari poterit, quæ me immunitatibus, & privilegiis decoravit.
Dominicus Georgius vir illustris Paduæ præfectus, & in artificiosa discipulus dum litteras Ducales semel legeret earum verba collocavi, & statim recitavi, testes est Dominus Annibal de Magiis de Bassiano nobilis civis Patavinus, cuius pater Nicolaus fuit excellentissimus Juriconsultus.
Semel in schachis ludebam, & alius taxillos jaciebat aliusque omnes jactus scribebat, & ex themate mihi proposito duas epistolas dictabam, postquam finem ludo imposuimus omnes jactus scachorum, & taxillorum, & epistolarum[ii] verba ab ultimis incipiens repetii, hæc quatuor per me eodem tempore collocate fuerunt, testes sunt Dominus Petrus de Montagnano, & Franciscus Neuolinus nobiles Patavini cives.
Dum essem Placentiæ monasterium monachorum nigrorum intravi, ut illud viderem in dormitorioque eius comitante monacho quodam bis deambulans monachorum nomina quæ in ostiis cellarum errant collocavi, deinde congregatis eis nomine proprio quemlibet salutavi, licet quem nominabam digito demonstrare non potuissem, mirabantur monachi quo pacto ego peregrinus nomina eorum memoriter proferrem ipsis mirari non definentibus, dixi tandem hoc potuit mea artificiosa memoria, quorum unus dixit ergo hoc Petrus Ravennas facere potuit, & non alius.
In Capitulo Generali Canonicorum Regularum Paduæ prædicationem Domni Deodati Vincentini eo ordine quo ipsam pronunciaverat recitavi astante ipsius prædicationis auctore. Semel me traxit ad sui cotemplationem Cassandra fidelis Veneta virgo excellentissima, quæ dum legeret litteras Serenissimæ conjugis regis Ferdinandi ad se missas illas collocavi, & recitavi, testis est illa Doctissima Virgo, Dominus Paulus Raimundus Doctor excellens Arimenensis, & Angelus Salernitanus vir clarus.
Scribebat quidam Illustrissimæ Ducissæ Eleonoræ privilegium alius legebat præsens eram illudque ex verbo ad verbum locis tradidi, & ab ultima diction incipens totum recitavi, mirabantur astantes, huius rei testis est Dominus Joannes de Bruturiis clarissimus Ferrariæ civis, qui etiam multa de hac artificiosa memoria narrare poterit.
Quid autem de actis meis referre posit nepos maximi Pontificis Pauli Reverendus Paduæ Canonicus, & decretorum Doctor insignis Dominus Augustinus Barbus omitto cum compater sit charissimus. Sed quid plura? testis est Brixia, Papia, & Cremona, quid potuerit mea artificosa memoria , declarant hoc carmina, quæ in principio huius libelli leguntur. Testis est Illustrissimus Marchio Bonifacius, & eius pulcherrima uxor, quæ me egregio munere donavit, testis est novissime Bononia, testis est Ilustrissimus Hercules Dux, & Illustrissima uxor Eleonora. Testis est tota Ferraria, duas enim prædicationes celeberrimi verbi Dei præconis Magistri Mariani Heremitæ recitavi, quo audito obstupuit dictus Magister, & dixit: Illustrissima Ducissa hoc est divinum, & miraculosum opus, testis est Universita Patavina, omnes enim lectiones meas Juris Canonici sine libro quotidie lego, ac si librum ante oculos haberem, textum, & glosas memoriter pronuncio, ut nec etiam minimam syllabam omittere videar. In locis autem meis, quæ collocaverim hic scriber statui, & quæ locis tradidi perpetuo teneo, in decem, & novem litteris alphabeti vigintamilia allegationum Juris utriusque posui, & eodem ordine sacrorum librorum septem milia, mille Ovidii carmina, quæ ab eo sapienter dicta continent, ducentas Ciceronis auctoritates, trecenta philosophorum dicta, magnam Valerii maximi partem, naturas fere omnium animalium, & quadrupedum quantum auctoritatum singular verba collocavi, & quando vires artificiosæ memoriæ experiri cupio peto, ut mihi una ex litteris illis alphabeti proponatur, super qua proposita allegations profero. Et ut clare intelligar exeplu habe, proposita est mihi nunc littera a, in magno doctorum virorum conventu, & statim a jure principium faciens mille allegationes, & plures proferam de alimentis , de alienation, de absentia , de arbitris, de appellationibus, & de similibus, quæ in jure nostro habentur. Incipientibus a dicta littera a, deinde in Sacra Scriptura de Antichristo, de adulation, & multas allegationes Sacræ Scripturæ ab illa litera incipientes, pronunciabo carmina Ovidii, auctoritates Ciceronis, & Valerii, non omittam de Asino, de Aquila, de Agno, de Accipitre, de Apro, de Ariete auctoritates allegabo, & quæcunque dixero ab ultimis incipiens velociter repetam, & hanc memoriæ demonstrationem pulcherrimam esse puto cui me obligavi semper, & ad semper interrogetur Reverendissimus nunc vicem gerens Bononiæ cum cosumatissimo Juriconsulto Domino Joanne de Sala, quid super littera m, mihi proposita allegaverim, interrogetur universitas Bononiæ, quid super littera p, de Dei potential, & potestate Papæ pronunciaverim, & hunc legend modum a rerum multitudine chaos appello, quando Deo optimo maximoque placuerit, hoc tantum opus Italiæ, ac toti orbi tradam. Hæc etiam in Jure Canonico tantum locis tradidi tria milia allegationum decreti, duo milia decretalium, totum sextum, & eius mille glosas. Clementinas, & earum mille glosas, & quando de glosis decretalium Sexti, & Clementinarum verbum facio, dictions in quibus sunt positæ profero. Mille etiam singulariter dicta in Jure civili memoriæ tradidi, nec fabula narratur, in iis enim quotidie periculu facio omnia mea mecum portare volvi, majora tamen cupere ab iis disco: naturalia enim desideria insatiabilia sunt, ut ait Seneca ad Lucillum. Non omitto etiam Illustrem Principem Marchum de Piis, qui me audiens obstupuit, & ex hoc me absentem sepissime nominat.
Dominus Bartholomens Pigafetus Vincentinus vir quidem sapientissimus dicere audit Dominum Thomam Reatinum, qui omnium ætatis suæ memoriosissimus fuit novi, & sibi magna amicitia conjunctus fui, sed te superiorem esse judico.
Hic liber est. quic nunc præbebit limina cæcis
Præceptis poterunt dicere multa meis.
Innumerosque dabunt vobis bæc secula ciros
Excidet, & tanti gloria magna viri.
Te tamen ut Petri dantis præcepta precamur
Sis memor, & dicas Petre magister eras.
Die 3 Januarii 1491,
A diens presentiam Serenissimi Principis, & Illustrissimi Dominii, Egregius Jure Consultus, Dominus Petrus de Ravenna, nuncupatus A memoria, Legens Jus Canonicum in Gymnasio Patavino Reverenter exposuit se toto tempore eius vitæ multis vigiliis, & laboribus insudavisse, ut artem Memoriæ adipisceretur, quemadmodum Deo optimo maximo opitulante adeptus est, Composuisseque in arte ipsa, quoddam opusculum nuncupatum Fœnix, quod cum decrenerit impresentiarum ad universalem commoditem, & beneficium edere humiliter supplicavit, detur modus, ne alieni colligant fructus laborum, & vigilarum suarum: Cui quidem reque ; ac convenienti petitioni annuentes Infrascripti Domini Consiliarii: Sic consulente Collegio terminantes decreverunt, decernuntque, & jubent, quod nemo audeat in hac urbe Venetiarum, & in tota ditione Ilustrissimi Domini nostri Imprimere, seu impressa vendere volumina dicti operis, nun cupati Fœnix, sub pœna amittendi illa, & insuper libras vigintequinque pro quolibet volumine: Et huic met pœnæ subjaceant illi, qui huiusemodi libros alibi impressos vendere præfumerent in ditione prædicti Illustrissimi Dominii: Excepto duntaxat illo Impressiore, quem præfatus Doctor præelegerit.
Serenissimus Princeps, In Collegio.
Dominicus Maurocenus Consiliarius
Nicolaus Leono Consiliarius
Thomas Mocenigo Consiliarius
Marcus Fusulo Consiliarius
Nicolaus Trivisamus Consiliarius
Leonardus Lauredanus Consiliarius
Georgius Nigrus Secretarius Ducalis
C. Lycinii decatonstichon ad Candidum Lectorem.
Si memorem tentas fieri te candide lector
Atque inter celebres nomen habere viros:
Perlege quod priscæ specimen prægrande Ravennæ
Edidit, & cælo laudibus usque loca.
Et potes, & debes merito censere magistrum
Artificis genii judiiciaque simul.
Eia igitur cuncti numen veneramur in autem
Et meritas laudes quisque poeta canat.
Gracia non similem vidit, nec romula tellus.
Necnon posteritas est habitura, vale.
F I N I S
VICENTIAE
Apud Georgium Græcum 1600
Sumptibus Petro Bert, Bibliopolæ Patavina
Ex Superiorum permissu.
[i] Text has “Fraciscus”.
[ii] Text has “epistolarnm”.