De C. Valerii Catulli carminibus

Libellus de Litteris Latinis by on Scribd

I. ad Cornelium

Cui dono lepidum novum libellum

arida modo pumice expolitum?

Corneli, tibi: namque tu solebas

meas esse aliquid putare nugas.

Iam tum, cum ausus es unus Italorum

omne aevum tribus explicare cartis . . .

Doctis, Iuppiter, et laboriosis!

Quare habe tibi quidquid hoc libelli—

qualecumque, quod, o patrona virgo,

plus uno maneat perenne saeclo!

II. fletus passeris Lesbiae

Passer, deliciae meae puellae,

quicum ludere, quem in sinu tenere,

cui primum digitum dare appetenti

et acris solet incitare morsus,

cum desiderio meo nitenti

carum nescio quid lubet iocari

et solaciolum sui doloris,

credo ut tum gravis acquiescat ardor:

tecum ludere sicut ipsa possem

et tristis animi levare curas!

IIb.

Tam gratum est mihi quam ferunt puellae

pernici aureolum fuisse malum,

quod zonam soluit diu ligatam.

III. fletus passeris Lesbiae

LVGETE, o Veneres Cupidinesque,

et quantum est hominum uenustiorum:

passer mortuus est meae puellae,

passer, deliciae meae puellae,

quem plus illa oculis suis amabat.

nam mellitus erat suamque norat

ipsam tam bene quam puella matrem,

nec sese a gremio illius mouebat,

sed circumsiliens modo huc modo illuc

ad solam dominam usque pipiabat.

qui nunc it per iter tenebricosum

illuc, unde negant redire quemquam.

at uobis male sit, malae tenebrae

Orci, quae omnia bella deuoratis:

tam bellum mihi passerem abstulistis

o factum male! o miselle passer!

tua nunc opera meae puellae

flendo turgiduli rubent ocelli.

IV. de phasello

PHASELVS ille, quem uidetis, hospites,

ait fuisse nauium celerrimus,

neque ullius natantis impetum trabis

nequisse praeterire, siue palmulis

opus foret uolare siue linteo.

et hoc negat minacis Hadriatici

negare litus insulasue Cycladas

Rhodumque nobilem horridamque Thraciam

Propontida trucemue Ponticum sinum,

ubi iste post phaselus antea fuit

comata silua; nam Cytorio in iugo

loquente saepe sibilum edidit coma.

Amastri Pontica et Cytore buxifer,

tibi haec fuisse et esse cognitissima

ait phaselus: ultima ex origine

tuo stetisse dicit in cacumine,

tuo imbuisse palmulas in aequore,

et inde tot per impotentia freta

erum tulisse, laeua siue dextera

uocaret aura, siue utrumque Iuppiter

simul secundus incidisset in pedem;

neque ulla uota litoralibus deis

sibi esse facta, cum ueniret a mari

nouissimo hunc ad usque limpidum lacum.

sed haec prius fuere: nunc recondita

senet quiete seque dedicat tibi,

gemelle Castor et gemelle Castoris.

V. ad Lesbiam

VIVAMUS mea Lesbia, atque amemus,

rumoresque senum seueriorum

omnes unius aestimemus assis!

soles occidere et redire possunt:

nobis cum semel occidit breuis lux,

nox est perpetua una dormienda.

da mi basia mille, deinde centum,

dein mille altera, dein secunda centum,

deinde usque altera mille, deinde centum.

dein, cum milia multa fecerimus,

conturbabimus illa, ne sciamus,

aut ne quis malus inuidere possit,

cum tantum sciat esse basiorum.

VI. ad Flauium

FLAVI, delicias tuas Catullo,

ni sint illepidae atque inelegantes,

uelles dicere nec tacere posses.

uerum nescio quid febriculosi

scorti diligis: hoc pudet fateri.

nam te non uiduas iacere noctes

nequiquam tacitum cubile clamat

sertis ac Syrio fragrans oliuo,

puluinusque peraeque et hic et ille

attritus, tremulique quassa lecti

argutatio inambulatioque.

nam inista preualet nihil tacere.

cur? non tam latera ecfututa pandas,

ni tu quid facias ineptiarum.

quare, quidquid habes boni malique,

dic nobis. uolo te ac tuos amores

ad caelum lepido uocare uersu.

VII. ad Lesbiam

QVAERIS, quot mihi basiationes

tuae, Lesbia, sint satis superque.

quam magnus numerus Libyssae harenae

lasarpiciferis iacet Cyrenis

oraclum Iouis inter aestuosi

et Batti ueteris sacrum sepulcrum;

aut quam sidera multa, cum tacet nox,

furtiuos hominum uident amores:

tam te basia multa basiare

uesano satis et super Catullo est,

quae nec pernumerare curiosi

possint nec mala fascinare lingua.

VIII. ad se ipsum

MISER Catulle, desinas ineptire,

et quod uides perisse perditum ducas.

fulsere quondam candidi tibi soles,

cum uentitabas quo puella ducebat

amata nobis quantum amabitur nulla.

ibi illa multa cum iocosa fiebant,

quae tu uolebas nec puella nolebat,

fulsere uere candidi tibi soles.

nunc iam illa non uult: tu quoque impotens noli,

nec quae fugit sectare, nec miser uiue,

sed obstinata mente perfer, obdura.

uale puella, iam Catullus obdurat,

nec te requiret nec rogabit inuitam.

at tu dolebis, cum rogaberis nulla.

scelesta, uae te, quae tibi manet uita?

quis nunc te adibit? cui uideberis bella?

quem nunc amabis? cuius esse diceris?

quem basiabis? cui labella mordebis?

at tu, Catulle, destinatus obdura.

IX. ad Veranium

VERANI, omnibus e meis amicis

antistans mihi milibus trecentis,

uenistine domum ad tuos penates

fratresque unanimos anumque matrem?

uenisti. o mihi nuntii beati!

uisam te incolumem audiamque Hiberum

narrantem loca, facta nationes,

ut mos est tuus, applicansque collum

iucundum os oculosque suauiabor.

o quantum est hominum beatiorum,

quid me laetius est beatiusue?

X. ad Varum

VARVS me meus ad suos amores

uisum duxerat e foro otiosum,

scortillum, ut mihi tum repente uisum est,

non sane illepidum neque inuenustum,

huc ut uenimus, incidere nobis

sermones uarii, in quibus, quid esset

iam Bithynia, quo modo se haberet,

et quonam mihi profuisset aere.

respondi id quod erat, nihil neque ipsis

nec praetoribus esse nec cohorti,

cur quisquam caput unctius referret,

praesertim quibus esset irrumator

praetor, nec faceret pili cohortem.

'at certe tamen,' inquiunt 'quod illic

natum dicitur esse, comparasti

ad lecticam homines.' ego, ut puellae

unum me facerem beatiorem,

'non' inquam 'mihi tam fuit maligne

ut, prouincia quod mala incidisset,

non possem octo homines parare rectos.'

at mi nullus erat nec hic neque illic

fractum qui ueteris pedem grabati

in collo sibi collocare posset.

hic illa, ut decuit cinaediorem,

'quaeso' inquit 'mihi, mi Catulle, paulum

istos commoda: nam uolo ad Serapim

deferri.' 'mane' inquii puellae,

'istud quod modo dixeram me habere,

fugit me ratio: meus sodalis--

Cinna est Gaius-- is sibi parauit.

uerum, utrum illius an mei, quid ad me?

utor tam bene quam mihi pararim.

sed tu insulsa male et molesta uiuis,

per quam non licet esse neglegentem.'

XI. ad Furium et Aurelium

FVRI et Aureli comites Catulli,

siue in extremos penetrabit Indos,

litus ut longe resonante Eoa

tunditur unda,

siue in Hyrcanos Arabesue molles,

seu Sagas sagittiferosue Parthos,

siue quae septemgeminus colorat

aequora Nilus,

siue trans altas gradietur Alpes,

Caesaris uisens monimenta magni,

Gallicum Rhenum horribile aequor ulti-

mosque Britannos,

omnia haec, quaecumque feret uoluntas

caelitum, temptare simul parati,

pauca nuntiate meae puellae

non bona dicta.

cum suis uiuat ualeatque moechis,

quos simul complexa tenet trecentos,

nullum amans uere, sed identidem omnium

ilia rumpens;

nec meum respectet, ut ante, amorem,

qui illius culpa cecidit uelut prati

ultimi flos, praetereunte postquam

tactus aratro est.

XII. ad Matrucinum Asinium

MARRVCINE Asini, manu sinistra

non belle uteris: in ioco atque uino

tollis lintea neglegentiorum.

hoc salsum esse putas? fugit te, inepte:

quamuis sordida res et inuenusta est.

non credis mihi? crede Pollioni

fratri, qui tua furta uel talento

mutari uelit: est enim leporum

differtus puer ac facetiarum.

quare aut hendecasyllabos trecentos

exspecta, aut mihi linteum remitte,

quod me non mouet aestimatione,

uerum est mnemosynum mei sodalis.

nam sudaria Saetaba ex Hiberis

miserunt mihi muneri Fabullus

et Veranius: haec amem necesse est

ut Veraniolum meum et Fabullum.

XIII. ad Fabullum

CENABIS bene, mi Fabulle, apud me

paucis, si tibi di fauent, diebus,

si tecum attuleris bonam atque magnam

cenam, non sine candida puella

et uino et sale et omnibus cachinnis.

haec si, inquam, attuleris, uenuste noster,

cenabis bene; nam tui Catulli

plenus sacculus est aranearum.

sed contra accipies meros amores

seu quid suauius elegantiusue est:

nam unguentum dabo, quod meae puellae

donarunt Veneres Cupidinesque,

quod tu cum olfacies, deos rogabis,

totum ut te faciant, Fabulle, nasum.

XIV. ad Caluum poetam

NI te plus oculis meis amarem,

iucundissime Calue, munere isto

odissem te odio Vatiniano:

nam quid feci ego quidue sum locutus,

cur me tot male perderes poetis?

isti di mala multa dent clienti,

qui tantum tibi misit impiorum.

quod si, ut suspicor, hoc nouum ac repertum

munus dat tibi Sulla litterator,

non est mi male, sed bene ac beate,

quod non dispereunt tui labores.

di magni, horribilem et sacrum libellum!

quem tu scilicet ad tuum Catullum

misti, continuo ut die periret,

Saturnalibus, optimo dierum!

non non hoc tibi, false, sic abibit.

nam si luxerit ad librariorum

curram scrinia, Caesios, Aquinos,

Suffenum, omnia colligam uenena.

ac te his suppliciis remunerabor.

uos hinc interea ualete abite

illuc, unde malum pedem attulistis,

saecli incommoda, pessimi poetae.

XIVb.

SI qui forte mearum ineptiarum

lectores eritis manusque uestras

non horrebitis admouere nobis,

XV. ad Aurelium

COMMENDO tibi me ac meos amores,

Aureli. ueniam peto pudentem,

ut, si quicquam animo tuo cupisti,

quod castum expeteres et integellum,

conserues puerum mihi pudice,

non dico a populo-- nihil ueremur

istos, qui in platea modo huc modo illuc

in re praetereunt sua occupati--

uerum a te metuo tuoque pene

infesto pueris bonis malisque.

quem tu qua lubet, ut lubet moueto

quantum uis, ubi erit foris paratum:

hunc unum excipio, ut puto, pudenter.

quod si te mala mens furorque uecors

in tantam impulerit, sceleste, culpam,

ut nostrum insidiis caput lacessas.

a tum te miserum malique fati!

quem attractis pedibus patente porta

percurrent raphanique mugilesque.

XVI. ad Aurelium et Furium

PEDICABO ego uos et irrumabo,

Aureli pathice et cinaede Furi,

qui me ex uersiculis meis putastis,

quod sunt molliculi, parum pudicum.

nam castum esse decet pium poetam

ipsum, uersiculos nihil necesse est;

qui tum denique habent salem ac leporem,

si sunt molliculi ac parum pudici,

et quod pruriat incitare possunt,

non dico pueris, sed his pilosis

qui duros nequeunt mouere lumbos.

uos, quod milia multa basiorum

legistis, male me marem putatis?

pedicabo ego uos et irrumabo.

XVII.

O Colonia, quae cupis ponte ludere longo,

et salire paratum habes, sed uereris inepta

crura ponticuli axulis stantis in rediuiuis,

ne supinus eat cauaque in palude recumbat:

sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat,

in quo uel Salisubsali sacra suscipiantur,

munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus.

quendam municipem meum de tuo uolo ponte

ire praecipitem in lutum per caputque pedesque,

uerum totius ut lacus putidaeque paludis

liuidissima maximeque est profunda uorago.

insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar

bimuli tremula patris dormientis in ulna.

cui cum sit uiridissimo nupta flore puella

et puella tenellulo delicatior haedo,

adseruanda nigerrimis diligentius uuis,

ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni,

nec se subleuat ex sua parte, sed uelut alnus

in fossa Liguri iacet suppernata securi,

tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam;

talis iste meus stupor nil uidet, nihil audit,

ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit.

nunc eum uolo de tuo ponte mittere pronum,

si pote stolidum repente excitare ueternum,

et supinum animum in graui derelinquere caeno,

ferream ut soleam tenaci in uoragine mula.

XXI. ad Aurelium

AVRELI, pater esuritionum,

non harum modo, sed quot aut fuerunt

aut sunt aut aliis erunt in annis,

pedicare cupis meos amores.

nec clam: nam simul es, iocaris una,

haerens ad latus omnia experiris.

frustra: nam insidias mihi instruentem

tangam te prior irrumatione.

atque id si faceres satur, tacerem:

nunc ipsum id doleo, quod esurire

me me puer et sitire discet.

quare desine, dum licet pudico,

ne finem facias, sed irrumatus.

XXII. ad Varum

SVFFENVS iste, Vare, quem probe nosti,

homo est uenustus et dicax et urbanus,

idemque longe plurimos facit uersus.

puto esse ego illi milia aut decem aut plura

perscripta, nec sic ut fit in palimpsesto

relata: cartae regiae, noui libri,

noui umbilici, lora rubra membranae,

derecta plumbo et pumice omnia aequata.

haec cum legas tu, bellus ille et urbanus

Suffenus unus caprimulgus aut fossor

rursus uidetur: tantum abhorret ac mutat.

hoc quid putemus esse? qui modo scurra

aut si quid hac re scitius uidebatur,

idem infaceto est infacetior rure,

simul poemata attigit, neque idem umquam

aeque est beatus ac poema cum scribit:

tam gaudet in se tamque se ipse miratur.

nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam

quem non in aliqua re uidere Suffenum

possis. suus cuique attributus est error;

sed non uidemus manticae quod in tergo est.

XXIII. ad Furium

FVRI, cui neque seruus est neque arca

nec cimex neque araneus neque ignis,

uerum est et pater et nouerca, quorum

dentes uel silicem comesse possunt,

est pulcre tibi cum tuo parente

et cum coniuge lignea parentis.

nec mirum: bene nam ualetis omnes,

pulcre concoquitis, nihil timetis,

non incendia, non graues ruinas,

non facta impia, non dolos ueneni,

non casus alios periculorum.

atque corpora sicciora cornu

aut siquid magis aridum est habetis

sole et frigore et esuritione.

quare non tibi sit bene ac beate?

a te sudor abest, abest saliua,

mucusque et mala pituita nasi.

hanc ad munditiem adde mundiorem,

quod culus tibi purior salillo est,

nec toto decies cacas in anno;

atque id durius est faba et lapillis.

quod tu si manibus teras fricesque,

non umquam digitum inquinare posses

haec tu commoda tam beata, Furi,

noli spernere nec putare parui,

et sestertia quae soles precari

centum desine: nam sat es beatus.

XXIV. ad Iuuentium

O qui flosculus es Iuuentiorum,

non horum modo, sed quot aut fuerunt

aut posthac aliis erunt in annis,

mallem diuitias Midae dedisses

isti, cui neque seruus est neque arca,

quam sic te sineres ab illo amari.

'qui? non est homo bellus?' inquies. est:

sed bello huic neque seruus est neque arca.

hoc tu quam lubet abice eleuaque:

nec seruum tamen ille habet neque arcam.

XXV. ad Thallum

CINAEDE Thalle, mollior cuniculi capillo

uel anseris medullula uel imula oricilla

uel pene languido senis situque araneoso,

idemque, Thalle, turbida rapacior procella,

cum diua mulier aries ostendit oscitantes,

remitte pallium mihi meum, quod inuolasti,

sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos,

inepte, quae palam soles habere tamquam auita.

quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte,

ne laneum latusculum manusque mollicellas

inusta turpiter tibi flagella conscribillent,

et insolenter aestues, uelut minuta magno

deprensa nauis in mari, uesaniente uento.

XXVI. ad Furium

FVRI, uillula vestra non ad Austri

flatus opposita est neque ad Fauoni

nec saeui Boreae aut Apheliotae,

uerum ad milia quindecim et ducentos.

o uentum horribilem atque pestilentem!

XXVII. ad pincernam suum

MINISTER uetuli puer Falerni

inger mi calices amariores,

ut lex Postumiae iubet magistrae

ebrioso acino ebriosioris.

at uos quo lubet hinc abite, lymphae

uini pernicies, et ad seueros

migrate. hic merus est Thyonianus.

XXVIII. ad Verannium et Fabullum

PISONIS comites, cohors inanis,

aptis sarcinulis et expeditis,

Verani optime tuque mi Fabulle,

quid rerum geritis? satisne cum isto

uappa frigoraque et famem tulistis?

ecquidnam in tabulis patet lucelli

expensum, ut mihi, qui meum secutus

praetorem refero datum lucello?

o Memmi, bene me ac diu supinum

tota ista trabe lentus irrumasti.

sed, quantum uideo, pari fuistis

casu: nam nihilo minore uerpa

farti estis. pete nobiles amicos!

at uobis mala multa di deaeque

dent, opprobria Romuli Remique.

XXIX. in Romulum cathamitum

QVIS hoc potest uidere, quis potest pati,

nisi impudicus et uorax et aleo,

Mamurram habere quod Comata Gallia

habebat uncti et ultima Britannia?

cinaede Romule haec uidebis et feres?

et ille nunc superbus et superfluens

perambulabit omnium cubilia,

ut albulus columbus aut Adoneus?

cinaede Romule, haec uidebis et feres?

es impudicus et uorax et aleo.

eone nomine, imperator unice,

fuisti in ultima occidentis insula,

ut ista uestra diffututa mentula

ducenties comesset aut trecenties?

quid est alid sinistra liberalitas?

parum expatrauit an parum elluatus est?

paterna prima lancinata sunt bona,

secunda praeda Pontica, inde tertia

Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus:

nunc Galliae timetur et Britanniae.

quid hunc malum fouetis? aut quid hic potest

nisi uncta deuorare patrimonia?

eone nomine urbis opulentissime

socer generque, perdidistis omnia?

XXX. ad Alphenum

ALFENE immemor atque unanimis false sodalibus,

iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi?

iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide?

nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent.

quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis.

eheu quid faciant, dic, homines cuiue habeant fidem?

certe tute iubebas animam tradere, inique, me

inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent.

idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque

uentos irrita ferre ac nebulas aereas sinis.

si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides,

quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui.

XXXI. ad Sirmium insulam

PAENE insularum, Sirmio, insularumque

ocelle, quascumque in liquentibus stagnis

marique uasto fert uterque Neptunus,

quam te libenter quamque laetus inuiso,

uix mi ipse credens Thuniam atque Bithunos

liquisse campos et uidere te in tuto.

o quid solutis est beatius curis,

cum mens onus reponit, ac peregrino

labore fessi uenimus larem ad nostrum,

desideratoque acquiescimus lecto?

hoc est quod unum est pro laboribus tantis.

salue, o uenusta Sirmio, atque ero gaude

gaudente, uosque, o Lydiae lacus undae,

ridete quidquid est domi cachinnorum.

XXXII. ad Ipsicillam

AMABO, mea dulcis Ipsitilla,

meae deliciae, mei lepores,

iube ad te ueniam meridiatum.

et si iusseris, illud adiuuato,

ne quis liminis obseret tabellam,

neu tibi lubeat foras abire,

sed domi maneas paresque nobis

nouem continuas fututiones.

uerum si quid ages, statim iubeto:

nam pransus iaceo et satur supinus

pertundo tunicamque palliumque.

XXXIII. ad Vibennios

O FVRVM optime balneariorum

Vibenni pater et cinaede fili

(nam dextra pater inquinatiore,

culo filius est uoraciore),

cur non exilium malasque in oras

itis? quandoquidem patris rapinae

notae sunt populo, et natis pilosas,

fili, non potes asse uenditare.

XXXIV. carmen Dianae

DIANAE sumus in fide

puellae et pueri integri:

Dianam pueri integri

puellaeque canamus.

o Latonia, maximi

magna progenies Iouis,

quam mater prope Deliam

deposiuit oliuam,

montium domina ut fores

siluarumque uirentium

saltuumque reconditorum

amniumque sonantum:

tu Lucina dolentibus

Iuno dicta puerperis,

tu potens Triuia et notho es

dicta lumine Luna.

tu cursu, dea, menstruo

metiens iter annuum,

rustica agricolae bonis

tecta frugibus exples.

sis quocumque tibi placet

sancta nomine, Romulique,

antique ut solita es, bona

sospites ope gentem.

XXXV. ad Caecilium iubet libello loqui

POETAE tenero, meo sodali,

uelim Caecilio, papyre, dicas

Veronam ueniat, Noui relinquens

Comi moenia Lariumque litus.

nam quasdam uolo cogitationes

amici accipiat sui meique.

quare, si sapiet, uiam uorabit,

quamuis candida milies puella

euntem reuocet, manusque collo

ambas iniciens roget morari.

quae nunc, si mihi uera nuntiantur,

illum deperit impotente amore.

nam quo tempore legit incohatam

Dindymi dominam, ex eo misellae

ignes interiorem edunt medullam.

ignosco tibi, Sapphica puella

musa doctior; est enim uenuste

Magna Caecilio incohata Mater.

XXXVI. ad Lusi cacatam

ANNALES Volusi, cacata carta,

uotum soluite pro mea puella.

nam sanctae Veneri Cupidinique

uouit, si sibi restitutus essem

desissemque truces uibrare iambos,

electissima pessimi poetae

scripta tardipedi deo daturam

infelicibus ustulanda lignis.

et hoc pessima se puella uidit

iocose lepide uouere diuis.

nunc o caeruleo creata ponto,

quae sanctum Idalium Vriosque apertos

quaeque Ancona Cnidumque harundinosam

colis quaeque Amathunta quaeque Golgos

quaeque Durrachium Hadriae tabernam,

acceptum face redditumque uotum,

si non illepidum neque inuenustum est.

at uos interea uenite in ignem,

pleni ruris et inficetiarum.

annales Volusi, cacata carta.

XXXVII. ad contubernales et Egnatium

SALAX taberna uosque contubernales,

a pilleatis nona fratribus pila,

solis putatis esse mentulas uobis,

solis licere, quidquid est puellarum,

confutuere et putare ceteros hircos?

an, continenter quod sedetis insulsi

centum an ducenti, non putatis ausurum

me una ducentos irrumare sessores?

atqui putate: namque totius uobis

frontem tabernae sopionibus scribam.

puella nam mi, quae meo sinu fugit,

amata tantum quantum amabitur nulla,

pro qua mihi sunt magna bella pugnata,

consedit istic. hanc boni beatique

omnes amatis, et quidem, quod indignum est,

omnes pusilli et semitarii moechi;

tu praeter omnes une de capillatis,

cuniculosae Celtiberiae fili,

Egnati. opaca quem bonum facit barba

et dens Hibera defricatus urina.

XXXVIII. ad Cornificium

MALEST, Cornifici, tuo Catullo

malest, me hercule, et laboriose,

et magis magis in dies et horas.

quem tu, quod minimum facillimumque est,

qua solatus es allocutione?

irascor tibi. sic meos amores?

paulum quid lubet allocutionis,

maestius lacrimis Simonideis.

XXXIX. ad Egnatium

EGNATIVS, quod candidos habet dentes,

renidet usque quaque. si ad rei uentum est

subsellium, cum orator excitat fletum,

renidet ille; si ad pii rogum fili

lugetur, orba cum flet unicum mater,

renidet ille. quidquid est, ubicumque est,

quodcumque agit, renidet: hunc habet morbum,

neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum.

quare monendum est te mihi, bone Egnati.

si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs

aut pinguis Vmber aut obesus Etruscus

aut Lanuuinus ater atque dentatus

aut Transpadanus, ut meos quoque attingam,

aut quilubet, qui puriter lauit dentes,

tamen renidere usque quaque te nollem:

nam risu inepto res ineptior nulla est.

nunc Celtiber es: Celtiberia in terra,

quod quisque minxit, hoc sibi solet mane

dentem atque russam defricare gingiuam,

ut quo iste uester expolitior dens est,

hoc te amplius bibisse praedicet loti.

XL. ad Rauidum

QVAENAM te mala mens, miselle Rauide,

agit praecipitem in meos iambos?

quis deus tibi non bene aduocatus

uecordem parat excitare rixam?

an ut peruenias in ora uulgi?

quid uis? qualubet esse notus optas?

eris, quandoquidem meos amores

cum longa uoluisti amare poena.

XLI. ad Ameanam

AMEANA puella defututa

tota milia me decem poposcit,

ista turpiculo puella naso,

decoctoris amica Formiani.

propinqui, quibus est puella curae,

amicos medicosque conuocate:

non est sana puella, nec rogare

qualis sit solet aes imaginosum.

XLII. ad hendecasyllabos

ADESTE, hendecasyllabi, quot estis

omnes undique, quotquot estis omnes.

iocum me putat esse moecha turpis,

et negat mihi nostra reddituram

pugillaria, si pati potestis.

persequamur eam et reflagitemus.

quae sit, quaeritis? illa, quam uidetis

turpe incedere, mimice ac moleste

ridentem catuli ore Gallicani.

circumsistite eam, et reflagitate,

'moecha putida, redde codicillos,

redde putida moecha, codicillos!'

non assis facis? o lutum, lupanar,

aut si perditius potes quid esse.

sed non est tamen hoc satis putandum.

quod si non aliud potest ruborem

ferreo canis exprimamus ore.

conclamate iterum altiore uoce.

'moecha putide, redde codicillos,

redde, putida moecha, codicillos!'

sed nil proficimus, nihil mouetur.

mutanda est ratio modusque uobis,

siquid proficere amplius potestis:

'pudica et proba, redde codicillos.'

XLIII. ad Ameanam

SALVE, nec minimo puella naso

nec bello pede nec nigris ocellis

nec longis digitis nec ore sicco

nec sane nimis elegante lingua,

decoctoris amica Formiani.

ten prouincia narrat esse bellam?

tecum Lesbia nostra comparatur?

o saeclum insapiens et infacetum!

XLIV. ad fundum

O FVNDE noster seu Sabine seu Tiburs

(nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est

cordi Catullum laedere; at quibus cordi est,

quouis Sabinum pignore esse contendunt),

sed seu Sabine siue uerius Tiburs,

fui libenter in tua suburbana

uilla, malamque pectore expuli tussim,

non inmerenti quam mihi meus uenter,

dum sumptuosas appeto, dedit, cenas.

nam, Sestianus dum uolo esse conuiua,

orationem in Antium petitorem

plenam ueneni et pestilentiae legi.

hic me grauedo frigida et frequens tussis

quassauit usque, dum in tuum sinum fugi,

et me recuraui otioque et urtica.

quare refectus maximas tibi grates

ago, meum quod non es ulta peccatum.

nec deprecor iam, si nefaria scripta

Sesti recepso, quin grauedinem et tussim

non mihi, sed ipsi Sestio ferat frigus,

qui tunc uocat me, cum malum librum legi.

XLV. ad Septimium

ACMEN Septimius suos amores

tenens in gremio 'mea' inquit 'Acme,

ni te perdite amo atque amare porro

omnes sum assidue paratus annos,

quantum qui pote plurimum perire,

solus in Libya Indiaque tosta

caesio ueniam obuius leoni.'

hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante

dextra sternuit approbationem.

at Acme leuiter caput reflectens

et dulcis pueri ebrios ocellos

illo purpureo ore suauiata,

'sic' inquit 'mea uita Septimille,

huic uni domino usque seruiamus,

ut multo mihi maior acriorque

ignis mollibus ardet in medullis.'

hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante

dextra sternuit approbationem.

nunc ab auspicio bono profecti

mutuis animis amant amantur.

unam Septimius misellus Acmen

mauult quam Syrias Britanniasque:

uno in Septimio fidelis Acme

facit delicias libidinisque.

quis ullos homines beatiores

uidit, quis Venerem auspicatiorem?

XLVI.

IAM uer egelidos refert tepores,

iam caeli furor aequinoctialis

iucundis Zephyri silescit aureis.

linquantur Phrygii, Catulle, campi

Nicaeaeque ager uber aestuosae:

ad claras Asiae uolemus urbes.

iam mens praetrepidans auet uagari,

iam laeti studio pedes uigescunt.

o dulces comitum ualete coetus,

longe quos simul a domo profectos

diuersae uarie uiae reportant.

XLVII. ad Porcium et Socrationem

PORCI et Socration, duae sinistrae

Pisonis, scabies famesque mundi,

uos Veraniolo meo et Fabullo

uerpus praeposuit Priapus ille?

uos conuiuia lauta sumptuose

de die facitis, mei sodales

quaerunt in triuio uocationes?

XLVIII. ad Iuuentium

MELLITOS oculos tuos, Iuuenti,

si quis me sinat usque basiare,

usque ad milia basiem trecenta

nec numquam uidear satur futurus,

non si densior aridis aristis

sit nostrae seges osculationis.

IL. ad Marcum Tullium Ciceronem

DISERTISSIME Romuli nepotum,

quot sunt quotque fuere, Marce Tulli,

quotque post aliis erunt in annis,

gratias tibi maximas Catullus

agit pessimus omnium poeta,

tanto pessimus omnium poeta,

quanto tu optimus omnium patronus.

L. ad Lucinium

HESTERNO, Licini, die otiosi

multum lusimus in meis tabellis,

ut conuenerat esse delicatos:

scribens uersiculos uterque nostrum

ludebat numero modo hoc modo illoc,

reddens mutua per iocum atque uinum.

atque illinc abii tuo lepore

incensus, Licini, facetiisque,

ut nec me miserum cibus iuuaret

nec somnus tegeret quiete ocellos,

sed toto indomitus furore lecto

uersarer, cupiens uidere lucem,

ut tecum loquerer, simulque ut essem.

at defessa labore membra postquam

semimortua lectulo iacebant,

hoc, iucunde, tibi poema feci,

ex quo perspiceres meum dolorem.

nunc audax caue sis, precesque nostras,

oramus, caue despuas, ocelle,

ne poenas Nemesis reposcat a te.

est uehemens dea: laedere hanc caueto.

LI. ad Lesbiam

ILLE mi par esse deo uidetur,

ille, si fas est, superare diuos,

qui sedens aduersus identidem te

spectat et audit

dulce ridentem, misero quod omnis

eripit sensus mihi: nam simul te,

Lesbia, aspexi, nihil est super mi

* * * * * * * *

lingua sed torpet, tenuis sub artus

flamma demanat, sonitu suopte

tintinant aures gemina, teguntur

lumina nocte.

otium, Catulle, tibi molestum est:

otio exsultas nimiumque gestis:

otium et reges prius et beatas

perdidit urbes.

LII. in Nouium

QVID est, Catulle? quid moraris emori?

sella in curuli struma Nonius sedet,

per consulatum peierat Vatinius:

quid est, Catulle? quid moraris emori?

LIII. ad Gaium Licinium Caluum

RISI nescio quem modo e corona,

qui, cum mirifice Vatiniana

meus crimina Caluos explicasset

admirans ait haec manusque tollens,

'di magni, salaputium disertum!'

LIV. de Octonis capite

OTHONIS caput oppido est pusillum,

et eri rustice semilauta crura,

subtile et leue peditum Libonis,

si non omnia, displicere uellem

tibi et Sufficio seni recocto...

irascere iterum meis iambis

inmerentibus, unice imperator.

LV. ad Camerium

ORAMVS, si forte non molestum est,

demonstres ubi sint tuae tenebrae.

te Campo quaesiuimus minore,

te in Circo, te in omnibus libellis,

te in templo summi Iouis sacrato.

in Magni simul ambulatione

femellas omnes, amice, prendi,

quas uultu uidi tamen sereno.

auelte, sic ipse flagitabam,

Camerium mihi pessimae puellae.

quaedam inquit, nudum reduc...

'en hic in roseis latet papillis.'

sed te iam ferre Herculi labos est;

tanto te in fastu negas, amice.

dic nobis ubi sis futurus, ede

audacter, committe, crede luci.

nunc te lacteolae tenent puellae?

si linguam clauso tenes in ore,

fructus proicies amoris omnes.

uerbosa gaudet Venus loquella.

uel, si uis, licet obseres palatum,

dum uestri sim particeps amoris.

LVI. ad Catonem

O REM ridiculam, Cato, et iocosam,

dignamque auribus et tuo cachinno!

ride quidquid amas, Cato, Catullum:

res est ridicula et nimis iocosa.

deprendi modo pupulum puellae

trusantem; hunc ego, si placet Dionae,

protelo rigida mea cecidi.

LVII. ad Gaium Iulium Caesarem

PVLCRE conuenit improbis cinaedis,

Mamurrae pathicoque Caesarique.

nec mirum: maculae pares utrisque,

urbana altera et illa Formiana,

impressae resident nec eluentur:

morbosi pariter, gemelli utrique,

uno in lecticulo erudituli ambo,

non hic quam ille magis uorax adulter,

riuales socii puellularum.

pulcre conuenit improbis cinaedis.

LVIII. ad Marcum Caelium Rufum

CAELI, Lesbia nostra, Lesbia illa.

illa Lesbia, quam Catullus unam

plus quam se atque suos amauit omnes,

nunc in quadriuiis et angiportis

glubit magnanimi Remi nepotes.

LVIIIb. ad Camerium

NON custos si fingar ille Cretum,

non Ladas ego pinnipesue Perseus,

non si Pegaseo ferar uolatu,

non Rhesi niueae citaeque bigae;

adde huc plumipedas uolatilesque,

uentorumque simul require cursum,

quos iunctos, Cameri, mihi dicares:

defessus tamen omnibus medullis

et multis languoribus peresus

essem te mihi, amice, quaeritando.

LIX. in Rufum

BONONIENSIS Rufa Rufulum fellat,

uxor Meneni, saepe quam in sepulcretis

uidistis ipso rapere de rogo cenam,

cum deuolutum ex igne prosequens panem

ab semiraso tunderetur ustore.

LX.

NVM te leaena montibus Libystinis

aut Scylla latrans infima inguinum parte

tam mente dura procreauit ac taetra,

ut supplicis uocem in nouissimo casu

contemptam haberes, a nimis fero corde?

LXI. epythalamius Iunie et Mallii

COLLIS o Heliconii

cultor, Vraniae genus,

qui rapis teneram ad uirum

uirginem, o Hymenaee Hymen,

o Hymen Hymenaee;

cinge tempora floribus

suaue olentis amaraci,

flammeum cape laetus, huc

huc ueni, niueo gerens

luteum pede soccum;

excitusque hilari die,

nuptialia concinens

uoce carmina tinnula,

pelle humum pedibus, manu

pineam quate taedam.

namque Iunia Manlio,

qualis Idalium colens

uenit ad Phrygium Venus

iudicem, bona cum bona

nubet alite uirgo,

floridis uelut enitens

myrtus Asia ramulis

quos Hamadryades deae

ludicrum sibi roscido

nutriunt umore.

quare age, huc aditum ferens,

perge linquere Thespiae

rupis Aonios specus,

nympha quos super irrigat

frigerans Aganippe.

ac domum dominam uoca

coniugis cupidam noui,

mentem amore reuinciens,

ut tenax hedera huc et huc

arborem implicat errans.

uosque item simul, integrae

uirgines, quibus aduenit

par dies, agite in modum

dicite, o Hymenaee Hymen,

o Hymen Hymenaee.

ut libentius, audiens

se citarier ad suum

munus, huc aditum ferat

dux bonae Veneris, boni

coniugator amoris.

quis deus magis est ama-

tis petendus amantibus?

quem colent homines magis

caelitum, o Hymenaee Hymen,

o Hymen Hymenaee?

te suis tremulus parens

inuocat, tibi uirgines

zonula soluunt sinus,

te timens cupida nouos

captat aure maritus.

tu fero iuueni in manus

floridam ipse puellulam

dedis a gremio suae

matris, o Hymenaee Hymen,

o Hymen Hymenaee.

nil potest sine te Venus,

fama quod bona comprobet,

commodi capere, at potest

te uolente. quis huic deo

compararier ausit?

nulla quit sine te domus

liberos dare, nec parens

stirpe nitier; ac potest

te uolente. quis huic deo

compararier ausit?

quae tuis careat sacris,

non queat dare praesides

terra finibus: at queat

te uolente. quis huic deo

compararier ausit?

claustra pandite ianuae.

uirgo adest. uiden ut faces

splendidas quatiunt comas?

* * * * * * * *

tardet ingenuus pudor.

quem tamen magis audiens,

flet quod ire necesse est.

flere desine. non tibi Au-

runculeia periculum est,

ne qua femina pulcrior

clarum ab Oceano diem

uiderit uenientem.

talis in uario solet

diuitis domini hortulo

stare flos hyacinthinus.

sed moraris, abit dies.

prodeas noua nupta.

prodeas noua nupta, si

iam uidetur, et audias

nostra uerba. uiden? faces

aureas quatiunt comas:

prodeas noua nupta.

non tuus leuis in mala

deditus uir adultera,

probra turpia persequens,

a tuis teneris uolet

secubare papillis,

lenta sed uelut adsitas

uitis implicat arbores,

implicabitur in tuum

complexum. sed abit dies:

prodeas noua nupta.

o cubile, quod omnibus

* * * * * * * *

candido pede lecti,

quae tuo ueniunt ero,

quanta gaudia, quae uaga

nocte, quae medio die

gaudeat! sed abit dies:

prodeas noua nupta.

tollite, o pueri, faces:

flammeum uideo uenire.

ite concinite in modum

'io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.'

ne diu taceat procax

Fescennina iocatio,

nec nuces pueris neget

desertum domini audiens

concubinus amorem.

da nuces pueris, iners

concubine! satis diu

lusisti nucibus: lubet

iam seruire Talasio.

concubine, nuces da.

sordebant tibi uillicae,

concubine, hodie atque heri:

nunc tuum cinerarius

tondet os. miser a miser

concubine, nuces da.

diceris male te a tuis

unguentate glabris marite

abstinere, sed abstine.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

scimus haec tibi quae licent

sola cognita, sed marito

ista non eadem licent.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

nupta, tu quoque quae tuus

uir petet caue ne neges,

ni petitum aliunde eat.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

en tibi domus ut potens

et beata uiri tui,

quae tibi sine seruiat

(io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee)

usque dum tremulum mouens

cana tempus anilitas

omnia omnibus annuit.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

transfer omine cum bono

limen aureolos pedes,

rasilemque subi forem.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

aspice intus ut accubans

uir tuus Tyrio in toro

totus immineat tibi.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

illi non minus ac tibi

pectore uritur intimo

flamma, sed penite magis.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

mitte brachiolum teres,

praetextate, puellulae:

iam cubile adeat uiri.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

uos bonae senibus uiris

cognitae bene feminae,

collocate puellulam.

io Hymen Hymenaee io,

io Hymen Hymenaee.

iam licet uenias, marite:

uxor in thalamo tibi est,

ore floridulo nitens,

alba parthenice uelut

luteumue papauer.

at, marite, ita me iuuent

caelites, nihilo minus

pulcer es, neque te Venus

neglegit. sed abit dies:

perge, ne remorare.

non diu remoratus es:

iam uenis. bona te Venus

iuuerit, quoniam palam

quod cupis cupis, et bonum

non abscondis amorem.

ille pulueris Africi

siderumque micantium

subducat numerum prius,

qui uestri numerare uolt

multa milia ludi.

ludite ut lubet, et breui

liberos date. non decet

tam uetus sine liberis

nomen esse, sed indidem

semper ingenerari.

Torquatus uolo paruulus

matris e gremio suae

porrigens teneras manus

dulce rideat ad patrem

semihiante labello.

sit suo similis patri

Manlio et facile insciis

noscitetur ab omnibus,

et pudicitiam suae

matris indicet ore.

talis illius a bona

matre laus genus approbet,

qualis unica ab optima

matre Telemacho manet

fama Penelopeo.

claudite ostia, uirgines:

lusimus satis. at boni

coniuges, bene uiuite et

munere assiduo ualentem

exercete iuuentam.

LXII. exametrum carmen nuptiale

VESPER adest, iuuenes, consurgite: Vesper Olympo

exspectata diu uix tandem lumina tollit.

surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,

iam ueniet uirgo, iam dicetur hymenaeus.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Cernitis, innuptae, iuuenes? consurgite contra;

nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes.

sic certest; uiden ut perniciter exsiluere?

non temere exsiluere, canent quod uincere par est.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

non facilis nobis, aequales, palma parata est:

aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt.

non frustra meditantur: habent memorabile quod sit;

nec mirum, penitus quae tota mente laborant.

nos alio mentes, alio diuisimus aures;

iure igitur uincemur: amat uictoria curam.

quare nunc animos saltem conuertite uestros;

dicere iam incipient, iam respondere decebit.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis?

qui natam possis complexu auellere matris,

complexu matris retinentem auellere natam,

et iuueni ardenti castam donare puellam.

quid faciunt hostes capta crudelius urbe?

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis?

qui desponsa tua firmes conubia flamma,

quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes,

nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.

quid datur a diuis felici optatius hora?

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.

* * * * * * * *

namque tuo aduentu uigilat custodia semper,

nocte latent fures, quos idem saepe reuertens,

Hespere, mutato comprendis nomine Eous

at lubet innuptis ficto te carpere questu.

quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis,

ignotus pecori, nullo conuolsus aratro,

quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;

multi illum pueri, multae optauere puellae:

idem cum tenui carptus defloruit ungui,

nulli illum pueri, nullae optauere puellae:

sic uirgo, dum intacta manet, dum cara suis est;

cum castum amisit polluto corpore florem,

nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Vt uidua in nudo uitis quae nascitur aruo,

numquam se extollit, numquam mitem educat uuam,

sed tenerum prono deflectens pondere corpus

iam iam contingit summum radice flagellum;

hanc nulli agricolae, nulli coluere iuuenci:

at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,

multi illam agricolae, multi coluere iuuenci:

sic uirgo dum intacta manet, dum inculta senescit;

cum par conubium maturo tempore adepta est,

cara uiro magis et minus est inuisa parenti.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

Et tu ne pugna cum tali coniuge uirgo.

non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse,

ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.

uirginitas non tota tua est, ex parte parentum est,

tertia pars patrest, pars est data tertia matri,

tertia sola tua est: noli pugnare duobus,

qui genero suo iura simul cum dote dederunt.

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

LXIII. de Berecinthia et Athi

SVPER alta uectus Attis celeri rate maria,

Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,

adiitque opaca siluis redimita loca deae,

stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis,

deuolsit ili acuto sibi pondera silice,

itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro,

etiam recente terrae sola sanguine maculans,

niueis citata cepit manibus leue typanum,

typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia,

quatiensque terga tauri teneris caua digitis

canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.

'agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,

simul ite, Dindymenae dominae uaga pecora,

aliena quae petentes uelut exules loca

sectam meam exsecutae duce me mihi comites

rapidum salum tulistis truculentaque pelagi

et corpus euirastis Veneris nimio odio;

hilarate erae citatis erroribus animum.

mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini

Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae,

ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant,

tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo,

ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,

ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,

ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors,

quo nos decet citatis celerare tripudiis.'

simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,

thiasus repente linguis trepidantibus ululat,

leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant.

uiridem citus adit Idam properante pede chorus.

furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens

comitata tympano Attis per opaca nemora dux,

ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi;

rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.

itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae,

nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.

piger his labante languore oculos sopor operit;

abit in quiete molli rabidus furor animi.

sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis

lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum,

pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus,

ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit;

trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.

ita de quiete molli rapida sine rabie

simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,

liquidaque mente uidit sine quis ubique foret,

animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit.

ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis,

patriam allocuta maestast ita uoce miseriter.

'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,

ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae

famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,

ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem,

et earum omnia adirem furibunda latibula,

ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?

cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,

rabie fera carens dum breue tempus animus est.

egone a mea remota haec ferar in nemora domo?

patria, bonis, amicis, genitoribus abero?

abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis?

miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.

quod enim genus figurast, ego non quod obierim?

ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer,

ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei:

mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,

mihi floridis corollis redimita domus erat,

linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.

ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?

ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero?

ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam?

ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus,

ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus?

iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.'

roseis ut huic labellis sonitus citus abiit

geminas deorum ad aures noua nuntia referens,

ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus

laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.

'agedum,' inquit 'age ferox i> fac ut hunc furor

fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,

mea libere nimis qui fugere imperia cupit.

age caede terga cauda, tua uerbera patere,

fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,

rutilam ferox torosa ceruice quate iubam.'

ait haec minax Cybebe religatque iuga manu.

ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo,

uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago.

at ubi umida albicantis loca litoris adiit,

teneramque uidit Attin prope marmora pelagi,

facit impetum. illa demens fugit in nemora fera;

ibi semper omne uitae spatium famula fuit.

dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi,

procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo:

alios age incitatos, alios age rabidos.

LXIV. Argonautia et epythalamium Thetidis et Pelei

PELIACO quondam prognatae uertice pinus

dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas

Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos,

cum lecti iuuenes, Argiuae robora pubis,

auratam optantes Colchis auertere pellem

ausi sunt uada salsa cita decurrere puppi,

caerula uerrentes abiegnis aequora palmis.

diua quibus retinens in summis urbibus arces

ipsa leui fecit uolitantem flamine currum,

pinea coniungens inflexae texta carinae.

illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten;

quae simul ac rostro uentosum proscidit aequor

tortaque remigio spumis incanuit unda,

emersere freti candenti e gurgite uultus

aequoreae monstrum Nereides admirantes.

illa, atque alia, uiderunt luce marinas

mortales oculis nudato corpore Nymphas

nutricum tenus exstantes e gurgite cano.

tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,

tum Thetis humanos non despexit hymenaeos,

tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit.

o nimis optato saeclorum tempore nati

heroes, saluete, deum genus! o bona matrum

progenies, saluete iter...

uos ego saepe, meo uos carmine compellabo.

teque adeo eximie taedis felicibus aucte,

Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse,

ipse suos diuum genitor concessit amores;

tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine?

tene suam Tethys concessit ducere neptem,

Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem?

quae simul optatae finito tempore luces

aduenere, domum conuentu tota frequentat

Thessalia, oppletur laetanti regia coetu:

dona ferunt prae se, declarant gaudia uultu.

deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe

Crannonisque domos ac moenia Larisaea,

Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant.

rura colit nemo, mollescunt colla iuuencis,

non humilis curuis purgatur uinea rastris,

non glebam prono conuellit uomere taurus,

non falx attenuat frondatorum arboris umbram,

squalida desertis rubigo infertur aratris.

ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit

regia, fulgenti splendent auro atque argento.

candet ebur soliis, collucent pocula mensae,

tota domus gaudet regali splendida gaza.

puluinar uero diuae geniale locatur

sedibus in mediis, Indo quod dente politum

tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.

haec uestis priscis hominum uariata figuris

heroum mira uirtutes indicat arte.

namque fluentisono prospectans litore Diae,

Thesea cedentem celeri cum classe tuetur

indomitos in corde gerens Ariadna furores,

necdum etiam sese quae uisit uisere credit,

utpote fallaci quae tum primum excita somno

desertam in sola miseram se cernat harena.

immemor at iuuenis fugiens pellit uada remis,

irrita uentosae linquens promissa procellae.

quem procul ex alga maestis Minois ocellis,

saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu,

prospicit et magnis curarum fluctuat undis,

non flauo retinens subtilem uertice mitram,

non contecta leui uelatum pectus amictu,

non tereti strophio lactentis uincta papillas,

omnia quae toto delapsa e corpore passim

ipsius ante pedes fluctus salis alludebant.

sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus

illa uicem curans toto ex te pectore, Theseu,

toto animo, tota pendebat perdita mente.

misera, assiduis quam luctibus externauit

spinosas Erycina serens in pectore curas,

illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus

egressus curuis e litoribus Piraei

attigit iniusti regis Gortynia templa.

nam perhibent olim crudeli peste coactam

Androgeoneae poenas exsoluere caedis

electos iuuenes simul et decus innuptarum

Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.

quis angusta malis cum moenia uexarentur,

ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis

proicere optauit potius quam talia Cretam

funera Cecropiae nec funera portarentur.

atque ita naue leui nitens ac lenibus auris

magnanimum ad Minoa uenit sedesque superbas.

hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo

regia, quam suauis exspirans castus odores

lectulus in molli complexu matris alebat,

quales Eurotae praecingunt flumina myrtus

auraue distinctos educit uerna colores,

non prius ex illo flagrantia declinauit

lumina, quam cuncto concepit corpore flammam

funditus atque imis exarsit tota medullis.

heu misere exagitans immiti corde furores

sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,

quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,

qualibus incensam iactastis mente puellam

fluctibus, in flauo saepe hospite suspirantem!

quantos illa tulit languenti corde timores!

quanto saepe magis fulgore expalluit auri,

cum saeuum cupiens contra contendere monstrum

aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis!

non ingrata tamen frustra munuscula diuis

promittens tacito succepit uota labello.

nam uelut in summo quatientem brachia Tauro

quercum aut conigeram sudanti cortice pinum

indomitus turbo contorquens flamine robur,

eruit (illa procul radicitus exturbata

prona cadit, late quaeuis cumque obuia frangens,)

sic domito saeuum prostrauit corpore Theseus

nequiquam uanis iactantem cornua uentis.

inde pedem sospes multa cum laude reflexit

errabunda regens tenui uestigia filo,

ne labyrintheis e flexibus egredientem

tecti frustraretur inobseruabilis error.

sed quid ego a primo digressus carmine plura

commemorem, ut linquens genitoris filia uultum,

ut consanguineae complexum, ut denique matris,

quae misera in gnata deperdita laeta

omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem:

aut ut uecta rati spumosa ad litora Diae

aut ut eam deuinctam lumina somno

liquerit immemori discedens pectore coniunx?

saepe illam perhibent ardenti corde furentem

clarisonas imo fudisse e pectore uoces,

ac tum praeruptos tristem conscendere montes,

unde aciem pelagi uastos protenderet aestus,

tum tremuli salis aduersas procurrere in undas

mollia nudatae tollentem tegmina surae,

atque haec extremis maestam dixisse querellis,

frigidulos udo singultus ore cientem:

'sicine me patriis auectam, perfide, ab aris

perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?

sicine discedens neglecto numine diuum,

immemor a! deuota domum periuria portas?

nullane res potuit crudelis flectere mentis

consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,

immite ut nostri uellet miserescere pectus?

at non haec quondam blanda promissa dedisti

uoce mihi, non haec miserae sperare iubebas,

sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos,

quae cuncta aereii discerpunt irrita uenti.

nunc iam nulla uiro iuranti femina credat,

nulla uiri speret sermones esse fideles;

quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,

nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:

sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,

dicta nihil metuere, nihil periuria curant.

certe ego te in medio uersantem turbine leti

eripui, et potius germanum amittere creui,

quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.

pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque

praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.

quaenam te genuit sola sub rupe leaena,

quod mare conceptum spumantibus exspuit undis,

quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae uasta Carybdis,

talia qui reddis pro dulci praemia uita?

si tibi non cordi fuerant conubia nostra,

saeua quod horrebas prisci praecepta parentis,

attamen in uestras potuisti ducere sedes,

quae tibi iucundo famularer serua labore,

candida permulcens liquidis uestigia lymphis,

purpureaue tuum consternens ueste cubile.

sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris,

externata malo, quae nullis sensibus auctae

nec missas audire queunt nec reddere uoces?

ille autem prope iam mediis uersatur in undis,

nec quisquam apparet uacua mortalis in alga.

sic nimis insultans extremo tempore saeua

fors etiam nostris inuidit questibus auris.

Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo

Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,

indomito nec dira ferens stipendia tauro

perfidus in Cretam religasset nauita funem,

nec malus hic celans dulci crudelia forma

consilia in nostris requiesset sedibus hospes!

nam quo me referam? quali spe perdita nitor?

Idaeosne petam montes? at gurgite lato

discernens ponti truculentum diuidit aequor.

an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui

respersum iuuenem fraterna caede secuta?

coniugis an fido consoler memet amore?

quine fugit lentos incuruans gurgite remos?

praeterea nullo colitur sola insula tecto,

nec patet egressus pelagi cingentibus undis.

nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,

omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.

non tamen ante mihi languescent lumina morte,

nec prius a fesso secedent corpore sensus,

quam iustam a diuis exposcam prodita multam

caelestumque fidem postrema comprecer hora.

quare facta uirum multantes uindice poena

Eumenides, quibus anguino redimita capillo

frons exspirantis praeportat pectoris iras,

huc huc aduentate, meas audite querellas,

quas ego, uae misera, extremis proferre medullis

cogor inops, ardens, amenti caeca furore.

quae quoniam uerae nascuntur pectore ab imo,

uos nolite pati nostrum uanescere luctum,

sed quali solam Theseus me mente reliquit,

tali mente, deae, funestet seque suosque.'

has postquam maesto profudit pectore uoces,

supplicium saeuis ecens anxia factis,

annuit inuicto caelestum numine rector;

quo motu tellus atque horrida contremuerunt

aequora concussitque micantia sidera mundus.

ipse autem caeca mentem caligine Theseus

consitus oblito dimisit pectore cuncta,

quae mandata prius constanti mente tenebat,

dulcia nec maesto sustollens signa parenti

sospitem Erechtheum se ostendit uisere portum.

namque ferunt olim, classi cum moenia diuae

linquentem gnatum uentis concrederet Aegeus,

talia complexum iuueni mandata dedisse:

'gnate mihi longa iucundior unice uita,

gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,

reddite in extrema nuper mihi fine senectae,

quandoquidem fortuna mea ac tua feruida uirtus

eripit inuito mihi te, cui languida nondum

lumina sunt gnati cara saturata figura,

non ego te gaudens laetanti pectore mittam,

nec te ferre sinam fortunae signa secundae,

sed primum multas expromam mente querellas,

canitiem terra atque infuso puluere foedans,

inde infecta uago suspendam lintea malo,

nostros ut luctus nostraeque incendia mentis

carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera.

quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,

quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei

annuit, ut tauri respergas sanguine dextram,

tum uero facito ut memori tibi condita corde

haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas;

ut simul ac nostros inuisent lumina collis,

funestam antennae deponant undique uestem,

candidaque intorti sustollant uela rudentes,

quam primum cernens ut laeta gaudia mente

agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.'

haec mandata prius constanti mente tenentem

Thesea ceu pulsae uentorum flamine nubes

aereum niuei montis liquere cacumen.

at pater, ut summa prospectum ex arce petebat,

anxia in assiduos absumens lumina fletus,

cum primum infecti conspexit lintea ueli,

praecipitem sese scopulorum e uertice iecit,

amissum credens immiti Thesea fato.

sic funesta domus ingressus tecta paterna

morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum

obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.

quae tum prospectans cedentem maesta carinam

multiplices animo uoluebat saucia curas.

at parte ex alia florens uolitabat Iacchus

cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis,

te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.

* * * * * * * *

quae tum alacres passim lymphata mente furebant

euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes.

harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos,

pars e diuolso iactabant membra iuuenco,

pars sese tortis serpentibus incingebant,

pars obscura cauis celebrabant orgia cistis,

orgia quae frustra cupiunt audire profani;

plangebant aliae proceris tympana palmis,

aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant;

multis raucisonos efflabant cornua bombos

barbaraque horribili stridebat tibia cantu.

talibus amplifice uestis decorata figuris

puluinar complexa suo uelabat amictu.

quae postquam cupide spectando Thessala pubes

expleta est, sanctis coepit decedere diuis.

hic, qualis flatu placidum mare matutino

horrificans Zephyrus procliuas incitat undas,

Aurora exoriente uagi sub limina Solis,

quae tarde primum clementi flamine pulsae

procedunt leuiterque sonant plangore cachinni,

post uento crescente magis magis increbescunt,

purpureaque procul nantes ab luce refulgent:

sic tum uestibuli linquentes regia tecta

ad se quisque uago passim pede discedebant.

quorum post abitum princeps e uertice Pelei

aduenit Chiron portans siluestria dona:

nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis

montibus ora creat, quos propter fluminis undas

aura parit flores tepidi fecunda Fauoni,

hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,

quo permulsa domus iucundo risit odore.

confestim Penios adest, uiridantia Tempe,

Tempe, quae siluae cingunt super impendentes,

Minosim linquens doris celebranda choreis,

non uacuos: namque ille tulit radicitus altas

fagos ac recto proceras stipite laurus,

non sine nutanti platano lentaque sorore

flammati Phaethontis et aerea cupressu.

haec circum sedes late contexta locauit,

uestibulum ut molli uelatum fronde uireret.

post hunc consequitur sollerti corde Prometheus,

extenuata gerens ueteris uestigia poenae,

quam quondam silici restrictus membra catena

persoluit pendens e uerticibus praeruptis.

inde pater diuum sancta cum coniuge natisque

aduenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens

unigenamque simul cultricem montibus Idri:

Pelea nam tecum pariter soror aspernata est,

nec Thetidis taedas uoluit celebrare iugales.

qui postquam niueis flexerunt sedibus artus

large multiplici constructae sunt dape mensae,

cum interea infirmo quatientes corpora motu

ueridicos Parcae coeperunt edere cantus.

his corpus tremulum complectens undique uestis

candida purpurea talos incinxerat ora,

at roseae niueo residebant uertice uittae,

aeternumque manus carpebant rite laborem.

laeua colum molli lana retinebat amictum,

dextera tum leuiter deducens fila supinis

formabat digitis, tum prono in pollice torquens

libratum tereti uersabat turbine fusum,

atque ita decerpens aequabat semper opus dens,

laneaque aridulis haerebant morsa labellis,

quae prius in leui fuerant exstantia filo:

ante pedes autem candentis mollia lanae

uellera uirgati custodibant calathisci.

haec tum clarisona pellentes uellera uoce

talia diuino fuderunt carmine fata,

carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas.

o decus eximium magnis uirtutibus augens,

Emathiae tutamen, Opis carissime nato,

accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores,

ueridicum oraclum: sed uos, quae fata sequuntur,