ต่อมไร้ท่อ

จุดประสงค์การเรียนรู้

ระบุตำแหน่งของระบบต่อมไร้ท่อที่สำคัญในร่างกายที่ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมน

การหลั่งฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง

- ต่อมใต้สมองส่วนหน้า : เซลล์ของต่อมใต้สมองส่วนหน้าจะสร้างฮอร์โมนได้ต้องถูกกระตุ้นจากฮอร์โมนประสาทหรือรีลีสซิ่งฮอร์โมน ( releasing hormone ) ที่สร้างจากนิวโรซีครีทอรีเซลล์ ( neurosecretory cell ) ที่มีตัวเซลล์อยู่ที่สมองส่วนไฮโพทาลามัสเสียก่อน

- ต่อมใต้สมองส่วนหลัง : ไม่ได้สร้างฮอร์โมนได้เอง แต่มีปลายแอกซอนของนิวโรซีครีทอรีเซลล์ จากสมองส่วนไฮโปทาลามัสมาสิ้นสุด และหลั่งฮอร์โมนประสาทออกมาสู่กระแสเลือดเข้าสู่เส้นเลือดที่มาเลี้ยงต่อมใต้สมองส่วนหลังดังนั้นฮอร์โมนที่หลั่งออกมาจากต่อมใต้สมองส่วนหลังก็คือ ฮอร์โมนประสาทนั่นเอง

ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า

anterior pituitary gland

ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหลัง

posterior pituitary gland

ลักษณะที่สำคัญ

ต่อมไทรอยด์เเป็นต่อมที่อยู่บริเวณคอ เป็นต่อมไร้ท่อมีขนาดใหญ่ที่สุด มีเส้นเลือดมาเลี้ยงมากที่สุด มีลักษณะเป็น พู 2 พู ซ้ายและขวา หน้าหลอดลมใต้กล่องเสียงบริเวณลูกกระเดือก โดยมีต่อมพาราไทรอยด์อยู่บนต่อมไทรอยด์ข้างละ 2 ต่อม

ฮอร์โมนที่ผลิต : ไทรอกซิน (Thyroxin) และแคลซิโทนิน (Calcitonin)

พาราไทรอยด์

มีขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว มีจำนวน 4 ต่อม ฝังอยู่ด้านหลังของต่อมไทรอยด์ข้างละ 2 ต่อม เป็นต่อมไร้ท่อที่สำคัญต่อชีวิตของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ไม่พบในปลา และสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ ฮอร์โมนที่สร้างจากต่อมนี้คือ parathormone

ฮอร์โมนที่ผลิต: พาราทอร์โมน (Parathormone)

ต่อมไทมัส (Thymus Gland)

มีลักษณะเป็นพู มีตำแหน่งอยู่ระหว่างกระดูกอกกับหลอดเลือดใหญ่ของหัวใจ มีหน้าที่ สร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ ชนิด ที หรือ เซลล์ ที (T - cell ) การแบ่งเซลล์และพัฒนาการของ ลิมโฟไซต์ชนิดที อาศัยฮอร์โมนไทโมซิน (thymosin) ซึ่งสร้างจากเซลล์บางส่วนของต่อมไทมัส ดังนั้นไทโมซินจึงเป็นฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย

ทำหน้าที่เป็นทั้งต่อมมีท่อและต่อมไร้ท่อ ** ไอส์เลตออฟลังเกอร์ฮันส์ (islets of Langerhans) กระจายอยู่ทั่วไปในตับอ่่อน ซึ่งประกอบด้วย เซลล์แอลฟา และ เซลล์บีตา ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

มี 2 ต่อม อยู่ข้างบนและข้างหน้า ที่บริเวณปลายด้านบนของไตทั้ง 2 ข้าง

: ด้านขวาจะมีรูปร่างคล้ายพีระมิด

: ด้านซ้ายมีขนาดใหญ่และอยู่สูงกว่า มีรูปร่างคล้ายพระจันทร์เสี้ยว

ประกอบด้วยเนื้อเยื่อชั้นนอก เรียกว่า ต่อมหมวกไตส่วนนอก และ เนื้อเยื่อชั้นใน เรียกว่า ต่อมหมวกใตส่วนใน

ต่อมหมวกไตส่วนนอก (adrenal cortex)

ต่อมหมวกไตส่วนใน (adrenal medulla)

สร้างฮอร์โมนเพศชายที่เรียกว่า แอนโดรเจน (androgen) ตัวที่สำคัญที่สุด คือ เทสโทสเตอโรน (testosterone)

ฮอร์โมนเพศหญิงสร้างมาจากรังไข่ (ovary) ซึ่งมีฮอร์โมนที่สำคัญดังนี้

  • เอสโทรเจน สร้างมาจากเนื้อเยื่อขอบนอกของแกรเฟียนฟอลลอเคิลที่เรียกว่า ทีกาอินเทอร์นา (theca interna)
  • โพรเจสเทอโรน (progesterone) สร้างมาจากคอร์พัสลูเทียม (corpus luteum) ของรังไข่ เมื่อไข่ตกแล้ว ผนังของฟอลิเคิลที่ไข่ตกจะเปลี่ยนแปลงไปเป็นเนื้อเยื่อสีเหลือง

สร้างขึ้นจากการปฏิสนธิระหว่างเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้และเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย ผลิตฮอร์โมน : hCG ** Human Chorionic Gonadotrophin **