อาชีพท้องถิ่น
มัดย้อมน้ำทะเล เสน่ห์เมืองบ้านฉาง
มัดย้อมน้ำทะเล เสน่ห์เมืองบ้านฉาง
ชุมชนบ้านฉางนอกจากมีชื่อเสียงในเรื่องของหาดทรายที่สวยงาม และใสสะอาด อาหารทะเลที่สดอร่อยแล้ว สิ่งหนึ่งที่ขึ้นชื่อไม่แพ้กันเลยคือเป็นแหล่งผลิตผ้ามัดย้อมที่สำคัญของจังหวัดระยอง ซึ่งเมื่อใครเดินทางมาที่นี่เป็นต้องซื้อเป็นของขวัญ ของฝาก ติดไม้ติดมือกลับไปด้วยทุกครั้ง เพราะตำบลบ้านฉางมีหลายชุมชนที่ผลิตผ้ามัดย้อมเป็นอาชีพเสริม และสามารถสร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำ แต่ที่จะพาไปแนะนำในครั้งนี้เป็นงานฝีมือของสมาชิกวิสาหกิจชุมชนวัดบ้านฉางที่มีชื่อแบรนด์ว่า “แตนบาติก” ซึ่งที่นี่เป็นทั้งแหล่งซื้อของฝากพื้นเมืองและเป็นแหล่งถ่ายทอดองค์ความรู้การทำผ้ามัดย้อมให้ชุมชนอื่นๆอีกด้วย
จุดเริ่มต้นของการรวมตัวกันเป็นวิสาหกิจชุมชนแตนบาติกของกลุ่มแม่บ้านในละแวกชุมชนวัดบ้านฉาง หมู่ 5 ตำบลบ้านฉาง อำเภอบ้านฉาง จังหวัดระยอง ได้ประสบปัญหารายได้ครอบครัวน้อย เศรษฐกิจของชุมชนฝืดเคืองเนื่องจากฝ่ายสามีหารายได้เพียงผู้เดียว กลุ่มแม่บ้านได้รวมตัวกัน จัดทำสินค้าที่สามารถจัดจำหน่ายให้แก่คนในชุมชน ต่อมาเมื่อมีสมาชิกเพิ่มขึ้นก็พัฒนาสู่การเป็นวิสาหกิจชุมชน ประกอบกับเวลานั้นมีกองทุน SML เข้ามาสนับสนุน จึงทำให้มีแหล่งเงินทุนดำเนินการสะดวกขึ้น โดยใช้วัตถุดิบและทรัพยากรใกล้ตัวอย่าง ‘น้ำทะเล’ มาแทนที่การใช้น้ำเกลือในกระบวนการผลิตผ้ามัดย้อมก็ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่ทำให้สินค้าของทางกลุ่มมีเสน่ห์เฉพาะตัว มีจุดเด่นของสินค้า เหมาะแก่การนำไปเป็นของขวัญ ของฝาก และของที่ระลึก
สำหรับมุมมองการเล่าเรื่องเชิงอนุรักษ์ การที่แตนบาติกใช้วัตถุดิบและทรัพยากรใกล้ตัวอย่าง ‘น้ำทะเล’ มาแทนที่การใช้น้ำเกลือในกระบวนการผลิตผ้ามัดย้อม ก็ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่ทำให้สินค้าของทางกลุ่มมีความโดดเด่น แต่อย่างไรก็ตามกระบวนการผลิตที่ไม่เหมือนใครเพียงอย่างเดียวนั้นคงไม่สามารถทำให้ผู้บริโภคร่วมสมัยตัดสินใจซื้อสินค้าได้โดยง่าย จึงมีการประยุกต์ใช้ในการออกแบบลวดลายบนผ้า เพื่อสร้างเอกลักษณ์และระบบวิสาหกิจชุมชนนี้ให้มีประสิทธิภาพและยั่งยืน
วิสาหกิจชุมชนแตนบาติกคือความหวังที่จะสร้างพลังของชุมชนให้กลับมาเติบโตและรุ่งเรืองทางวัฒนธรรมอีกครั้งแม้จะตั้งต้นจากกลุ่มคนผู้รักการทำผ้าบาติกโดยเริ่มได้รับงบประมาณศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน กศน.อำเภอบ้านฉาง ปีงบประมาณ 2555 แต่ไม่หยุดยั้งพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสร้างองค์ความรู้และการพัฒนาศักยภาพที่มีอยู่ในชุมชนให้คนรุ่นใหม่หันมาชื่นชมและภูมิใจในสินค้าภูมิปัญญาท้องถิ่น ผลพลอยได้คือการสร้างวัฒนธรรมใหม่แบบร่วมสมัยให้กับจังหวัดระยอง
ในปีงบประมาณ 2564 ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอบ้านฉาง ได้เสนอผลิตภัณฑ์จากหลักสูตรหัตถกรรมลายผ้า จำนวน 5 ชั่วโมง เข้าร่วมประกวดผลิตภัณฑ์และบริการดีเด่นประจำปี 2564 ณ สำนักงาน กศน.จังหวัดระยอง ขณะนั้นมีผลิตภัณฑ์และบริการประเภทเดียวกันเข้าร่วมประกวดอย่างหลากหลายแต่ครูกศน.ตำบลผู้รับผิดชอบได้นำเสนอถึงข้อแตกต่างทางกระบวนการผลิตและจุดเด่นของผลิตภัณฑ์จึงทำให้ได้รับรางวัลชมเชยลำดับที่4ซึ่งถือเป็นความสำเร็จและความภาคภูมิใจของศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอบ้านฉางสืบไป
ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นางปฏิมา พรหมศวร
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ นางปฏิมา พรหมศวร/นายสันติธรรม ม่วงมั่งคั่ง
ติดต่อวิสาหกิจชุมชนแตนบาติก : ไพลิน โด่งดัง 086 140 6699