นางสังวาลย์ คำผา ภรรยาผู้ใหญ่บ้าน บ้านหล่าย หมู่ 4 ตำบลออย อำเภอปง จังหวัดพะเยา ได้ริเริ่มการแปรรูปข้าว (ข้าวแต๋นน้ำแตงโม) กับทาง กศน.ตำบลออย พัฒนาชุมชน อำเภอปง จังหวัดพะเยา ซึ่งการแปรรูปข้าว (ข้าวแต๋นน้ำแตงโม) สามารถสร้างรายได้ให้กับประชาชนได้ และเป็นโอกาสอันดีที่ทาง กศน.ตำบลออย เห็นความต้องการของนางสังวาลย์ คำผา ภรรยาผู้ใหญ่บ้าน บ้านหล่าย หมู่ 4 ตำบลออย อำเภอปง จังหวัดพะเยา ที่ต้องการที่จะเผยแพร่ความรู้ให้กับประชาชนในหมู่บ้าน ซึ่งคนในชุมชนสามารถนำมาพัฒนาเป็นอาชีพเสริม สร้างงาน สร้างรายได้เป็นอาชีพให้แก่ครัวเรือนได้อย่างมั่นคงแท้จริง

“ข้าวแต๋นน้ำแตงโม” ของแม่บ้านกลุ่มนี้ จุดเด่นอยู่ที่รสชาติอร่อยที่ไม่เหมือนใคร มีทั้งความหอม มัน กรอบนุ่ม อีกทั้ง กลิ่นหอมหวนของน้ำอ้อยสดผสมสีแดงจากน้ำแตงโม ซึ่งกว่าจะได้สูตรที่ลงตัวนี้ ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงช่วงข้ามวัน ต้องใช้เวลาในการคิดค้นทั้งตามตำรา และพลิกแพลงเอาเอง ลองผิดลองถูกนับครั้งไม่ถ้วน กินได้บ้างไม่ได้บ้าง ช่วยกันคิดช่วยกันทำ จนได้รสชาติ และสินค้าที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง

“การทำข้าวแต๋นน้ำแตงโมให้อร่อยนั้น ข้าวเหนียวนึ่งจะต้องไม่ให้นิ่มหรือแข็งจนเกินไป ส่วนใหญ่นิยมเอาน้ำอ้อยไปเคี่ยวกับน้ำตาลปี๊บแล้วค่อยเอามาราดหน้าแต่ของเราใช้น้ำอ้อยสดมาคลุกเคล้ากับข้าวเหนียวสุกผสมน้ำแตงโมก่อนนำไปอัดลงบนแม่พิมพ์เพื่อให้น้ำอ้อยเกาะข้าวเหนียวทั่วทุกเม็ด แล้วค่อยราดหน้าด้วยน้ำตาลปี๊บเคี่ยว เวลารับประทานจะได้ทั้งกลิ่นและรสชาติของน้ำอ้อย น้ำแตงโม จากข้าวเหนียว” นางสังวาลย์ คำผา อธิบายเคล็ดลับ

เนื่องจากเป็นเจ้าแรกในท้องถิ่น อีกทั้ง รสชาติเป็นที่ถูกใจผู้บริโภค ส่งผลให้สินค้าค่อยๆ สร้างชื่อ ได้ผลตอบรับดีขึ้นต่อเนื่อง จากระยะแรกที่เคยขายได้แค่ 300 บาทต่อเดือน ปัจจุบันกระโดดขึ้นมาเป็นเดือนละกว่า 10,000 บาท

ดังนั้นการแปรรูปข้าว (ข้าวแต๋นน้ำแตงโม) จึงเป็นหนึ่งทางเลือกให้กับประชาชนบ้านหล่าย หมู่ 4 ตำบลออย อำเภอปง จังหวัดพะเยา ที่สามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนและสามารถส่งเสริมอาชีพให้กับประชาชนที่สนใจได้อีกด้วย