Spudpalen

De redactie van Motorboot stelde wat vragen ..

Waarom laat Paul spudpalen inbouwen? Wat verwacht hij ervan en in welke situaties hoopt hij ze te kunnen gebruiken?

Veiligheid is nummer 1 bij elke activiteit, en dus ook bij varen met een boot of schip. Dat zal in de meeste gevallen defensief zijn, zoals reling, handgrepen, fenders, stootlijsten, anker, goed en preventief onderhoud, vermijden riskante of belastende activiteiten, en ook proactief zoals AIS in de bochten van de IJssel, en meer algemeen de GPS-navigatie.

Maar er blijven situaties die een risico kunnen opleveren. Denk aan het wachten voor een brug of sluis met flinke wind achter, waar goede en bereikbare afmeermogelijkheden ontbreken, of het willen liggen op een plas voor anker, waarbij zwaaien het schip soms (te) dicht bij de wal of andere vaartuigen brengt. En een kleiner risico: bij het gebruik van fenders aan een steiger kan schavielen flinke lakschade opleveren. Maar het grootste risico is dat (een ouder wordende) bemanning problemen krijgt met snel en soms stevig opereren bij af- en aanmeren.

Voor dit probleem is een oplossing: spudpalen. De beroepsvaart past dit al decennia toe, inmiddels is dit ook beschikbaar voor de wat grotere schepen in de pleziervaart. Inmiddels zijn er honderden gemonteerd, en zijn de kinderziekten er uit. Ook de prijsstelling is wat minder afschrikwekkend dan jaren geleden, hoewel nog stevig. Maar het kan jaren toevoegen aan het veilig en comfortabel varen.

In ons geval gaat het om een 15-meter stalen schip van plm. 25 ton, bouwjaar 1992, ontwerp Dick Boon van Vripack Sneek. op dit schip zijn de later in Roemenië gebouwde Stentors gebaseerd. Ons vaargebied is Nederland en kustwateren, de Waddeneilanden en zo nu een dan een tripje naar België en Duitsland (in de planning).

Bij de keuze van een systeem zal worden gelet op betrouwbaarheid, snelheid van zakken en ophalen van de paal (denk aan wind en stroming), de plaats die een spudpaal inneemt in het schip, en of het ook met 1 paal kan. Een collega-schipper meldt dat hij het prima redt met alleen een paal voorin. Wij kiezen voor twee elektrisch bediende palen, mede naar aanleiding van de goede ervaringen van collega-schippers met deze palen.

Hoe werken de spudpalen en uit welke onderdelen bestaat de gehele installatie?

Een spudpaal bestaat uit een in het schip gelaste buis van dek tot onderzijde romp, waarin een kunststof voering is aangebracht, waarin op hun beurt de stalen spudpalen in 1 of meer segmenten telescopisch kunnen worden neergelaten en opgehaald. Het aantal segmenten wordt bepaald door de gewenste diepte waarop men wil vastliggen, en door de inbouwhoogte in het schip. Om cosmetische reden is het door het dek laten steken, zoals bij werkpontons, geen echte optie.

Bij het laten zakken van de paal, hangend aan een supersterk Dymeema-touw, dringt deze door zijn eigen gewicht voldoende in de meest ondergronden door om optimale houvast te geven. De maximale diepte is in dit geval 5.00 meter, als je daar een halve meter indringen aftrekt rest een waterdiepte van ongeveer 4.50 meter. Dat is meer dan de gemiddelde diepte in de Nederlandse vaarwegen, uitgezonderd zeehavens en degelijke.

De bediening kan hydraulisch of elektrisch zijn, al naar gelang beschikbaarheid aan boord en bij de leverancier. Electrische bediening (lier) is het meest voorkomend, omdat niet alle schepen hydrauliek aan boord hebben. Ook is de installatie elektrisch wat eenvoudiger en dus voordeliger dan hydraulisch.

Als het boordnet niet voldoende zekerheid biedt is het bijplaatsen van een extra accuset raadzaam. In ons geval is ook gekozen voor een bedieningspaneel op de stuurstand en op de flybridge.

De bediening is voorzien van vele veiligheidsvoorzieningen, waaronder kinderslot, signaleren dat de palen neer zijn (en er dus niet gevaren kan worden) en de status. Bij de palen zelf is een noodbediening en zelfs een handlier geplaatst, zodat de paal altijd omhoog kan. Een hoofdschakelaar is daar ook geplaatst, evenals de kast met elektronica.

Aan welke voorwaarden moet je boot voldoen om spudpalen te kunnen plaatsen (minimale afmetingen bijvoorbeeld, hoeveel ruimte voor inbouw van het systeem moet je inleveren, enz.)

Vanaf een meter of 10 scheepslengte is het plaatsen van een paal haalbaar, mits er onderdeks voldoende ruimte voor is te vinden, of het opofferen van ruimte geen onoverkomelijk bezwaar is. Denk aan een paal in midden in de stuurhut (gezien in een 10.50 meter Bully, al in 1999).

In ons geval paste de voorste paal met een inbouwdiameter van 300 mm achter de ankerbak centraal in het voordek, en onderdeks viel deze samen met de V-vorm van de benedenkooien. Omdat achterin de ruimte beperkter was is daar gekozen voor een buis met een inbouwdiameter van 250 mm, net naast de kiel, waarvoor een kastje in de slaaphut werd opgeofferd. De keuze viel op de palen van Ankreo uit Sneek, de verkoop geschiedt door Combi Noord uit Grouw. Bedenker en maker van het systeem, Henk Stekelenburg, kwam zelf ter plaatse om te zien wat de mogelijkheden waren. Die bleken zoals verwacht, en daarbij hielp de uitstekende informatie op de site aan mee. Er waren meer prima aanbieders, met wat zwaardere modellen en hogere prijzen.

Beschrijving van de werkzaamheden: hoe worden de spudpalen en alles wat erbij hoort ingebouwd? Wat komt daar allemaal bij kijken aan boord van zijn schip?

Behalve aanpassen van dashboards voor de bedieningspanelen moeste er ook timmerwerk verricht worden om de palen uit het zicht te krijgen. Min of meer onzichtbaar, want onder de vloer, zijn de aangelegde bekabeling van de palen naar de bedieningspanelen en natuurlijk naar de accuset, in dit geval in de machinekamer, waar voldoende ruimte was en de omvormer/oplader vlakbij staat. Veel werk, net als maken van de juiste gaten, op de juiste plaats, waterpas, loodrecht en optimaal gelokaliseerd. Gevolgd door degelijk laswerk aan de binnen- en buitenzijde van de dekken en scheepsbodem. Geen klus voor beginners, en veel lastiger dan bijvoorbeeld het plaatsen van een boegschroef.

Wat zijn de kosten van het systeem en de inbouw ervan?

De kosten van de palen en installatie bedragen rond de € 15.000 per paal. Dat is exclusief het zaag- en laswerk, en exclusief de kosten van het uit- en in het water halen, op de wal staan, gebruik mastenkraan voor het inhijsen van de buizen en later de palen. In ons geval hielp het erg dat er een openschuifbaar deel is in het tentdak op het achterdek, precies boven het gat in het dek. Inhijsen ging dan ook soepel. Voorop was er alle ruimte.

Ervaring na afloop: hoe bevalt het gebruik van de spudpalen? Is het wat hij ervan had verwacht? Wat valt mee / tegen of is mee / tegengevallen naar aanleiding van de inbouw?

Na afronden van deze grote klus waren er leermomenten.

Ten eerste het gekozen jaargetijde, met veel nat weer, en dus vertraging. Plaatsen in een hal was gezien de noodzaak van inhijsen van de buizen en palen geen optie. Vroeger in het najaar en in het late najaar lijkt een betere keuze.

Dan de locatie en de bedrijven: vanwege de wens en noodzaak alle faciliteiten bij de hand te hebben is gekozen voor een wat groter bedrijf, in dit geval Jachtcenter Elburg, onderdeel van Elburg Yachting. Pluim voor het team daar.

Op datzelfde terrein zit ook de inbouwer van de spudpalen, Yachtservice Vlot, onder andere Ankreo-dealer. Vakkundige mensen met een goed gevoel voor klantenservice.

Niet onvermeld mag de RVS-kunstenaar Jan Moinat blijven. Na het maken van het RVS-frame voor onze dektent was hij nu met ‘gewoon’ staal bezig. Zo zie je het niet vaak meer..

Het beheren van de kosten is niet 100% mogelijk, als bijvoorbeeld de werfkosten en het laswerk niet exact zijn te begroten. Maar alles bijeen was de raming correct: € 35.000 voor twee palen, inclusief btw, exclusief timmerwerk (in eigen beheer) .

Het varen en afmeren met de palen is kinderlijk eenvoudig: schakelaar omzetten en wachten op de lampje (op of neer): klaar ! Bij het ophijsen klikt de paal in een veiligheidshaak. Die wordt bij het neerlaten (nadat het schip op de juiste positie vrijwel stil ligt) ontgrendeld, waarna de paal snel zakt. Zo verwaai je niet snel. Het geluidsniveau is niet storend en kortdurend. Touwtje naar de wal is meer voor de langslopende schipper, die ons anders steeds attendeert dat we niet vastgemaakt zijn. Een collega-schipper vindt dit juist leuk en laat het touwtje achterwege…

Een laatste punt: de voorste paal steekt bewust uit, is voorzien van een kleine scheg, dat is bedoeld om de koersvastheid te verbeteren: het schip vroeg continu aandacht aan het roer, mede doordat de boeg niet diep steekt en weinig zijwaartse tegenstand biedt: vandaar dat 'vreemde' uitsteeksel aan de voorzijde.

Tenslotte

Deze grote, en voorlopig laatste, investering voegt naar we hopen jaren vaarplezier toe, zodat we Nederland elk jaar weer 3000 km op een veilige manier doorkruisen.