logopeda
Kilka słów na początek
Terapia logopedyczna często jest długotrwałym procesem. Podstawowym warunkiem sukcesu w terapii jest współpraca pomiędzy logopedą, pacjentem
oraz jego rodzicem. Ćwiczenia w gabinecie logopedycznym nie są wystarczające do osiągnięcia pożądanego efektu. Oprócz spotkań z logopedą konieczne jest codzienne wykonywanie ćwiczeń w domu. Powoduje to utrwalanie nawyku i eliminowanie problemów z mową i komunikacją u pacjenta.
Należy pamiętać, że terapia logopedyczna powinna zostać rozpoczęta jak najwcześniej. Rozwój logopedii umożliwia rozpoczęcie terapii już u noworodka. Jeżeli macie Państwo jakiekolwiek wątpliwości dotyczące rozwoju dziecka, najlepiej jest je skonsultować u odpowiedniego specjalisty. Wyeliminowanie problemów logopedycznych u dzieci jest istotne, ponieważ uczeń, który rozpoczyna naukę w szkole powinien poprawnie wymawiać wszystkie głoski języka polskiego. Problemy z zamianą lub deformacją głosek mogą powodować trudności w czytaniu i pisaniu, które wpływają na stan wiedzy dziecka
i łatwość przyswajanych treści. W sytuacji, gdy dziecko ma problemy z pisaniem i czytaniem, sama nauka nie sprawia przyjemności. Często pojawia się niechęć do nauki, odrabiania lekcji, czytania, co w dłuższej perspektywie może powodować zaburzenia psychologiczne jak np. fobia szkolna oraz inne problemy.
W tym blogu postaram się Państwu przybliżyć temat rozwoju mowy, przyswajania języka przez dziecko oraz problemów z mową i komunikacją. Będę także publikował przydatne materiały, które można wykorzystywać w domu, nie tylko w przypadku dziecka z wadą wymowy. Należy pamiętać, że są to także ćwiczenia wspierające rozwój mowy u uczniów, których mowa rozwija się poprawnie.
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe są podstawą każdej terapii logopedycznej. Prawidłowy tor oddechowy jest podstawą do tego, by mowa kształtowała się we właściwy sposób. Poniżej zamieszczam przykładowe ćwiczenia oddechowe, które samodzielnie można wykonywać domu. Załączam także film, na którym są zaprezentowane przykładowe ćwiczenia.
Zabawy i ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe są bardzo istotnym elementem terapii logopedycznej i działań stymulujących ogólny rozwój dzieci. Powinny być one zawsze wstępem do pracy nad poprawną wymową.
Podczas zabaw oddechowych trzeba pamiętać, że:
- są one koniecznym elementem terapii logopedycznej i powinny być wykonywane precyzyjnie, dokładnie i bez pośpiechu
- należy je wykonywać systematycznie przynajmniej raz dziennie
-powietrze należy nabierać swobodnie przez nos, bez niepotrzebnego przedłużania wdechu i wdychania powietrza na zapas
-dziecko podczas zabaw oddechowych powinno być rozluźnione i spokojne i zrelaksowane
- wydech powinien być równomierny, spokojny i dostosowany do rodzaju zabawy
-przedłużanie wydechu nie powinno być zbyt długie, gdyż może opróżnić płuca
z tzw. „powietrza zapasowego”, co może doprowadzić do zawrotów głowy
-każde dziecko ma własny, indywidualny rytm oddechu, inną pojemność płuc, dlatego
też powinno wykonywać ćwiczenia zgodnie ze swoimi możliwościami
-dziecko nie powinno wykonywać ćwiczeń, gdy ma katar, niedrożny nos, jest przeziębione
-wydolność oddechowa dziecka pogarsza się w sytuacji gdy ma przerost trzeciego migdałka lub krzywą przegrodę nosa, problemy alergiczne itp. W takich przypadkach wskazana jest kontrolna wizyta u laryngologa.
Przykłady ćwiczeń oddechowych
-zdmuchiwanie z gładkiej, a następnie z chropowatej powierzchni (np. tkaniny, koca dywanu, pogniecionej gazety) lekkich przedmiotów np. piłeczki, wacika, papierowych kuleczek, guzików, koralików itp.
-dmuchanie na wiatraczki lub zawieszone na nitkach lekkie przedmioty np. papierowe listki, kwiatki, słoneczka, kolorowe piórka itd. (dmuchamy na zmianę: długo – krótko – jak najdłużej, słabo – mocno – jak najmocniej)
-dmuchanie na świecę tak, aby nie zgasła i obserwowanie jak wygina się płomień
-gwizdanie na gwizdku (długo na spokojnym wydechu lub krótkimi seriami o takiej samej długości)
-jednostajne dmuchanie do miseczki z wodą , aby w wodzie robił się dołek
-wąchanie kwiatów prawdziwych lub wymyślonych, rozpoznawanie zapachów z otoczenia np. z kuchni
-chuchanie na zmarznięte ręce, szybę, lusterko
-dmuchanie na kartkę papieru trzymaną w dłoni tak, aby kąt jej odchylenia wciąż pozostawał taki sam
-ćwiczenia z wdechem: przekładanie drobnych elementów za pomocą „wsysania” ich przez słomkę (np. układanie kropek na wyciętym z papieru muchomorku lub biedronce, ozdabianie kuleczkami z folii aluminiowej lub koralikami choinki narysowanej wcześniej przez dziecko itp.)
-ćwiczenia z piórkami: zdmuchiwanie z ręki i łapanie, dmuchanie na piórko, aby jak najdłużej było w powietrzu, mocne dmuchnięcie, aby piórko poleciało jak najdalej
-dmuchanie na samochodzik resorowy po trasie wyznaczonej na stole, dywanie lub kartonie
-dmuchanie ku górze na swoją grzywkę, aby się włosy ruszały i utrzymywały chwilę w powietrzu
-wykonywanie „dmuchanych obrazków” za pomocą kartki z plamą farby, którą dziecko rozdmuchuje z pomocą słomki , aby powstał obrazek
-dmuchanie do celu, np. papierowych lub zrobionych z włóczki czy folii aluminiowej kuleczek
-dmuchanie na zabawki pływające po wodzie w czasie kąpieli (mogą być wykonane samodzielnie wykonane samodzielnie, np. z nakrętek po napojach lub papieru)
-puszczanie baniek mydlanych.
Pamiętajmy, że najważniejszym czynnikiem, wpływającym na efektywność terapii jest systematyczność oraz atmosfera zabawy. Efekty daje nam tylko codzienne i dokładne wykonywanie ćwiczeń. Najlepiej jest wykonywać ćwiczenia w seriach np. 3 serie po 12 powtórzeń. Nie trzeba wykonywać wszystkich ćwiczeń naraz. Na sesję ćwiczeniową można wybrać 3-4 ćwiczenia.
Ćwiczenia fonacyjne
Kolejnym etapem terapii logopedycznej są ćwiczenia fonacyjne. Prawidłowe operowanie głosem, nieodzownie związane z prawidłowym oddychaniem, jest niezbędne do tego, aby mówienie było dla nas przyjemną czynnością. Ważną rolę w fonacji odgrywa postawa ciała oraz jej wpływ na mięśnie przeponowo – żebrowe. Zła postawa zakłóca poprawną emisję głosu. Istotne jest także znaczenie żuchwy. w procesie mówienia. Jedną
z podstawowych wad jest tzw. szczękościsk, czyli stan, w którym żuchwa
i szczęka górna pozostają względem siebie w sytuacji naprężenia. Blokada żuchwy powoduje automatycznie zacisk krtani. Rozluźnienie mięśni to istotny czynnik swobodnego posługiwania się głosem. Jeżeli zauważycie Państwo u swojego dziecka objawy takie
jak: okresowa lub stała chrypka; załamywanie, zanikanie głosu; męczenie głosowe po dłuższym mówieniu; uczucie suchości w gardle i krtani; uczucie drapania, zalegania i dyskomfortu w gardle i krtani; chrząkanie, problemy ze śliną podczas mowy; mowa nosowa, kłopoty ze słuchem itp. dobrym rozwiązaniem jest konsultacja u foniatry.
Poniżej prezentuję przykładowe ćwiczenia fonacyjne:
1. Głośne wymawianie samogłosek ustnych np. „a” – legato (bez przerw, jednym ciągiem) i staccato (oddzielnie, z przerwami).
2. Wymawianie samogłosek a, o, e, u, i, y bezgłośnie, szeptem, półgłosem i głośno.
3. Powtarzanie ciągów samogłosek np. a-o-e-u-i-y, potem na jednej fali wydechowej: aoeuiy.
4. Wymawianie samogłosek parami: a-a, a-o, a-e, a-u, a-i, a-y o-a, itd.
5. Wymowa przed samogłoskami delikatnego „h”: „a” - h aaa h a „o” - h aaaaaaao; h a...o h o. „u” - h aaaaaa o u; h aaaa ouh u. „e” - h aaaaaa e; h aaaa e h e „i” - h aaaaaa e i; h aaaae i h i „y” - h aaaaaaei y; h aaaaeiy h y
6. Wymawiamy samogłoski (wysoko - nisko) – falbanka samogłoskowa a e y i o u e y i o u a y i o u a e i o u a e y o u a e y i u a e y i o
7. Wymawianie opozycyjnych pary samogłosek, najpierw wolno, następnie w coraz szybszym tempie: ·a i a i a i i a i a i a,·a u a u a u u a u a u a,·u i u i u i i u i u i u. W trakcie zadania można opierać brodę na dłoni, po to, by odczuć ruch żuchwy.
8. Powtarzamy samogłosek z intonacją wznoszącą, opadającą.
9. Wymawianie samogłosek z przedstawionym schematem graficznym (np. krótko-krótko-długo).
10. Łączenie samogłoski z imionami u Ali, u Eli, u (o) Irki (Irce), Oli, Uli, a (i) Irka Ola Ula itp.
11. Murmurando - Wymawianie głoski mmm płynnie, a potem m…m…m… w sposób przerywany. Staranie się zaobserwować wibracji i drżenia, jakie wywołuje głoska m. Szukanie miejsca, w którym dźwięk rezonuje najwyraźniej.
12. To samo ćwiczenie wykonywane z użyciem głoski nnn (legato) i n…n…n… (staccato). Celem ćwiczeń jest uruchomienie rezonatorów głowowych i uświadomienie doznań czuciowo – kinestetycznych.
13. Dodawanie do głoski m samogłoski, pamiętając o utrzymaniu dźwięku na jednym tonie: mmmaaa, mmmooo, mmmuuu.
14. Wymowa głoski m rozpoczęta od samogłoski: ammm…, ommm…, ummm…, emmm…, immm….
15. Wymowa samogłoski w ciągu wypowiadanej z przedłużeniem spółgłoski nosowej: mmmammm, mmmommm, mmmummm, mmmemmm, mmmimmm.
16. Nucenie melodii znanej nam piosenki na jednej głosce.
Są to tylko przykładowe ćwiczenia fonacyjne. Zaletą tego typu ćwiczeń jest to, że możemy je dowolnie modyfikować. Mogą one być dostosowane do umiejętności i potrzeb każdego ucznia. Inspiracją do ćwiczeń może także załączony film.
Ćwiczenia artykulacyjne
W dzisiejszym poście zaprezentuję Wam kilka ćwiczeń artykulacyjnych, które wpływają na motorykę narządów artykulacyjnych. Receptą na prawidłowo zrealizowaną głoskę jest współpraca powietrza wydychanego z płuc, głosu powstającego w krtani oraz odpowiedniego ułożenia narządów artykulacyjnych, czyli: języka, podniebienie, warg itd. Właśnie ruchomość tych części ciała poprawiają ćwiczenia artykulacyjne.
Poniżej prezentuję Wam przykładowe ćwiczenia artykulacyjne. Należy je wykonywać w taki sam sposób, jak robimy ćwiczenia oddechowe i fonacyjne.
Ćwiczenia warg
1. Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.
2. Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.
3. Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.
4. Naprzemienne wymawianie „ i – u”.
5. Cmokanie.
6. Parskanie / wprawianie warg w drganie/.
7. Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie).
8. Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.
9. Układanie ust jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y-e, u-a-i-o-e-y, o-a-y-i-u, e-y-i-o-a-u, u-i-y-a-o.
10. Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u, i-a, u-o, o-i, u-i, a-o, e-o itp.
11. Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
12. Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.
13. Wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami
Ćwiczenia języka
1. „ Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.
2. Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
3. Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.
4. Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
5. Kląskanie językiem.
6. Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust / żuchwa opuszczona/.
7. Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.
8. Rurka – wargi ściągnięte i zaokrąglone unoszą boki języka.
9. Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.
10. Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
11. Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie
1. Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.
2. Płukanie gardła ciepłą wodą.
3. „ Chrapanie” na wdechu i wydechu.
4. Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.
5. Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…
6. Wypowiadanie sylab / jak wyżej/ i logatomów: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę itp.
7. Nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.
Ćwiczenia policzków
1. Nadymanie policzków – „ gruby miś”.
2. Wciąganie policzków – „ chudy zajączek”.
3. Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza.
4. Naprzemiennie „ gruby miś” – „ chudy zajączek”.
5. Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę.
Ćwiczenia prawidłowego połykania
wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym
1. Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach.
2. Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego.
3. Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny.
Życzę dobrej zabawy i szybkich efektów !
Kiedy należy wybrać się do logopedy?
Rodzice często zadają sobie pytanie, czy ich dziecko prawidłowo się rozwija. To pytanie dotyczy również mowy. Należy pamiętać, że rozwój każdego dziecka przebiega indywidualnie, jednakże istnieją pewne "punkty graniczne", których przekroczenie powinno spowodować reakcję rodzica.
Dzisiejsza logopedia jako nauka jest rozwinięta do tego stopnia, że terapii podlegają już niemowlęta. Poniżej prezentuję czynniki, których pojawienie się powinno być skonsultowane z logopedą/neurologopedą.
Niezależnie od wieku:
miało lub ma problemy z odruchem ssania (noworodki, które mają trudności z chwyceniem brodawki w sposób prawidłowy oraz jedzeniem i przełykaniem)
ma wygórowany odruch wymiotny
ma problemy z odgryzaniem, żuciem oraz połykaniem różnorodnych pokarmów
wykazuje dużą nadwrażliwość jamy ustnej ( nie lubi mycia zębów, dotykania obrębu warg, wizyt u dentysty z powodu nadwrażliwości)
ma skrócone wędzidełko podjęzykowe lub wydaje Ci się, że może mieć nieprawidłowo zbudowany aparat artykulacyjny
nie słyszy dźwięków
nie dąży do kontaktu z ludźmi
nawykowo oddycha przez usta
chrapie
ma przewlekłe infekcje uszu
bardzo mocno się ślini ( nie dotyczy ząbkujących dzieci)
podejrzewamy wadę zgryzu
głos jest słaby, zachrypnięty lub o zabarwieniu nosowym
Twoje dziecko będzie dwujęzyczne i nie wiesz w jakim języku do niego mówić
nagle przestaje mówić (np. w konkretnych sytuacjach)
Niemowlę:
ma obniżone napięcie mięśniowe
nie zwraca uwagi na dźwięki w okolicach 4-5 miesiąca
nie gaworzy w okolicach 6 miesiąca
nie reaguje uśmiechem na twarz mamy w okolicach 6 miesiąca
W wieku 12 miesięcy:
nie wraca uwagi na głośne dźwięki
nie kojarzy przedmiotów z otoczenia dziecka z ich nazwą
nie pojawiają się pierwsze sylaby oraz pierwsze proste wyrazy
nie wykazuje zainteresowania mową werbalną
nie używa gestów
nie dąży do komunikacji, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego
W wieku 24 miesięcy:
nie naśladuje dźwięków otoczenia (onomatopeje) 18m – 24m
nie wypowiada kilku krótkich wyrazów ( „daj”, „mama”, „tata”, „baba”)
nie wypowiada samogłosek: a, e, i, o, u, y
nie wypowiada spółgłosek: p,b,m,t, d, n
nie reaguje na proste polecenia („Gdzie lala?”, „Daj misia”)
między 2 a 3 rokiem życia nie wypowiada prostych zdań
notorycznie wkłada przedmioty do buzi
ssie kciuk, wargę, rękaw
W wieku 36 miesięcy:
podczas artykulacji wsuwa język między zęby
nie wypowiada głosek „ś”, „ź”, „ć”, „dź”
nie konstruuje zdań złożonych
nie widać przyrostu ilościowego słownictwa
zniekształca głoski np. głoska „r” jest wymawiana jak „r” francuskie
W wieku 4 lat:
mowa wciąż jest niewyraźna
upraszcza grupy spółgłoskowe ( „jete”- „jeszcze”)
zamienia głoskę „k” na „t” i „g” na „d”- („piłta”- „piłka”, „dołąb”- „gołąb”)
zamienia głoski z szeregu syczącego „s”, „z”, „c”, „dz” na szereg ciszący „ś”, „ź”, „ć” „dź”- („ziupa”- „zupa” „sianki”- „sanki”
mówi bezdźwięcznie „fota”- „woda”, „tom”- „dom”
zamienia głoski „w” i „f” na „b” i „p”- „wazonik”- „bazonik”
nie wymawia poprawnej głoski „l” (wciąż zamienia na „j” „jajka”- „lalka”)
nie buduje zdań
nie buduje zdań pytających
nie potrafi opowiedzieć co widzi na obrazku
zacina się
W wieku 5 lat:
zamienia głoski szeregu syczącego „sz”, „ż”, „cz”, „dż” na głoski szeregu syczącego „s”, „z”, „c”, „dz” („safa”- „szafa”)
nie rozróżnia podobnych do siebie wyrazów „tomek”- „domek”
nie buduje dłuższych wypowiedzi
nie dzieli słów na sylaby
W wieku 6 lat:
nie wymawia prawidłowo wszystkich głosek (dąży się do tego, aby przed rozpoczęciem szkoły dziecko nie miało już żadnych wad wymowy, bo one niestety utrudniają naukę czytania i pisania)
nie wymawia głoski „r”
nie buduje złożonych wypowiedzi
nie potrafi powiedzieć na jaką literę zaczyna się wyraz
Musimy pamiętać, że wystąpienie któregokolwiek z opóźnień u naszego dziecka nie musi oznaczać poważnego problemu, jednakże brak reakcji może spowodować pogłębienie problemu i znacznie wydłużyć potencjalny czas ewentualnej terapii.