Jon Nikolas Lopez de Ituiño

Arquitecto técnico

Belaunaldi konprometituak

naiz.eus

MADARIAGA, Nikola

• Arquitecto (1926 - Bilbao  - 2000 - Bakio)

• 1948 eta 1953 bitartean Nikola eta Landerrek aparejadore ikasketak egin zituzten Bartzelonako Aparejadore Eskolan.

• Bi arkitekto horiek estudio propio bat osatu zuten 1969an, eta gaur egun ere jardunean jarraitzen dute. Bere artxiboetan Juan de Madariagarekin lankidetza estua izan zuten etaparen zati bateko proiektuak gordetzen dira.

• Nikola de Madariagak eta Lander Gallastegik, Juan de Madariagaren estudioa utzi ondoren, egunean jarritako euskal hizkuntza berriaren interpretazioarekin jarraitu zuten, autore honen azterketan hasita zegoena. Joera horretan egindako lanak oso ugariak dira, eta honako hauek nabarmendu daitezke: Etxebizitza blokea Burumendi-Mutriko herrian (1971), Lauros ikastola Mungian, Umbe kooperatiba eta txalet ugari Euskal Autonomia Erkidego osoan zehar banatuta.

 ***

Ziklo-aldaketa belaunaldi-aldaketara egokitzen da, mende aldaketaren ondorioz. Belaunaldi bakoitza bere esperientzia kolektiboen eta aurreko belaunaldietatik jasotako zailtasunen aurrean portaera positiboen emaitza den ikuspegiari aurre egiteko jarrera pertsonalen parte da.

Egun berean, Euskal Herriarekin konprometitutako bi pertsona hil dira. Basterretxeaz luze eta zabal arduratu dira baliabide guztiak, eta haien izena gure herriko kulturaren muinera igo da.

Lander Gallastegi Miñaurretik, GARA, 2014/7/13, Josemari Lorenzoren obituario bat jaso zuen, bere aita Eli Gallastegi, Gudariren idazkien testamentu-lana azalduz eta bere konpromiso abertzalea goraipatuz.

Nestor Basterretxea eta Lander Gallastegi erbesteratuen belaunaldi batekoak izan dira, gerra bateko galtzaileen seme-alabak. Arroztasunean oinarritu zuten gure herriarekiko konpromisoaren nortasuna, etorkizuneko erronken aurrean beren kezka pertsonalak banaka prestatzeko zailtasunetan.

Ohar gisa, Lander Gallastegi gogoratu nahi dut, Juan de Madariagaren arkitektura-estudioan ezagutu nuena, Irlandatik itzuli zenean, han lortu baitzuen bere prestakuntza akademikoa. Karrera amaierako proiektua besapean zekarren, eta Frank Lloyd Wrighten lerro oneneko bolumenak adierazteko trebetasuna eta ezagutzak baliozkotzen zituen.

Juan de Madariagaren estudioa bere iloba Nikola Madariagarengan oinarritzen zen. Juan de Madariagak hainbat proiektutan garatu zuen bere arkitekto-jarduera 1931 eta 1937 artean. Bilbo erori ondoren, erbestean, Tarbesen lan egin behar izan zuen, lanparak diseinatzen. Belgikara joan zen, eta, ondoren, Casablancara. Handik, 1941ean, Mexikora joan zen. Erbesteratuen dramak Felix Candela arkitekto espainiarraren estudioan delineatzaile gisa lan egitera eraman zuen, Madariaga bera bezala, Mexikoko hiriburuan bi urte lehenagotik.

Ondoren, Mexikon lan egin zuen Vilagran arkitektoarekin eta Montagut arkitekto katalanarekin, Euskal Herrira itzuli zen arte. 1955ean erbestetik itzuli zenean, Erregimeneko auzitegi batetik igaro behar izan zuen. Bertan, arkitekto frankistek hitzezko epaiketa egin zioten, bere titulua baliozkotzeko eta EHAEOn onartzeko. Nikola Madariaga ilobak Txilen hasi zituen arkitektura ikasketak, eta erbestetik itzuli eta Bilbon finkatu zen.

Lehenago, Juan de Madariaga bere joera funtzionalistengatik eta modernitatearekiko konpromisoagatik nabarmendu bazen ere, Ikasketan «funtzioa forma dela» irakatsi zen. 1959. urtean, Juan de Madariagaren Estudioak hiru txalet egiteko proiektua egin zuen Bakion, baserriko euskal elementuen imitazio-zerrendak zituzten apaingarrien manierismorako benetako pizgarria izan zena. Proiektuak 1963ko Pedro de Asua saria jaso zuen (1950-1965 aldia), eta berehala arreta erakarri zuen berrikuntza estetiko eta kontzeptuala izan zuen lehen obra esanguratsuena izatera iritsi zen. Bartzelonako eskolako Oriol Bohigas Guardiolaren arreta berezia ekarri zuen mugimendu modernoarekin bat egiteko unea izan zen; eta Oriol Bohigasek berak Peña Ganchegi eta Rufino Basañez bildu zituen Bakion egindako solasaldi batean, egile eta eraikitzaileekin batera, euskal arrastoa duen arkitektura berri baten oinarriak ezartzeko hausnarketa batean.

Lander Gallastegiren trazu arin eta wrightiar arrastoarekin, Juan de Madariagaren estudioko proiektuen lankidetza osoan, landa-eremuetan isolatutako eraikinaren berrikuntza estetiko eta kontzeptualari hasiera eman zion. Frank Lloyd Wrightek «kutxa suntsitu» bazuen,

Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Madril, Espainia

Jatorrizko herrialdea Espainia