Su Döngüsü
Su döngüsü nedir?
Suyun yerküre, suküre ve atmosfer arasında buharlaşma, yoğunlaşma, yağış, akış gibi olaylardan geçerek bitmeyen bir döngü halinde bulunma durumuna SU DÖNGÜSÜ denir.
Nasıl gerçekleşir?
Suyun hareketliliği bu iki etki sayesinde gerçekleşir. Aynı zamanda suyun akışkan olması ve su buharının hareket edebilmesi, yer değiştirmelerine olanak verir.
Su, Güneş enerjisi sayesinde yeryüzünden buharlaşma ve terleme yoluyla atmosferin üst katlarına çıkarak bulutları oluşturur, bulutlar soğuk hava nedeniyle yoğunlaşır ve havanın sıcaklığına göre yağmur, kar, dolu gibi formlarda, yer çekiminin etkisiyle yeryüzüne geri iner. Bu sayede doğanın su dengesi korunur.
Bu süreç boyunca su döngüsü; sızmalarla beraber toprağın nemlenmesi, suların yeraltında hareket etmesi, bitkilerin terlemeyle su bırakması gibi birçok aşamadan geçer.
1. Suyun Okyanus ve Denizlerde Depolanması
Dünya su rezervlerinin %97,5’ini ve Dünya’nın %71’ini oluşturan okyanus ve denizlerde su depolanır.
2. Buharlaşma
Güneş’ten gelen ısı , sıvı haldeki suyun molekülleri arasındaki bağı çözerek su buharına dönüştürür. Su buharı yükselir ve atmosfere yayılır.
3.Terleme
(Terleme, bitkilerde bulunan fazla suyun dışarıya buhar halinde iletilmesidir.) Bitki kökleri fazla suyu yaprakların alt kısımlarındaki gözeneklere iletir, onlar da atmosfere ulaştırır.Bu şekilde de yeryüzündeki suyun bir parçası atmosfere geri döner.
4. Suyun Atmosferde Depolanması
Atmosfer, okyanuslara göre daha küçük bir su rezerv yeri vardır fakat su döngüsü için iyi bir ortamı vardır. Bulutlar gaz halinde iken su molekülleri daha net görülebilir ancak gözle görülemeyecek kadar küçük su molekülleri de atmosferde bulunurlar ve rahatça hareket ederler.
5.Yoğunlaşma (Yoğuşma)
Gaz halinde bulunan su, ısı kaybetmeye başlar ve moleküller arasındaki bağlar kuvvetlenir, tanecikler arasındaki boşluk kapanır , bu şekilde de sıvı hale geçer.
6.Yağış
Sıvı hale geçen su molekülleri havadan daha ağır oldukları için yer çekiminin etkisiyle yağış olarak yeryüzüne düşer. Yağış olayları dünyaya suyun yeniden gelebilmesi için en etkili aşamalardan biridir.
7. Yüzey Akışı
Yeryüzüne düşen yağış suyunun bir kısmı toprak tarafından emilir ve yer altı sularına katılır, bir kısmı ise doymuş ya da su geçirmeyen bir tabakaya düştüyse eğim yönünde akışa geçer. Akışa geçen bu su büyük ve küçük su kütlelerine ulaşır.
8. Akarsu Akışı
Dere, çay, ırmak, nehir akan ve birbirleriyle birleşip büyüyen akarsular, genelde yeraltına doğru su bırakır veya göller, denizler ve okyanuslara katılırlar.
9. Erimiş Karların Nehirlere Akışı
Eriyen karların akış hareketi, su döngüsünün önemli bir kısmını oluşturur. Daha soğuk iklimlerde yüzey akışı ve akarsu akışının çoğu eriyen kar ve buzlardan oluşur.
10. Suyun Tatlı Su Rezervlerinde Depolanması
Karalarda biriken tatlı suyun bir kısmı da havuzlar, göller, barajlar ve tatlı su bataklıklarında depolanır.
11. Sızma
Yeryüzüne yağmur, dolu, kar yağışıyla düşen suyun bir kısmı topraktan ve kayalardan süzülerek yeraltına ulaşır. Süzülen bu su toprak katmanı içinde kalabilir ve sonra tekrardan yüzeye çıkıp akarsulara karışabilir. Veya toprak altında daha derine süzülmeye devam ederek yeraltı su rezervlerini doldurur.
12. Yeraltı Suyu Depolaması
Su rezervlerinin önemli bir kısmı da toprak altında bulunur. Büyük bölümü yağışlarla dolan akiferler doymamış toprak yüzeyi aşağısındaki parçalardır. Pekişmemiş kumlar ve çakıllar, kum taşları, kireç taşları gibi akiferler akış seviyesine bağlı olarak su depolarlar.
13. Su Kaynağı
Su kaynağı, akiferlerin kara yüzeyinden taşacak kadar dolmalarıyla oluşur. Boyutu yağış miktarına göre büyük farklar gösterebilir. Herhangi bir kaya çeşidi içinde oluşabilen su kaynakları genelde kolayca kırılan ve çözünebilen malzemeler içinde bulunur.
14. Suyun Buzullar ve Karlar Halinde Depolanması
Buzullar ve buz tepeleri, iklim koşullarına göre Dünya’da değişen oranlarda bulunur. İklimin daha soğuk olduğu zamanlarda buzullar ve buz tepeleri, su döngüsünün diğer aşamalarını azaltacak oranda meydana gelebilirler. Aynı şekilde sıcak dönemlerde su döngüsü, okyanus seviyesinin artması yönünde ilerleyecektir. Örneğin son buzul çağında buzullar dünya yüzeyinin 1/3’ünü kaplamış, 3 milyon yıl önce dünyanın çok daha sıcak olduğu bir dönemde ise okyanuslar bugünkü seviyeye göre 50 metre yükselmiştir.