ไม้กวาดดอกหญ้า

ประวัติไม้กวาดดอกหญ้า

จากการสืบค้นเอกสารที่ได้กล่าวถึงจุดเริ่มต้นของการทำไม้กวาดดอกหญ้า พบว่า มีการริเริ่มทำครั้งแรกที่เมืองลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ โดยมีพระศรีพนมมาศเป็นผู้ริเริ่ม และส่งเสริมให้ราษฎรทำเป็นอาชีพ ซึ่งคาดว่าน่าจะอยู่ในช่วงการรับราชการของพระศรีพนมมาศ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2444-2451 หรือหลังจากนั้น

พระศรีพนมมาศ คนไทยเชื้อสายจีน เกิดในปี พ.ศ. 2404 ซึ่งมีชื่อเดิม คือ นายทองอิน ทำอาชีพพ่อค้าหาบเร่ และต่อมาค่อยผันอาชีพเข้ามารับราชการในตำแหน่งนายอาการสุราโดยในปี พ.ศ. 2444 ได้ชักชวนราษฎรในพื้นที่ร่วมกันสร้างถนนจากเมืองลับแลไปถึงบางโพ (ท่าอิฐ) รวมระยะทางประมาณ 6 กิโลเมตร ซึ่งการก่อสร้างนั้นไม่ได้ใช้งบประมาณแผ่นดินเลย

ภายหลังที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงทราบถึงความดี จึงได้พระราชทานบรรดาศักดิ์ให้เป็น “ขุนพิศาลจีนะกิจ” และในปี พ.ศ. 2447 ได้รับเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น “หลวงศรีพนมมาศ” และหลังจากนั้น ได้พัฒนาบ้านเมืองให้รุ่งเรือง จนในปี พ.ศ. 2451 จึงได้รับเลื่อนบรรดาศักดิ์อีกครั้งเป็น “พระศรีพนมมาศ” ซึ่งพระศรีพนมมาศ ถือเป็นนายอำเภอคนแรกของเมืองลับแล หรือ อำเภอลับแล ในปัจจุบัน และท่านได้ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2464 สิริอายุได้ 60 ปี และชาวเมืองได้จัดสร้างอนุสาวรีย์ไว้บริเวณทางแยกตลาดลับแล เพื่อให้ผู้คนได้สักการะ และระลึกถึงคุณงามความดีที่ท่านได้สร้างไว้

ไม้กวาดดอกหญ้า เป็นผลิตภัณฑ์สำหรับทำความสะอาดที่จำเป็นมากในทุกครัวเรือน โดยมักพบใช้มากกว่า 1 ด้าม ในแต่ละครัวเรือน ทั้งนี้ ไม้กวาดดอกหญ้าจะทำได้จากช่อดอกหญ้าตองกง หรือที่เรียก หญ้าไม้กวาด รวมถึงหญ้าชนิดอื่น เช่น อ้อ และแขมหรือแขมใหญ่ ด้วยการนำช่อดอกมาตากให้แห้ง พร้อมสลัดดอกให้ร่วงหมดด้วยเครื่อง ก่อนนำมามัดร้อยให้เป็นผืน และถักติดกับด้ามไม้ไผ่

ตองกง หรือ หญ้าไม้กวาด

• วงศ์ : Gramineae

• ชื่อสามัญ : Bamboo grass

• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Thysanoleana maxima Kuntze

• ชื่อท้องถิ่น :

ภาคกลาง

– หญ้าไม้กวาด

ภาคอีสาน

– หญ้ากาบไผ่ใหญ่ (เลย)

ภาคเหนือ

– ตองกง

– ก๋ง

– เค้ยหลา (กะเหรี่ยง- แม่ฮ่องสอน)

– เลาแล้ง (สุโขทัย)

ภาคใต้

– หญ้าไม้กวาด

– หญ้ายูง (ยะลา)

• ถิ่นกำเนิด : ประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย

วิธีทำไม้กวาดดอกหญ้า

1. ตัดก้านดอกตองกงที่ยังมีความเขียวอยู่ ด้วยการตัดยาวประมาณ 80 เซนติเมตร จากนั้น นำมาตากแดดให้แห้งประมาณ 2-5 วัน

2. นำก้านดอกหญ้ามาฟาดหรือเข้าเครื่องเพื่อแยกปุยดอกออกให้หมด ก่อนนำไปตากอีก ประมาณ 7 วัน ทั้งนี้ หากใช้วิธีฟาด ควรฟาดในช่วงวันที่แดดออกมาก และควรสวมผ้าปิดจมูก และสวมเสื้อผ้าให้มิดชิด เพราะจะทำให้เกิดฝุ่น และปุยดอกลอยฟุ้งมาก

3.นำก้านดอกหญ้าประมาณ 1 กำมือ มามัดรวมกันให้เป็นวงกลม

4.นำเข็มที่ร้อยเชือกฟางแทงเข้ากลางมัด พร้อมร้อยพัน 3 รอบ ไม่ให้แน่นมากก่อนคลี่ และจัดเรียงให้ก้านดอกหญ้าแผ่เป็นผืนแบน และมัดโคนก้านให้แน่น

5.นำมัดดอกหญ้าผัดรัดเข้ากับด้ามไม้กวาดที่เจาะรูไว้ให้แน่น หรือตอกตะปูยึดให้แน่น ทั้งนี้ ต้องจัดเรียงแผ่นดอกหญ้าให้สวยงามก่อน

6.นำชัน 2 ส่วน และผสมกับน้ำมันกาด 1 ส่วน โอบทาบริเวณเชือกถัก และบริเวณโดยรอบ เพื่อให้ก้านดอกหญ้าติดกับด้ามไม้กวาดได้แน่นขึ้น