ย้อนอดีตไปประมาณ 50 – 60 ปี เมื่อถึงเดือน 12 เป็ง (ขึ้น 15 ค่ำเดือน 12) เป็นประเพณีที่ชาวบ้านมาทำบุญตักบาตรอุทิศส่วนกุศลไปหาผู้ล่วงลับ (บรรพบุรุษ) ซึ่งเป็นประเพณีตามความเชื่อของชาวไทยพุทธ เล่าต่อกันมาว่า “ท่านพยายม” จะเปิดประตูผีหรือประตูนรกวันปล่อยผีให้ดวงวิญญาณมารับเอาส่วนบุญส่วนกุศลที่ทางญาติทำบุญให้ เทศกาล 12 เป็ง ของทุกๆ ปี           พื้นที่ชุมชนตำบลปากบ่อง มีทั้งหมดจำนวน 5 ชุมชน (หมู่บ้าน) คือ ชุมชนบ้านสบทา ชุมชนบ้านท่าต้นงิ้ว ชุมชนบ้านหนองสะลีก ชุมชนบ้านหนองผำ และชุมชนบ้านปากบ่อง ชุมชนบ้านก้องหรือบ้านปากบ่อง ตั้งอยู่หมู่ที่ 5 ตำบลปากบ่อง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน และชุมชนใกล้เคียงเข้าวัดทำบุญตักบาตรกันแล้ว จะชวนกันไปชมการแข่งเรือยาวประจำปี บริเวณท่าน้ำปิงซึ่งอยู่หลังวัดบ้านก้องนั่นเอง   

เรือที่ใช้ในการแข่งขันส่วนใหญ่จะทำมาจากไม้ตะเคียนทอง โดยวิธีการขุดเป็นลำเรือ เนื่องจากไม้ตะเคียนมีลักษณะเฉพาะ คือเป็นไม้เนื้อแข็ง มีความทนทานสูง มีสีน้ำตาลอมส้ม ทนต่อปลวกได้ดี สามารถตกแต่งทำสีได้สวยงามและที่สำคัญคือ การยืดหดของเนื้อไม้ต่ำ เมื่อต้องอยู่ในน้ำ คุณสมบัติเหล่านี้เหมาะกับการนำมาทำเป็นเรือพายเป็นอย่างมาก 

 ต้นตะเคียนเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ที่ชาวบ้านหรือคนไทยสมัยก่อนนิยมสักการบูชา เพื่อขอโชคลาภ โดยเฉพาะเรื่องของการเสี่ยงโชค คนโบราณมีความเชื่อว่า มีภูตผีสิงอยู่ในไม้ตะเคียนหรือเรียกว่า    “นางตะเคียน” แต่บางคนก็มีความเชื่อว่าเจ้าแม่ตะเคียนคือ ผู้ที่มีความศักดิ์สิทธิ์ และจะให้โชคกับคนที่สักการบูชา จึงมักมีการเซ่นไหว้หัวเรือ ก่อนลงแข่งขันเสมอ

       ขนาดของเรือ 12 ฝีพายจะมีความยาวประมาณ 12 เมตร กว้าง 75 เซนติเมตร และลึก 28 เซนติเมตร ชาวบ้านมักเรียกว่า “เรือจิ๋ว” อาจเป็นเพราะเรือมีขนาดเล็ก มีฝีพายตั้งแต่ 5 – 12 ฝีพายเท่านั้น และก่อนการลงแข่งขันเรือพายแต่ละประเภท ผู้แข่งขันจะต้องส่งตัวแทนจับฉลาก เพื่อเลือกฝั่งแม่น้ำ ว่าจะอยู่ฝั่งตะวันออกหรือฝั่งตะวันตก