ฐานการเรียนรู้ผู้สูงอายุ
แนวคิดเกี่ยวกับการสูงอายุ
ผู้สูงอายุ คือ ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ในวัยนี้จะมีการเปลี่ยนแปลงหลายด้าน ทั้งทางร่างกาย ทางสมอง ทางอารมณ์และทางสังคม จึงเป็นวัยที่คนส่วนมากกลัว ดังนั้นการได้เข้าใจถึงการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ดังกล่าวก็จะช่วยให้ผู้สูงอายุได้ปรับตัวได้ดียิ่งขึ้นรวมทั้งบุตรหลานหรือผู้ใกล้ชิดมีส่วนสำคัญมากในการช่วยให้ท่านปรับตัวได้อย่างมีความสุข
ลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมของผู้สูงอายุเปลี่ยนแปลงไปจากที่เคยเป็นในอดีต คือมีจำนวนมาก ที่มีระดับการศึกษาสูงขึ้น มีสถานะทางเศรษฐกิจดีขึ้น โดยมีรายได้(บำนาญ ดอกเบี้ยจากเงินสะสวม, ปันผลจาก การลงทุน ฯลฯ) เป็นของตนเอง ประสบการณ์การทำงานและวิถีชีวิตแตกต่างจากรุ่นของบิดามารดาตนเอง โครงสร้างทางครอบครัวก็เปลี่ยนแปลงไป บุตรจะไม่อยู่ภายใต้การดูแล แนะนำ หรือควบคุมของผู้สูงอายุ มักจะ ออกไปหางานทำที่เมืองอื่น หรือแยกครอบครัวไป ผู้สูงอายุยอมรับแนวคิดใหม่ที่เกษียณอายุ การทำงานหลัง 60 ปีถอนตัวจากบทบาททางเศรษฐกิจ สังคมและจำกัดการใช้ชีวิตอยู่กับศาสนา ใช้เวลาว่างอย่างมีความสุข ให้เวลาผ่านไป ผู้สูงอายุจำนวนมากต้องการใช้ชีวิตเพื่อความสำเร็จของครอบครัวและชุมชน (วิทยาลัย ประชากรศาสตร์http://www.cps.chula.ac.th)
ผู้สูงอายุคือปูชนียบุคคล คือคลังสมอง คือภูมิปัญญาของแผ่นดิน ถึงแม้นว่าผู้สูงอายุจะมีปัญหาด้าน สุขภาพอนามัยและมีความต้องการ การดูแลเอาใจใส่จากครอบครัวและชุมชน แต่ถ้าผู้สูงอายุมีสุขภาพแข็งแรง และมีสุขภาพจิตดีก็จะสามารถช่วยเหลือสังคมได้อย่างมีคุณค่า การส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี จึงเป็นประเด็นสำคัญ การพัฒนาสุขภาพผู้สูงอายุให้มีสุขภาพดีต้องคำนึงถึงการให้บริการส่งเสริมสุขภาพแบบ องค์รวมอย่างเป็นระบบและบูรณาการ ทั้งด้านการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาว (Long Term Care: LTC) และการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ สำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย จึงได้จัดทำ แนวทางการดูแล สุขภาพผู้สูงอายุระยะยาวและ แนวคิดการดูแลผู้สูงอายุระยะยาวดังนั้น
ที่มา : กรมอนามัย. การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาว
สมุนไพรแช่เท้า
แช่เท้าเพื่อสุขภาพ
เท้าเป็นอวัยวะที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งในร่างกายของเรา นอกจากเท้าจะช่วยพาเราเดินทางไปในที่ต่างๆแล้วเท้ายังเป็นแหล่งรวมของจุดประสาทต่างๆมากมาย การที่จะมีสุขภาพที่ดีได้นั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีสุขภาพเท้าที่ดีเช่นกัน โดยการดูแลเท้าทั้ง 2 ข้างของเราได้โดยการแช่เท้าในน้ำอุ่นที่มีอุณหภูมิพอเหมาะ เพื่อเป็นการเพิ่มการไหลเวียนเลือดมาที่เท้าได้มากขึ้น ลดอาการเลือดคั่งบริเวณอื่นเช่นศีรษะหรือช่องเชิงกรานลดอาการปวดศีรษะและอาการปวดท้องประจำเดือนลงได้ และช่วยให้นอนหลับง่ายขึ้นสำหรับผู้ที่นอนไม่ค่อยหลับหรือหลับยาก
สมุนไพรแช่เท้า
สมุนไพรแช่เท้าจะทำให้เรารู้สึกผ่อนคลาย นอนหลับง่ายขึ้น ช่วยเพิ่มการไหลเวียนเลือดทั่วร่างกาย หลังการแช่เท้าในน้ำอุ่นอุณหภูมิประมาณ 36-38 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 10-15 นาที แล้วเช็ดเท้าให้แห้งแล้วพักผ่อนอย่างน้อยครึ่งชั่วโมง
เวลาที่เหมาะต่อการแช่เท้าคือสามารถทำได้ทุกช่วงเวลาที่สะดวก แต่หากเพื่อต้องการช่วยให้นอนหลับง่าย แนะนำให้แช่เท้าในน้ำอุ่นก่อนนอนทุกคืน10-15 นาทีจะช่วยให้หลับง่ายหลับสบายและหลับลึกขึ้น เพื่อให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นอาจจะใส่เกลือในน้ำอุ่น 1-2 ช้อนชา ต่อน้ำอุ่นแช่เท้า 1 กะละมังหรือท่วมข้อเท้าพอสมควร หรือหากท่านชอบกลิ่นน้ำมันหอมระเหยอาจหยดน้ำมันหอมระเหยตามที่ชอบประมาณ 5-10 หยดขึ้นอยู่กับปริมาณน้ำในกะละมัง เพื่อให้เกิดความรู้สึกสบายและผ่อนคลายมากขึ้น
สมุนไพรที่นำมาในการแช่เท้า
เกลือ
เกลือ เป็นสมุนไพรที่พบได้บ่อยในสูตรสมุนไพรแช่เท้าทำเอง เพราะว่าสามารถหาได้ง่ายๆ ในครัว และมีสรรพคุณที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ช่วยในการฆ่าเชื้อโรคต่างๆ ได้ดี ช่วยดึงสิ่งตกค้างภายในร่างกาย ช่วยดึงประจุพลังงานลบที่ไม่ดีต่อร่างกาย และช่วยให้การดูดซึมสมุนไพรแช่เท้าต่างๆ เข้าสู่ผิวหนังได้ดียิ่งขึ้น
การบูร
การบูร เป็นอีกสมุนไพรที่พบได้บ่อยในสูตรสมุนไพรแช่เท้าทำเอง เพราะว่ามีสรรพคุณในการช่วยรักษาแผล และสมานแผลให้หายเร็วขึ้น พร้อมกับช่วยลดอาการปวดเมื่อยตามปลายประสาทได้ดี จึงทำให้การบูรนั้นเหมาะกับการนำมาแช่เท้าในวันที่เดินเยอะ หรือใช้งานเท้าอย่างหนัก
การแช่เท้าด้วยการบูรนั้นสามารถทำได้ด้วยการนำการบูรประมาณ 1-2 ช้อนชาละลายไปในน้ำอุ่น หรืออาจจะนำไปละลายพร้อมกับเกลือก็ได้เช่นกัน เพื่อให้การแช่เท้าในน้ำอุ่นมีประโยชน์มากยิ่งขึ้น
ตะไคร้
ตะไคร้ เป็นสมุนไพรที่นอกจากจะสามารถนำไปปรุงอาหาร เพื่อเพิ่มความหอมอร่อยได้แล้ว ยังเป็นสมุนไพรที่สามารถนำมาแช่เท้า เพื่อช่วยผ่อนคลาย และลดอาการเมื่อยล้าได้อีกด้วย ซึ่งตะไคร้นั้นมีสรรพคุณในการช่วยดับกลิ่นได้เป็นอย่างดี และยังมีน้ำมันหอมระเหยอยู่ในตัว จึงเหมาะกับการนำมาผสมกับสมุนไพรแช่เท้า และเกลือเป็นอย่างมาก
โดยนำตะไคร้ไปทุบให้แหลกพอประมาณ และนำไปต้มในน้ำเดือด 15 นาที หลังจากนั้นจึงค่อยเติมเกลือ หรือการบูรตามลงไป พร้อมกับเติมน้ำเย็นก่อน เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำมีอุณหภูมิสูงเกินไป เพียงเท่านี้ทุกคนก็มีสปาสมุนไพรแช่เท้าที่สามารถทำเองได้ง่ายๆ แล้ว
มะกรูด
สมุนไพรที่นิยมนำมาใช้เป็นสมุนไพรแช่เท้าอีกชนิดหนึ่ง คือ มะกรูด เพราะว่ามะกรูดนั้นมีสรรพคุณที่หลากหลายเป็นอย่างมาก เช่น มีน้ำมันหอมระเหยในตัว สามารถช่วยดับกลิ่นได้เป็นอย่างดี และช่วยบำรุงผิวได้อีกด้วย
โดยในสูตรสมุนไพรแช่เท้าทำเองนั้นมักจะใช้ในส่วนของผิวมะกรูด ทีได้จากการฝานหรือปลอกออกมาให้เป็นแผ่นบางๆ และนำไปต้มในน้ำเดือด 15 นาที ก่อนจะค่อยใส่เกลือ หรือการบูร และนำไปผสมกับน้ำเย็นที่เตรียมใส่กะละมังไว้ เพื่อให้ได้น้ำที่มีอุณหภูมิกำลังพอดี เพียงเท่านี้ก็จะได้
สปาเท้าที่ช่วยให้รู้สึกผ่อนคลาย และบำรุงผิวให้สวยในเวลาเดียวกันแล้ว
ขมิ้น
ขมิ้น เป็นสมุนไพรที่หลายๆ คนน่าจะรู้จักกันเป็นอย่างดี เพราะว่าโดดเด่นในเรื่องของการช่วยบำรุงผิวพรรณให้เนียน สว่าง และกระจ่างใส แถมยังสามารถช่วยลดผดผื่น อาการคัน สมานแผล และลดการอักเสบของผิวได้อีกด้วย
โดยในสูตรสมุนไพรแช่เท้าทำเองนั้น จะนำขมิ้นไปฝานเป็นแว่น และนำไปต้มในน้ำเดือด 15 นาที หลังจากนั้นนำไปผสมกับน้ำเย็นที่เตรียมใส่กะละมังไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำร้อนเกินไป ทั้งนี้ อาจจะผสมกับเกลือหรือการบูรเพิ่มเติม เพื่อเสริมให้การแช่เท้านั้นมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
ไพล
ไพล เป็นอีกสมุนไพรที่โดดเด่นในเรื่องของการช่วยบำรุงผิวพรรณเช่นกัน นอกจากนั้น ยังมีสรรพคุณในการช่วยลดการอักเสบ ลดอาการฟกช้ำ และลดอาการบวมได้เป็นอย่างดี แถมยังช่วยกระตุ้นให้การไหลเวียนเลือดดีขึ้นอีกด้วย
โดยในสูตรสมุนไพรแช่เท้าทำเองนั้น จะนำไพลไปฝานเป็นแผ่นบางๆ หรือหั่นเป็นแว่น ก่อนนำไปต้มในน้ำเดือดประมาณ 15 นาที หลังจากนั้นนำไปผสมกับน้ำเย็นที่ได้เตรียมใส่กะละมังไว้ เพื่อไม่ให้น้ำมีอุณหภูมิสูงเกินไป และอาจจะผสมกับเกลือ การบูร หรือสมุนไพรอื่นๆ เพิ่มเติม เพื่อให้การแช่เท้าในน้ำอุ่นมีประโยชน์มากขึ้น
ประโยชน์ของการแช่เท้าด้วยสมุนไพรแช่เท้า
นอกจากช่วยผ่อนคลาย และลดอาการเมื่อยล้าแล้ว การแช่เท้าในน้ำอุ่นนั้นมีประโยชน์หลากหลายเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นการช่วยให้ระบบต่างๆ ภายในร่างกายทำงานได้ดีขึ้น หรือช่วยให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น เป็นต้น โดยประโยชน์ของการแช่เท้าในน้ำอุ่นมีทั้งหมด ดังนี้
ผ่อนคลาย และลดอาการเมื่อยล้า
สมุนไพรแช่เท้า หรือการแช่เท้าด้วยเกลือ สามารถช่วยผ่อนคลาย และลดอาการเมื่อยล้าได้เป็นอย่างดี เพราะว่าเท้าอาจเกิดอาการเกร็ง หรือความเมื่อยล้าจากการใช้งานมาตลอดทั้งวัน ดังนั้น การแช่เท้าก็จะช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายมากขึ้น
ระบบไหลเวียนเลือดดีขึ้น
หลังจากใช้งานเท้ามาตลอดทั้งวัน อาจทำให้กล้ามเนื้อที่เท้ามีอาการหดเกร็ง จึงทำให้การไหลเวียนของเลือดไม่ดีเท่าที่ควร ดังนั้น สมุนไพรแช่เท้าจึงช่วยให้ระบบไหลเวียนเลือดดีขึ้นได้
ระบบย่อยอาหารดีขึ้น
นอกจากนั้นสมุนไพรแช่เท้าสามารถช่วยให้ระบบย่อยอาหารดีขึ้นอีกด้วย เพราะว่าน้ำอุ่นจะไปช่วยกระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก (Sympathetic Nervous System) ส่งผลให้ระบบย่อยอาหารทำงานมากขึ้น และทำให้ระบบอื่นๆ ทำงานช้าลง เพื่อให้ร่างกายรู้สึกผ่อนคลาย
นอนหลับง่ายขึ้น
สมุนไพรแช่เท้าเป็นวิธีทำให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น เพราะว่าช่วยให้รู้สึกสบายตัวจากการผ่อนคลาย และลดอาการเมื่อยล้าจากการแช่เท้าก่อนเข้านอน
ลดอาการปวดต่างๆ ได้ดี
สมุนไพรแช่เท้า หรือการแช่เท้าด้วยเกลือสามารถช่วยลดอาการปวดต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ไ่ม่ว่าจะเป็น อาการปวดศีรษะ หรืออาการปวดท้องประจำเดือน เพราะว่าระบบไหลเวียนเลือดทำงานได้ดีขึ้น จึงส่งผลให้ร่างกายรู้สึกผ่อนคลาย และมีอาการปวดน้อยลง
ข้อควรระวังในสมุนไพรแช่เท้า
ถึงแม้ว่าสมุนไพรแช่เท้าจะช่วยผ่อนคลายความเมื่อยล้าได้เป็นอย่างดี แต่ว่าก็มีข้อควรระวังที่ทุกคนควรรู้ไว้ก่อนจะแช่เท้าในน้ำอุ่น เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดผลข้างเคียง หรืออันตรายที่อาจตามมาได้ โดยข้อควรระวังมีทั้งหมด 3 ข้อ ดังนี้
อุณหภูมิน้ำสูงเกินไป
สมุนไพรแช่เท้านั้นควรใช้น้ำที่มีอุณหภูมิที่กำลังพอดี หรือไม่ร้อนเกินไป เพราะว่าถ้าแช่เท้าในน้ำที่มีอุณหภูมิสูงเกินไป อาจทำให้ผิวหนังบริเวณเท้าแดง หรือเกิดอาการพุพองได้
ไม่ควรแช่หากเท้ามีบาดแผล
สำหรับผู้ที่มีบาดแผลที่เท้า แผลอักเสบ แผลติดเชื้อ หรือเป็นโรคผิวหนังที่เท้า ไม่ควรแช่เท้าด้วยน้ำอุ่น หรือแช่เท้าด้วยเกลืออย่างเด็ดขาด เพราะอาจทำให้แผลหายช้า แถมยังเสี่ยงติดเชื้อ หรืออาการลุกลามมากกว่าเดิมอีกด้วย
ผู้ป่วยบางโรคไม่ควรแช่
สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน และผู้ที่มีปัญหาเส้นเลือดขอดไม่ควรแช่เท้าด้วยน้ำอุ่น เพราะอาจเกิดอาการต่างๆ ตามมาได้ โดยในผู้ป่วยโรคเบาหวานนั้นอาจเกิดแผลพุพองจากการแช่เท้า และแผลก็จะหายช้ากว่าปกติ ทั้งนี้ หากต้องการแช่ก็จำเป็นต้องระวังเรื่องอุณหภูมิของน้ำเป็นพิเศษ สำหรับในผู้ที่มีปัญหาเส้นเลือดขอดอาจทำให้เส้นเลือดแตก และเกิดอันตรายได้
ถอดบทเรียน ฐานการเรียนผู้สูงอายุ
ภาพกิจกรรมการทำสมุนไพรแช่เท้า
